Miejski Ogród Zoologiczny im. Antoniny i Jana Żabińskich w Warszawie

---

Historia

Warszawa przez długi czas nie miała dostatecznie rozwiniętego ogrodu zoologicznego. Historia sięga czasów Jana III Sobieskiego, który posiadał zwierzyniec w Wilanowie, a także okolic Morysina, do którego prowadziły niegdyś drogi do prywatnych menażerii. Inne duże miasta jak Paryż, Amsterdam czy Poznań, który miał swój ogród zoologiczny już w 1875 roku, mogły się poszczycić znacznie większymi zasobami w tej dziedzinie.

W dniu 10 lipca 1926 roku, dzięki staraniom Mieczysława Pągowskiego, otworzono niewielki zwierzyniec przy ulicy Koszykowej 47. Choć zajmował on obszar zaledwie 0,75 ha, zachwycał paskonańskimi okazami, takimi jak niedźwiedź brunatny, lemury, koczkodany, aligator, kangur, a także jeżozwierz i egzotyczne ptaki. Oprócz tego, nauczyciele zoologii postanowili utworzyć mniejszy zwierzyniec przy ulicy Bagatela. Oba miejsca szybko zdobyły serca warszawiaków. W następnym roku ogród Pągowskiego został przeniesiony na 10-hektarowy teren przy Alei 3 Maja, jednak wysoki koszt utrzymania doprowadził do jego zapaści.

Powstanie Miejskiego Ogrodu Zoologicznego

Uchwałą magistratu z dnia 14 czerwca 1927 roku zezwolono na utworzenie Miejskiego Ogrodu Zoologicznego na Pradze. W dniu 11 marca 1928 roku ogród został otwarty dla zwiedzających. Przejęcie działalności powierzono Wenantemu Burdzińskiemu, który wcześniej prowadził ogród zoologiczny w Kijowie. Pierwszymi zwierzętami, które zamieszkały w nowym miejscu, były osobniki z ogrodu Pągowskiego oraz z mniejszych menażerii.

Po tym, jak Wenanty Burdziński zmarł, dyrekcję objął Jan Żabiński, znany ze swojej wiedzy i pasji do ochrony przyrody. W 1937 roku do ogrodu przybyło słoniątko, co było wydarzeniem o znaczeniu światowym. Azjatycka słonica Tuzinka, córka słonicy Kasi i słonia Jasia, była dwunastą słonicą urodzoną w ogrodzie zoologicznym. Słoniątko szybko zdobyło sympatię warszawiaków.

II wojna światowa

W czasie obrony Warszawy w 1939 roku personel ogrodu musiał podjąć trudną decyzję o odstrzeleniu niektórych dzikich zwierząt, w tym słonia Jasia. Słonica Kasia zginęła na skutek wybuchu bomby. Po upadku miasta najcenniejsze okazy zwierząt, w tym ukochana Tuzinka, zostały wywiezione do Niemiec. Operację przeprowadzał Lutz Heck, dyrektor Berlińskiego Ogrodu Zoologicznego, który starał się „odtworzyć” tur, gatunek wymarły w XVII wieku. Zachowywał żubry i tarpany, a Tuzinkę wysłał do Królewca, a inne zwierzęta do Hanoweru, Norymbergi czy Wiednia.

W trakcie konfliktu Jan i Antonina Żabińscy udzielali wsparcia Żydom. Dzięki ich heroicznym działaniom powróciła do życia rzeźbiarka Magdalena Gross. Historia ta zainspirowała do stworzenia amerykańskiego filmu o tytule „Azyl”, a we wnętrzach willi Pod Zwariowaną Gwiazdą, w której mieszkali Żabińscy, stworzono wystawę upamiętniającą ich działania.

Okres powojenny

W 1946 roku podjęto decyzję o odbudowie ogrodu, a prace remontowe rozpoczęły się niezwłocznie. W lipcu 1948 roku ogród otworzył drzwi dla zwiedzających z nową kolekcją 150 zwierząt, głównie z darów od mieszkańców. W styczniu 1952 roku do użytku oddano nowy wybieg dla niedźwiedzi, zlokalizowany przy trasie W-Z.

