Rezerwat przyrody Morysin

---

Ochrona przyrody

Powierzchnia rezerwatu obejmującego park, północną zatokę Jeziora Wilanowskiego oraz wyspę na tym jeziorze wynosi 53,4565 ha. W otulinie rezerwatu, która ma powierzchnię 254,18 ha, odbywa się aktywna ochrona obszaru. Głównym celem utworzenia tego rezerwatu jest ochrona fragmentu doliny Wisły, w tym lasu łęgowego oraz licznych pomnikowych okazów drzew, a także bogatej flory i fauny regionu.

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Morysina wchodzi w skład Wilanowskiego Parku Kulturowego, który obejmuje również grupy Gucin Gaju oraz skarpy warszawskiej. Dodatkowo, zespół ten sąsiaduje z rezydencjami Wilanowa, Ursynowa i Natolina, z ich zabytkowymi otoczeniami oraz krajobrazowymi powiązaniami.

Rezerwat ten znajduje się w obrębie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 42/14.02.2007 r., poz. 870). Przed 19 września 2014 roku, gdy wprowadzony został plan ochrony, teren ten był otwarty jedynie na podstawie pozwolenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie. Obecnie dostęp do parku jest możliwy bez specjalnych zezwoleń, a odwiedzający mogą korzystać z wytyczonych ścieżek zgodnych z planem ochrony. Ścieżki te prowadzą w kierunku zabytkowych ruin domku stróża, oferując dwa kierunki: do ruin rotundy oraz do gajówki.

Przyroda

Siedlisko i roślinność

W rezerwacie przyrody Morysin przeważają lasy łęgowe, które charakteryzują się bogatą roślinnością i zróżnicowanym środowiskiem. Wartością tego obszaru jest znaczna ilość martwego drewna, które stanowi miejsce życia wielu gatunków organizmów, przyczyniając się tym samym do bioróżnorodności. Wydarzenia z początku XIX wieku, kiedy to teren ten połączono z parkiem Wilanowskim, pozwoliły zachować wiele wyjątkowych drzew, które przetrwały do dziś.

Specyfika siedliska sprawia, że wielu gatunków drzew można zobaczyć w okazałych rozmiarach. Na przykład topole białe osiągają do 2 m średnicy pnia oraz wysokość od 30 do 35 m, a wiązy mogą mieć obwód do 1,3 m. Do imponujących okazów zaliczają się również topole czarne, które potrafią osiągać nawet 2,2 m średnicy. Wzrok przyciągają także wyjątkowe czeremchy, które kwitną w dużej ilości, co zostało odnotowane w przewodniku Sumińskiego i Tenenbauma z 1921 roku.

Rodzaj drzewa	Liczba sztuk	Obwód pnia	Wysokość
Topola biała	6	4,50-6,10 m	32-35 m 32-45 m
Wiąz pospolity	(6) 5	3,30-4,00 m	20-30 m 20-40 m
Lipa drobnolistna	3	3,00-3,80 m	30-40 m 35 m
Jesion wyniosły	3	3,05-3,10 m	25 m

W 2012 roku zmieniono status pomnika przyrody dla jednego z wiązów, co spowodowało, że z 18 pozostaje teraz 17 drzew uznawanych za pomniki. Runo na tym obszarze jest niezwykle bogate, co czyni Morysin miejscem wyjątkowym, w którym z pewnością zjawiają się miłośnicy przyrody.

Fauna

W rezerwacie można spotkać różnorodne gatunki ptaków. Wśród nich znajdują się takie jak uszatka, puszczyk czy różne dzięcioły, w tym dzięcioł zielony. Warto odnotować, że w 1999 roku na Wilanówce zaobserwowano niepłochliwą samicę tracza nurogęsi z pisklętami. Z lat 80. pamiętamy gniazdowanie turkawki, a z późniejszych badań wynika, że w latach 1994–1995 w parku gniazdują także strzyżyk oraz świergotek drzewny.

W obszarze Morysina można spotkać 34 gatunki ptaków, z czego najwięcej to dziuplaki. Niektóre z nich niestety wycofały się z tego terenu, jak uszatka czy turkawka, ale pojawiły się nowe gatunki, m.in. myszołów oraz słowik rdzawy. Fauna ssaków jest również zróżnicowana. Obserwować można tu lisy, borsuki, sarny, a także dziki i zające.

