Jadwiga Roguska-Cybulska

---

Życiorys

Jadwiga Roguska-Cybulska przyszła na świat 13 października 1887 roku w Warszawie jako jedno z czworga dzieci kompozytora Gustawa Roguskiego oraz Marii ze Stanowskich. Miała troje starszego rodzeństwa – siostrę i dwóch braci, w tym mjr Zygmunta Roguskiego. Jej ojciec był profesorem w warszawskim Konserwatorium Muzycznym, a matka pochodziła z zamożnej rodziny Stanowskich. W młodości uczęszczała do warszawskich szkół prywatnych, z czego pewien czas spędziła w pensji Kazimiery Karpińskiej. Równocześnie studiowała muzykę i śpiew w Warszawie oraz malarstwo i sztukę stosowaną na kursach podstawowych. Znakomicie kształciła się w tajnych kompletach pod okiem Jadwigi Sempołowskiej. Na chwilę trafiła do szkoły przy klasztorze na Śląsku, a później kontynuowała naukę w warszawskich prywatnych placówkach.

Dzięki prywatnym korepetycjom przyswoiła także język francuski i doskonale grała na pianinie. Od najmłodszych lat spędzała czas z rodziną w Tatrach, gdzie miała okazję poznać Mieczysława Karłowicza oraz Jerzego Żuławskiego, którzy zainspirowali ją do uprawiania taternictwa.

W latach 1906–1925 aktywnie zajmowała się taternictwem, wprowadzona w tę dziedzinę przez pisarza Jerzego Żuławskiego. Jej podejście do wspinaczki miało charakter podróżniczo-romantyczny, a nie wyczynowy. W swoich wspinaczkach towarzyszyli jej czołowi taternicy, m.in. Janusz Chmielowski, Zygmunt Klemensiewicz oraz bracia Komarniccy. Do znaczących osiągnięć można zaliczyć przejścia dwóch kluczowych tras w 1910 roku, na Mięguszowieckim Szczycie Pośrednim i Wielkim, a także próby na Zamarłej Turni w 1912 roku. Rok 1908 przyniósł jej przynależność do Sekcji Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego, później zaś przekształconej w Klub Wysokogórski Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.

Przed pierwszą wojną światową Jadwiga była jedną z pionierskich kobiet w Polsce zajmujących się narciarstwem wysokogórskim, współpracując z takimi osobistościami jak bracia Żuławscy, Mariusz Zaruski oraz Józef Oppenheim. Udało jej się również dokonać drugiego kobiecego przejścia narciarskiego przez przełęcz Zawrat.

Od 1912 roku regularnie publikowała artykuły na temat turystyki, taternictwa, kultury oraz przyrody w różnych czasopismach. W 1927 roku na stałe osiedliła się w Zakopanem, skąd wysyłała korespondencję do redakcji gazet. Napisała liczne teksty poświęcone żeńskiemu taternictwu, w tym manifest „Do młodych taterniczek” opublikowany w „Zakopane” w 1929 roku, w którym krytycznie odnosiła się do otoczenia wspinaczek kobiet, podkreślając potrzebę obecności mężczyzn. Jej teksty publikowane były w „Kurierze Warszawskim” (cykl „Listy z Zakopanego”, w latach 1934–1939), „Głosie Narodu”, „Taternikiem” oraz „Głosie Zakopiańskim”.

W swoim dorobku miała również nowele o tematyce tatrzańskiej oraz powieść dla młodzieży „Tajemnica Tatr” (1934). Praca „Idzie lawina” nie doczekała się publikacji z powodu wybuchu II wojny światowej. Po jej zakończeniu napisała esej „Witkacy w oczach Zakopanego”, który został wydany w zbiorze „Stanisław Ignacy Witkiewicz. Człowiek i twórca” w 1977 roku.

Jadwiga była również jedną z twórczycielek Słowiańskiego Związku Kobiet i wiceprezeską koła w Zakopanem. Aktywnie uczestniczyła w Stronnictwie Narodowym i brała udział w Komitecie Uczczenia Pamięci Jana Kasprowicza. W 1943 roku, podczas II wojny światowej, została aresztowana przez Gestapo po doniesieniu na nią, w związku z podejrzeniami o działania przeciwko Goralenvolk. Po zwolnieniu musiała opuścić Zakopane, gdzie straciła dom.

Po wojnie kontynuowała działalność publicystyczną, publikując w takich tytułach jak Tygodnik Powszechny, Gazeta Ludowa i Dziennik Polski. W 1948 roku ukończyła kurs dla kierowników wycieczek zbiorowych, co stało się jej głównym zajęciem do 68. roku życia. Mimo trudnych doświadczeń, wznowiła działalność w Komitecie Uczczenia Pamięci Jana Kasprowicza oraz przyczyniła się do powstania Filii Muzeum Tatrzańskiego.

W 1960 roku Klub Wysokogórski przyznał jej jako pierwszej kobiecie honorowe członkostwo. Trzy lata później otrzymała złotą odznakę od Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK). Zmarła w Zakopanem 24 listopada 1971 roku i została pochowana na Nowym Cmentarzu przy ulicy Nowotarskiej. Część jej archiwalnych materiałów można znaleźć w Muzeum Tatrzańskim im. Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem.

Życie prywatne

W 1912 roku, mając zaledwie dwadzieścia pięć lat, Jadwiga Roguska-Cybulska poślubiła Kazimierza Cybulskiego, co skutkowało na pewien czas przerwą w jej karierze wspinaczkowej. Jej mąż, zarządzający elektrownią w Nowym Targu, stracił jednak pracę, co doprowadziło do jego załamania nerwowego. W wyniku tej sytuacji przenieśli się na Śląsk, gdzie ich życie nie było wolne od dramatu. Jadwiga dwukrotnie straciła ciążę, co było dla niej ogromnym wstrząsem.

W 1914 roku przez krótki czas mieszkała z krewnymi na wsi, jednak szybko razem z mężem przemieściła się do Warszawy. W 1915 roku doczekała się narodzin syna, Marka Cybulskiego (ur. 1915, zm. 1944), który również poszedł w ślady matki, stając się taternikiem. Z powodu kłopotów z zakwaterowaniem musieli się przeprowadzić pod Lublin, co było początkiem kryzysu małżeńskiego. **Roguska dwukrotnie uciekała** od męża do Warszawy, ale zawsze starała się ratować ich związek. Na końcu, w 1917 roku, na stałe wróciła do stolicy.

Wraz z nadejściem 1918 roku, Jadwiga była zmuszona zacząć zarabiać na życie. Jej początki zawodowe były związane z pracą jako kelnerka, a później jako urzędniczka. W międzyczasie ukończyła Szkołę Umuzykalnienia pod okiem Stefana Wysockiego, co pozwoliło jej przygotować się do roli nauczycielki muzyki. Od 1923 roku pozostawała w separacji od męża.

Okres II wojny światowej przyniósł jeszcze większe tragedie, gdy jej mąż został rozstrzelany przez Niemców w więzieniu na Montelupich. Co gorsza, syn zginął 10 sierpnia 1944 roku w trakcie powstania warszawskiego w brutalnej egzekucji.

Ostatnie lata życia Jadwiga spędziła w Zakopanem. To właśnie w tym okresie przyznano jej stypendium socjalne, co pozwoliło jej na godniejsze życie w trudnych czasach.

---

Oceń: Jadwiga Roguska-Cybulska

---