W 1978 roku w ogrodzie było już około 2000 zwierząt reprezentujących 380 gatunków. W latach 70. XX wieku odwiedzało zoo ok. 900 000 osób rocznie. W latach 80. ogrodowi udało się uzyskać dodatkowe fundusze w ramach miejskiego planu inwestycyjnego, co zaowocowało nowymi budynkami i poprawą warunków dla mieszkańców ogrodu. W 1990 roku Ogród Zoologiczny wszedł w zabytkowy rejestr uznawany razem z parkiem Praskim.

W 1997 roku otwarto nowoczesny pawilon dla gadów (herpetarium), a kolejno, w 1998 roku utworzono ptaszarnię z azylem dla krajowych ptaków. 2 maja 2003 roku zakończono budowę nowoczesnej słoniarni i budynków dla nosorożców. W 2006 roku oddano do użytku pawilon dla bezkręgowców oraz wybieg dla jaguarów. 26 września 2008 roku otworzono pawilon dla małp człekokształtnych, w którym znalazły się goryle i szympansy.

10 kwietnia 2010 roku zainaugurowano nowy kompleks dla hipopotamów oraz rekinów. Od marca 2014 roku w ogrodzie znalazły się niedźwiedzie polarne, Gregor oraz Aleut. W maju 2018 roku powstało nowe wejście do ogrodu od strony ul. Jagiellońskiej. W tym czasie ogłoszono również zakończenie hodowli niedźwiedzi brunatnych, ponieważ ich liczba w Europie nie wymagała już dalszej populacji. Trzy niedźwiedzice z wybiegu przy al. „Solidarności” nie doczekają się potomstwa.

W październiku 2022 roku Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie otrzymał nową nazwę, im. Antoniny i Jana Żabińskich, co weszło w życie z początkiem 2023 roku.

Zwierzęta

Na dzień 1 stycznia 2007 roku w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym im. Antoniny i Jana Żabińskich w Warszawie można było spotkać ogółem 3646 zwierząt, reprezentujących 489 gatunków. Oto szczegółowy podział:

• ssaki – 77 gatunków, 366 sztuk,
• ptaki – 209 gatunków, 1072 sztuki,
• gady – 49 gatunków, 161 sztuk,
• płazy – 12 gatunków, 79 sztuk,
• ryby – 63 gatunki, 627 sztuk,
• bezkręgowce – 79 gatunków.

W dniu 1 stycznia 2009 roku liczba zwierząt wzrosła do 4203, reprezentujących 533 gatunki. W skład tej liczby wchodziły:

• ssaki – 78 gatunków, 378 sztuk,
• ptaki – 224 gatunki, 1058 sztuk,
• gady – 53 gatunki, 53 sztuki,
• płazy – 14 gatunków, 173 sztuki,
• ryby – 79 gatunków, 948 sztuk,
• bezkręgowce – 85 gatunków,
• pozostałe – zwierzęta laboratoryjne.

Na koniec 2011 roku w zoo znajdowało się 3566 zwierząt, reprezentujących 553 gatunki. Przykładowo:

• ssaki – 67 gatunków, 717 sztuk,
• ptaki – 198 gatunków, 951 sztuk,
• gady – 86 gatunków, 316 sztuk,
• płazy – 30 gatunków, 354 sztuki,
• ryby – 83 gatunki, 1062 sztuki,
• bezkręgowce – 89 gatunków, 166 sztuk policzalnych,
• zwierzęta laboratoryjne – 2 gatunki, 310 sztuk.

Warto zaznaczyć, że wszystkie zwierzęta, które przyszły na świat w danym roku, otrzymują imiona zaczynające się na tę samą literę, co miało miejsce na przykład w 2018 roku, kiedy to dzieci nazwano na literę „J”.