Wiele gatunków gryzoni, takich jak wiewiórki czy nornice, również zasiedla te tereny. Na liście ssaków występują także nietoperze – noceki, oraz ryjówki. Oprócz tego, rezerwat jest domem dla węży, takich jak zaskroniec czy padalec. Ponadto, można dostrzec kilka gatunków płazów, w tym żaby mo czarowe i trawne.

Morysin to miejsce pełne życia, w którym można podziwiać nie tylko flora, ale także fauna, co czyni to rezerwatem cennym i niezwykłym.

Zabytki

W rezerwacie przyrody Morysin ukryty jest cenny zabytek – zespół parkowy, który został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 640/1-6, z wyjątkiem jednego obiektu. W skład tego zespołu wchodzą następujące elementy:

• park,
• ruiny pałacyku, które obejmują pałac oraz rotundę, nawiązującą do znanej świątyni Herkulesa znajdującej się na Forum Boarium w Rzymie,
• domek stróża,
• gajówka,
• Oraculum, które już nie figuruje w rejestrze zabytków, gdyż zostało przeniesione do Pawilonu Rzeźby w parku pałacu wilanowskiego. Jego neizwykłą częścią była kamienna figurka przedstawiająca Dionizosa,
• brama pseudośredniowieczna z budynkiem, która obecnie nie ma decyzji NID.

Warto zauważyć, że tylko ostatni obiekt znajduje się poza granicami rezerwatu. Domek stróża został wpisany do rejestru zabytków 4 stycznia 1965 roku, zaś pozostałe obiekty zarejestrowano 4 kwietnia 1973 roku (decyzja z dnia 73-04-01).

Na terenie rezerwatu można także znaleźć inne historyczne elementy, które są uwzględnione w inwentarzu muzealnym. Fakt ten został potwierdzony poprzez wpisy pod numerami 639/3 z 1 lipca 1965 oraz 639/3 z 1 stycznia 1973 dotyczące parku pałacowego i jego wyjątkowego wystroju architektoniczno-rzeźbiarskiego:

• pomnik Bitwy Raszyńskiej,
• most rzymski.

Nie sposób pominąć, że zarówno zespół parkowy w Morysinie, jak i wspomniany park pałacowy, stanowią integralną część większego zespołu pałacowo-ogrodowego w Wilanowie, który posiada swój własny numer rejestru: 639/1 z 1 stycznia 1973 oraz 1 lipca 2008.

Historia

W XVII i XVIII wieku Morysin był całkowicie porośnięty lasem łęgowym, który dzięki naturalnym granicom działał jako zwierzyniec. Na początku XIX wieku, podczas rządów Stanisława Kostki Potockiego, ówczesnego właściciela dóbr wilanowskich, obszar ten przeszedł znaczącą przemianę. Jego północna część została przekształcona w park romantyczny, któremu nadano nazwę Morysin, ku czci wnuka Potockiego – Maurycego Eustachego, znanego serdecznie jako Moryś.

W parku w 1811 roku zbudowano pałacyk z rotundą, inspirowaną świątynią Westy w Tivoli, a w 1825 roku wzniesiono oraculum, które przedstawiało pogańskie bóstwo umieszczone między dwiema kolumnami. Park ten był komunikowany z kompleksem pałacowym w Wilanowie dzięki wodom Jeziora i Kanału Sobieskiego. Dodatkowo, istniały także mniejsze kanały wewnętrzne, które umożliwiały wpływanie łodziami bezpośrednio do stóp pałacyku-rotundy.

W połowie XIX wieku w parku postawiono murowany dom dozorcy oraz drewnianą gajówkę. Przeprowadzono także przebudowę parku, w wyniku której powstały modnie wówczas klomby. W 1846 roku, na otwartym terenie znajdującym się na południe od parku (tzw. polach morysińskich), wybudowano ceglaną bramę w stylu neogotyckim. Działała ona jako zamknięcie alei obsadzonej drzewami, która prowadziła w stronę pałacu w Wilanowie.

Park służył jako miejsce rekreacji i wypoczynku dla właścicieli pałacu oraz ich gości aż do 1939 roku, kiedy to rozpoczęła się jego dewastacja. Po roku 1945 park został włączony do Muzeum Narodowego w Warszawie, a od 1995 roku znajduje się w zasobach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. W 1973 roku park został wpisany do rejestru zabytków województwa warszawskiego, a w 1994 roku został uznany za część Warszawy – pomnik historii na mocy zarządzenia Prezydenta RP.

---

Oceń: Rezerwat przyrody Morysin

---