Tadeusz Kasprzycki

---

Życiorys

Tadeusz Kasprzycki przyszedł na świat 16 stycznia 1891 roku w Warszawie, w rodzinie związanej z przemysłem. Jego ojcem był Józef, a matką Maria z Staworzyńskich. Do roku 1905 uczęszczał do różnych gimnazjów państwowych, między innymi w Kielcach i Chełmie. W czasie kształcenia zaangażował się w prace tajnego kółka samokształceniowego oraz brał udział w strajku szkolnym. Po tych doświadczeniach przeniósł się do Warszawy, gdzie ukończył ośmioklasowe Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego w 1909 roku. Niezależnie od zdanej matury uzyskał wykształcenie w zakresie nauk społecznych, przyrodniczych oraz prawa, studiując w Sorbonie, Wyższej Szkole Nauk Politycznych w Paryżu oraz Uniwersytecie w Genewie. W latach 1910-1911 był aktywnym członkiem Związku Walki Czynnej, obejmując stanowisko komendanta oddziału w Paryżu. W pełni poświęcił się działalności organizacyjnej, a także wizytował Polskę w celu realizacji zadań wywiadowczych i szkoleniowych. Ukończył Oficerską Szkołę Strzelecką w Stróży, zdobywając prawo do noszenia Odznaki Pamiątkowej, popularnie nazywanej Parasolem.

Wielka Wojna

W sierpniu 1914 roku objął dowództwo w Pierwszej Kompanii Kadrowej Legionów Polskich, a później w Kompanii Zagranicznej w letniej szkole oficerskiej na Oleandrach. 2 sierpnia został mianowany dowódcą I Kompanii Kadrowej, która 6 sierpnia przekroczyła granice Królestwa Polskiego, kierując się w stronę Kielc. Już po dwóch dniach Kasprzycki został oficerem operacyjnym sztabu grupy Józefa Piłsudskiego, która przekształciła się w 1. Pułk Piechoty Legionów Polskich, a później I Brygadę Legionów. Uczestniczył w ramię z ramię w potyczkach przeciwko Rosjanom zarówno w Królestwie, jak i Galicji. Wiosną i latem 1915 roku, jako kapitan, brał udział w udanej ofensywie państw centralnych. Jego kadencja jako oficera trwała do 14 września 1915 roku, gdy to Piłsudski powierzył mu funkcję komendanta naczelnego konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej w Warszawie, gdzie przyczynił się do jej wzmocnienia organizacyjnego.

II Rzeczpospolita

7 listopada 1918 roku, w okresie formowania Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej, Kasprzycki pełnił funkcję w dziale organizacyjnym Dowództwa Wojsk Polskich w Lublinie. Dzięki Rządowi Lubelskiemu został formalnie przyjęty do odradzającego się Wojska Polskiego. 3 grudnia 1918 roku otrzymał stanowisko szefa Adiutantury Generalnej Naczelnego Wodza, które pełnił do końca października 1919 roku. Jako oficer aktywnie uczestniczył w pracach Kwatery Polowej Naczelnego Wodza i brał udział w negocjacjach z władzami Republiki Litewskiej w Kownie. W latach 1919-1921 doskonalił swoje umiejętności, uczęszczając do Wyższej Szkoły Wojennej w Paryżu, a jednocześnie studiował w Prywatnej Szkole Nauk Politycznych. Po powrocie do kraju rozpoczął pracę w Sztabie Generalnym, stając się szefem Wydziału Planów oraz potem szefem Oddziału IIIa. Jego kariera awansowała szybko, a 1 stycznia 1929 roku otrzymał stopień generała brygady.

Działalność społeczna

Do 1935 roku Kasprzycki był prezesem zarządu Towarzystwa Wiedzy Wojskowej. W 1936 roku przyjął dyplom honorowego obywatelstwa gminy Zawoja. Przewodniczył także organizacji Zjazdu Górskiego w Sanoku w sierpniu 1936 roku. Wyróżniono go honory obywatelstwa w wielu gminach, takich jak Komańcza oraz Jaśliska. W tym okresie, jako jeden z inicjatorów, powołał Polskie Towarzystwo Wypraw Badawczych. Na Gubałówce koło Kościeliska, po zaciągnięciu kredytu w banku BGK, wspólnie z siostrą i Tadeuszem Katelbachem rozpoczął budowę hotelu Salamandra, co wzbudziło pewne kontrowersje związane z wykorzystaniem środków wojskowych do budowy infrastruktury.