Ważniejsze obiekty i ich fauna

Słoniarnia

To obiekt uznawany za jeden z najnowocześniejszych w Europie, zajmujący imponującą powierzchnię 6000 m². W roku 2012 w mieście zoo mieszkały cztery słonie afrykańskie (Loxodonta africana), w tym jeden samiec oraz trzy samice. Wnętrze słoniarni posiada także specjalnie wydzieloną strefę, gdzie można spotkać góralki przylądkowe (Procavia capensis).

Ptaszarnia

W tej części ogrodu zoologicznego znajduje się hala dedykowana wolnym lotom ptaków. Oferuje ona możliwość obserwacji wielu ciekawych gatunków, w tym szpaka balijskiego (Leucopsar rothschildi) oraz gołębiaka kasztanowatego (Zenaida graysoni), które są już wyginione w ich naturalnym środowisku. Oprócz tego, obecne są również korońce plamoczupe (Goura victoria), bezszpony (Rollulus rouloul), turkuśniki indyjskie (Irena puella), bilbile zbroczone (Pycnonotus jocosus), wyspiarek zbroczony (Gallicolumba luzonica), turak fioletowy (Tauraco violaceus) oraz kea (Nestor notabilis).

Herpetarium

Obiekt, który zmodernizowano, by stworzyć odpowiednie warunki dla gadów, został otwarty w 1997 roku. Posiada przeszklone ściany, co zapewnia naturalne nasłonecznienie wewnątrz. W 2014 roku do placówki dołączył osobnik poskoczka mułowego (Periophthalmus barbarus). Wśród prezentowanych gatunków znajdują się m.in. krokodyle: syjamski (Crocodylus siamensis), kubański (C. rhombifer) oraz krótkopyski (Osteolaemus tetraspis). Również można zobaczyć żółwie, takie jak orlicja (Orlitia borneensis), żabuti czarny (Geochelone carbonaria) i żółw annamski (Mauremys annamensis). Pośród węży wyróżniają się pyton zielony (Morelia viridis), Sanzinia madagascariensis (sanzinia madagaskarska), rogowąż (Rhynchophis boulengeri) oraz jedyny jadowity przedstawiciel gadów w zoo – grzechotnik straszliwy (Crotalus durissus). Oprócz tego występują również płazy, takie jak żaba pomidorowa (Dyscophus guineti), australorzekotka szmaragdowa (Litoria caerulea), drzewołaz niebieski (Dendrobates tinctorius), drzewołaz żółtopasy (Dendrobates leucomelas) oraz różnorodne jaszczurki i warany, takie jak heloderma arizońska (Heloderma suspectum), kameleon lamparci (Furcifer pardalis), legwan Brachylophus bulabula, waran szmaragdowy (Varanus prasinus) i Varanus rainerguentheri.

Żyrafiarnia i małpiarnia

Obiekt przeznaczony dla żyraf cechuje się zewnętrznym wybiegiem, który jest ogrodzony siatką, a dookoła niego znajduje się fosa. Wewnątrz, w przestrzeni żyrafiarni, umiejscowione są także wybiegi dla małp. Doświadczenie to obejmuje m.in. pigmejki karłowate (Callithrix pygmaea), marmozety zwyczajne (Callithrix jacchus), tamaryny białoczube (Saguinus oedipus), kapucynki (Cebus xanthosternos) oraz pawiany płaszczowe (Papio hamadryas). Wybiegi oferują zarówno część wewnętrzną, jak i zewnętrzną.

Małpiarnia

Ta sekcja przeznaczona jest dla goryli i szympansów. W roku 2012 gościła ona dwa samce goryla nizinnego (Gorilla gorilla gorilla) oraz dziewięć szympansów zwyczajnych (Pan troglodytes).

Hipopotamiarnia i rekinarium

Pawilon stanowi habitat dla hipopotamów nilowych (Hippopotamus amphibius) i dysponuje wewnętrznym basenem, a także zbiornikiem morskim, w którym można podziwiać rekiny i płaszczki. W rekinarium znajduje się jedyny w Polsce okaz tawrosza piaskowego (Carcharias taurus), któremu towarzyszy kilka innych rekinów oraz ryby, typowe dla raf koralowych. Imponująca jest także akrylowa szyba o grubości 14 cm, która oferuje niesamowite widoki na podwodne życie.

