Zygmunt Roguski

---

Okres przedwojenny

Zygmunt Feliks Roguski przyszedł na świat 5 stycznia 1886 roku, jako syn Gustawa oraz Marii z rodziny Stanowskich. W jego rodzinie znajduje się również znana postać, jego siostra Jadwiga Roguska-Cybulska, która zasłynęła jako jedna z najbardziej utalentowanych polskich taterniczek. Rodzina Roguskich mieszkała w Chełmie, gdzie Zygmunt postanowił kontynuować swoją edukację na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie uzyskał dyplom w 1911 roku.

W listopadzie 1918 roku Zygmunt zgłosił się do oddziału jazdy, który został włączony do 1 pułku Ułanów Krechowieckich. Był aktywnym uczestnikiem wojen, w tym wojny z Ukraińcami oraz konfliktu z bolszewikami. W styczniu 1920 roku odebrał Pomorze z rąk niemieckich, a następnie został przeniesiony do 8 pułku imienia księcia Józefa Poniatowskiego. W trakcie wojny w 1920 roku wyróżniał się nadzwyczajną dzielnością oraz zimną krwią, co zaowocowało awansem do stopnia podchorążego.

Dzięki swojemu zaangażowaniu i umiejętnościom w 1921 roku został awansowany do rangi porucznika kawalerii, z datą starszeństwa ustaloną na 1 grudnia. Pełnił swoją służbę w 8 pułku ułanów. Niestety, w 1931 roku został wydalony z wojska z powodów politycznych. W roku 1934, jako porucznik kawalerii z tytułem inżyniera, przeszedł w stan spoczynku, pozostawiając się w ewidencji Oficerskiej Kadry Okręgowej nr V, a jego przydział oscylował wokół Powiatowej Komendy Uzupełnień Kraków-Miasto, gdzie był klasyfikowany jako oficer przewidziany do użycia w czasie wojny.

Warto również dodać, że przed wybuchem II wojny światowej Roguski był aktywnym członkiem Stronnictwa Narodowego, co podkreśla jego zaangażowanie w sprawy polityczne i wojskowe ówczesnej Polski.

II wojna światowa

W trakcie niemieckiej okupacji, Zygmunt Roguski pełnił wiele istotnych ról w strukturach organizacyjnych, które miały na celu obronę narodową. Od samego początku działał w Gwardii Obrony Narodowej, co stanowiło jego pierwsze kroki w walce o suwerenność kraju.

Następnie, w Konfederacji Zbrojnej, Roguski objął stanowisko szefa Oddziału Kwatermistrzowskiego Komendy Głównej, a jego zaangażowanie w te działania przyczyniło się do organizacji i wsparcia działań zbrojnych. W 1944 roku, przed październikiem, był komendantem powiatu Chełm NSZ, co podkreśla jego znaczenie w lokalnych zgliszczach konspiracji.

W roku 1945, jego pozycja nie tylko nie osłabła, ale wręcz przybrała na sile, stając się szefem sztabu Okręgu XVI NSZ oraz Okręgu Lubelskiego NZW. Dodatkowo, kierował Komendą Ziem Wschodnich o nazwie „Wiertacz”. Jego rola jako p.o. komendanta Okręgu XVI (Lublin) oraz komendanta Okręgu XVII (Podlasie) NSZ, a także szefa propagandy Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej Ziem Wschodnich, świadczy o jego wpływie w tym skomplikowanym okresie historycznym.

Okres powojenny

Aresztowanie Zygmunta Roguskiego miało miejsce w 1945 roku. Był oskarżony oraz sądzony w ramach politycznego procesu Okręgu Lubelskiego, należącego do NSZ i NZW, znanego jako „proces wierzchowiński”, „proces 23” lub „proces lubelskiego PAS”. Roguski, pełniący funkcję komendanta NSZ w Chełmie, miał również być oskarżany o udział w pacyfikacji wsi Wierzchowiny.

W trakcie swojego procesu przyznał się do członkostwa w tej organizacji, jednak stanowczo zaprzeczył zarzutom dotyczącym jego partycypacji w napadach rabunkowych, jak również dowodzeniu takimi działaniami. Wśród głównych zarzutów stawianych mu przed sądem znalazła się informacja o likwidacji wsi Matcze i Kobylów, która miała miejsce 19 marca 1946 roku, wspólnie z Romanem Jaroszyńskim, Stanisławem Kaczmarczykiem, Kazimierzem Łuszczyńskim, Władysławem Ulanowskim, Zygmuntem Wolaninem oraz Władysławem Żwirkiem.

W wyniku swojego procesu, Zygmunt Roguski został skazany przez Sąd Okręgowy w Warszawie, pod przewodnictwem ppłk A. Janowskiego, na karę śmierci, a jego sprawa nosiła numer W.1692/46. Wyrok wykonano 16 maja 1946 roku.

Pochowano go na Służewie, w bezimiennej mogile. Symboliczny grób Zygmunta Roguskiego został w późniejszym czasie ustanowiony na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, w Kwaterze „na Łączce”.

Odznaczenia

Wśród wyróżnień, które otrzymał Zygmunt Roguski, znajdują się:

• krzyż walecznych,
• medal niepodległości,
• medal pamiątkowy za wojnę 1918–1921,
• odznaka honorowa „orlęta”.

---

Oceń: Zygmunt Roguski

---