II wojna światowa

Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku Kasprzycki wydał rozkazy przygotowujące Warszawę do obrony, obejmując dowództwo obszaru tyłowego. Zorganizował obronę na linii środkowej Wisły oraz pozycje obronne na rzece Stryj. Po wkroczeniu ZSRR do Polski, ewakuował się wraz z rządem do Rumunii, gdzie został internowany. Choć wniósł prośbę o przyjęcie do służby wojskowej na Zachodzie, spotkał się z odmową ze strony rządu Sikorskiego, który oskarżył go m.in. o odpowiedzialność za nieprzygotowanie do wojny. W 1944 roku, wspólnie z rodziną, dotarł do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii.

Życie na emigracji

Na emigracji Kasprzycki stał się jednym z pionierów Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie, który przyznał mu tytuł doktora honoris causa. Zaangażował się w działalność badawczą, przewodząc Komisji Badań Naukowych nad Ziemiami Wschodnimi. Choć unikał życia politycznego, w 1954 roku zamieszkał w Kanadzie, gdzie zmarł w Montrealu. Ostatecznie został pochowany na cmentarzu przy kościele św. Andrzeja Boboli w Londynie. W 1977 roku uzyskał doktorat honorowy nauk politycznych na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie. Jako teozof był także autorem „Kartek z dziennika oficera I Brygady”.

Życie prywatne

12 maja 1939 roku zmarła żona generała, Maria Jadwiga z Rybczyńskich. Była inżynierem i została pochowana w rodzinnym grobie na cmentarzu w Wilanowie. Istnieją przypuszczenia, że jej śmierć mogła być wynikiem samobójstwa. Po tym tragicznym wydarzeniu, ich syn Tadeusz, będący uczniem gimnazjum, zerwał kontakty z ojcem.

Prawdopodobną przyczyną tych rodzinnych napięć był romans generała z aktorką Zofią Kajzerówną (1911–2002). Związek ten ujawnił się krótko po śmierci żony, a generał, mimo sprzeciwu marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza, postanowił ożenić się z nią.

Okresy sprawowania urzędu ministra

Kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych

Tadeusz Kasprzycki pełnił funkcję kierownika Ministerstwa Spraw Wojskowych w okresie od 12 maja do 12 października 1935 roku. W dniach 12-13 października 1935 roku sprawował obowiązki na tym stanowisku tymczasowo.

Minister Spraw Wojskowych

Jako minister spraw wojskowych, zajął to stanowisko 13 października 1935 roku, trwając na nim do 15 maja 1936 roku. Po krótkim okresie pełnienia obowiązków w dniach 15-16 maja 1936 roku, objął je na stałe od 16 maja 1936 roku aż do 30 września 1939 roku.

Ordery i odznaczenia

polskie

Tadeusz Kasprzycki zasłużył się w historii Polski poprzez zdobycie licznych odznaczeń, które potwierdzają jego heroiczne czyny oraz wkład w walkę o niepodległość. Wśród jego nagród znaleźć można:

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 5252 – przyznany w dniu 28 kwietnia 1921,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – nadany 9 listopada 1931,
• Krzyż Niepodległości – przyznany 20 stycznia 1931,
• Krzyż Walecznych – otrzymany trzykrotnie,
• Złoty Krzyż Zasługi – nadany 17 marca 1930,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
• Znak oficerski „Parasol”,
• Odznaka „Znak Pancerny”,
• Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych – wydana 12 maja 1936,
• Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia – nadana 25 stycznia 1939,
• Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia,
• Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kadrowej”,
• Odznaka Honorowa Harcerzy Małopolan z okresu walk o Niepodległość – przyznana w 1938 roku.

zagraniczne

W zakresie odznaczeń zagranicznych, Kasprzycki zdobył kilka prestiżowych medali i orderów, które świadczą o jego międzynarodowym uznaniu za dokonania wojenne. Lista jego zagranicznych odznaczeń obejmuje:

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Legii Honorowej,
• Order Legii Honorowej III, IV i V klasy (Francja),
• Order Lwa Białego III klasy – przyznany w Czechosłowacji w 1928 roku,
• Order Gwiazdy Rumunii III klasy (Rumunia),
• Order Korony Rumunii III klasy (Rumunia),
• Order Korony Jugosłowiańskiej I klasy (Jugosławia),
• Order Trzech Gwiazd III klasy – nadany w Łotwie w 1928 roku,
• Order Krzyża Orła I klasy – przyznany w Estonii w 1938 roku,
• Order Miecza I klasy (Szwecja, 1938),
• Order Zasługi I klasy (Węgry, przed 1935 rokiem).

---

Oceń: Tadeusz Kasprzycki

---