Sala bezkręgowców

Ekspozycja przybliżająca świat bezkręgowców. Wśród prezentowanych gatunków znajdują się różne fascynujące organizmy, takie jak liśćce (Phyllium), wij Graphidostreptus giganteus, skorpion Pandinus cavimanus, rohatyniec herkules (Dynastes hercules), Acanthoscurria geniculata, Grammostola rosea, rak Cherax quadricarinatus, skarabeusz madagaskarski (Gromphadorhina portentosa) oraz niezwykły ślimak Achatina achatina.

Wybieg australijski

Ta część zoo została podzielona na cztery strefy. Przeznaczona ono dla kangurów rdzawoszyich (Macropus rufogriseus) oraz kangurów rudych (Macropus rufus), a zabezpieczona jest podwójną siatką. Wybieg jest również domem dla ptaków, w tym emu zwyczajnych (Dromaius novaehollandiae), kazuarów hełmiastych (Casuarius casuarius) oraz łabędzi czarnych (Cygnus atratus).

Akwarium

To zabytkowy budynek z bogatą kolekcją ryb, zarówno morskich, jak i słodkowodnych. Wybudowane w 1928 roku, pierwotnie przeznaczone na hodowlę ptaków i gadów, zachowało tylko szklany dach. W akwarium znajduje się 30 tys. litrów wody. Wśród prezentowanych ryb można zobaczyć arowanę srebrną (Osteoglossum bicirrhosum), pławikonika żółtego (Hippocampus kuda), piranię Nattera (Pygocentrus nattereri) oraz płaszczkę plamistą (Potamotrygon motoro). Dodatkowo, w mniejszym zbiorniku o objętości około 3000 litrów występuje wiele gatunków koralowców oraz ryby takie jak przydacznia niebieska (Tridacna maxima), amfiprion plamisty (Amphiprion ocellaris), mruk Petersa (Gnathonemus petersii), pensetnik dwuoki (Chelmon rostratus), paletka zielona (Symphysodon aequifasciatus) oraz pokolec królewski (Paracanthurus hepatus). W 2014 roku przeprowadzono gruntowny remont akwarium.

Baśniowe zoo

Ten wybieg jest stworzony z myślą o dzieciach, zajmujący obszar 10,000 m². Młodsi odwiedzający mają możliwość nakarmienia zwierząt, co realizowane jest pod czujnym okiem pracownika zoo.

Dyrektorzy

Lista dyrektorów Miejskiego Ogrodu Zoologicznego im. Antoniny i Jana Żabińskich w Warszawie zawiera znaczące postacie w historii tej instytucji. Wśród nich możemy wymienić:

• Wenanty Burdziński, który zmarł w 1928 roku,
• Jan Żabiński, pełniący funkcję dyrektora w latach 1928–1950,
• Jan Landowski, dyrektor w latach 1951–1972,
• Zbigniew Woliński, który zarządzał ogrodem od 1972 do 1981 roku,
• Jan Maciej Rembiszewski, dyrektor w latach 1982–2009,
• Andrzej Kruszewicz, sprawujący urząd od 2009 roku.

Wyróżnienia

Ogród Zoologiczny im. Antoniny i Jana Żabińskich w Warszawie uzyskał znaczące wyróżnienie. Został wpisany do prestiżowego Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych. To stowarzyszenie obejmuje również dziesięć innych największych polskich ogrodów zoologicznych, które spełniają wymagane normy. Wśród nich wymienia się takie miasta jak: Wrocław, Toruń, Płock, Poznań, Opole, Gdańsk, Łódź, Kraków, Chorzów oraz Zamość.

---

Oceń: Miejski Ogród Zoologiczny im. Antoniny i Jana Żabińskich w Warszawie

---