Władysław Kopaliński

---

Życiorys

Władysław Kopaliński urodził się w rodzinie żydowskiej, która potrafiła się zasymilować w polskim społeczeństwie. Jego ojcem był Samuel Sterling, właściciel fabryki kopert, który zmarł w 1933 roku, a matką Regina z domu Wilner, która odeszła w 1932 roku. W rodzinie Kopalińskich wychowywało się pięcioro dzieci, a Władysław był najmłodszy spośród rodzeństwa. W okresie młodzieńczym kształcił się w gimnazjum realno-filozoficznym imienia Michała Kreczmara w Warszawie. Jego nauka kontynuowana była na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie jednak nie ukończył studiów.

W latach trzydziestych Władysław wspierał ojca w prowadzeniu rodzinnej drukarni, będąc współwłaścicielem tego przedsiębiorstwa. W 1936 roku zawarł związek małżeński z Adelą Bartoszewicz, która później zmarła 22 lutego 2007 roku. W trakcie II wojny światowej pozostał w Warszawie, decydując się na nieprzedostanie do getta, co okazało się katastrofalnym wyborem, ponieważ utracił prawie całą swoją rodzinę. Tuż przed wybuchem powstania warszawskiego zdołał jednak przedostać się do Lublina.

W latach 1944–1959 pełnił funkcję zastępcy dyrektora programowego Polskiego Radia w Lublinie, gdzie odpowiadał za kwestie artystyczne. Po przeniesieniu radia do Warszawy kontynuował swoją działalność. W okresie lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku był autorem popularnych audycji radiowych zatytułowanych „Odpowiedzi z różnych szuflad”. Od 1949 do 1954 roku był redaktorem naczelnym oraz późniejszym prezesem Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. W późniejszych latach, między 1954 a 1974, aktywnie publikował w „Życiu Warszawy”, gdzie regularnie pisał felietony, w tym stając się autorem słowa „nastolatki”, po raz pierwszy użytego w felietonie pt. „Autentyczny widz” z 2 maja 1959 roku.

Kopaliński był również członkiem komitetu redakcyjnego „Pism” Tadeusza Boya-Żeleńskiego w latach 1956-1970 oraz pełnił funkcję korespondenta PAP w Waszyngtonie od 1958 do 1960 roku. W marcu 2007 roku ożenił się z Anną Mysłowską, która była tłumaczką literatury. Jego praca obejmowała tłumaczenia literatury anglosaskiej, w tym dzieł Sinclaira Lewisa oraz opracowania klasycznych i współczesnych utworów literackich. Uznawany był głównie za autora leksykonów oraz dzieł encyklopedycznych.

Władysław Kopaliński był wielokrotnym laureatem prestiżowych nagród, w tym Nagrody Kulturalnej „Solidarności”, Warszawskiej Premiery Literackiej w kategorii Książka Roku w 1985 oraz Nagrody Nike Warszawskiej w 1986 roku za jego „Słownik mitów i tradycji kultury”. Otrzymał także Nagrodę „Problemów” za całokształt twórczości w dziedzinie językoznawstwa i kultury. Jego osiągnięcia zostały także docenione w formie wyróżnienia w postaci włoskiej nagrody European Prize „Pier Paolo Vergerio” w 1988 roku za „Opowieści o rzeczach powszednich”. Zdobył również Nagrodę Edytorską Polskiego PEN Clubu oraz nagrodę Ikara w 1996 roku.

Był członkiem Polskiej Partii Robotniczej do 1948 roku oraz przynależał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej aż do 1981 roku. Należał do Związku Literatów Polskich od 1949 roku do 1983 roku, a także do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, w którym aktywny był do 2007 roku. Władysław przez wiele lat mieszkał w Warszawie przy ul. Koszykowej 1. Zmarł po długiej walce z chorobą nowotworową, niespełna miesiąc przed swoimi setnymi urodzinami. Został pochowany 15 października 2007 roku na Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, w kwaterze B31-tuje-16.

Ordery i odznaczenia

Władysław Kopaliński, znany ze swojej działalności, został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które doceniają jego wkład w rozwój kultury i nauki w Polsce.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 7 lipca 1954 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 11 sierpnia 1945 roku.

Twórczość

W twórczości Władysława Kopalińskiego znajduje się wiele zróżnicowanych dzieł, które odzwierciedlają jego wszechstronność jako pisarza.

• „Baśka. Sztuka w 3 aktach” – Komedia w 3 aktach w 8 odsłonach, wydana pod pseudonimem Jan Stefczyk, z pierwodrukiem w „Twórczości” nr 1/1954, a w wersji książkowej wydana przez Czytelnika w 1954 roku,
• „Bałagan na Marsie. Niedzielne pogwarki” – Zbiór felietonów, który ukazywał się w latach 1954–1956 w „Życiu Warszawy”, a następnie jako książka w Czytelniku w 1957 roku,
• „Warszawska niedziela” – Wybór felietonów z lat 1957–1964, wydany przez Czytelnika w 1965 roku,
• „Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych” – Praca ilustrowana przez Szymona Kobylińskiego, pierwsza edycja w 1967 roku, a do 2007 r. wydano go 30 razy,
• „W Warszawie i w Warszawce” – Zbiór felietonów rozpowszechnianych w „Życiu Warszawy” w latach 1965–1967, wydanie książkowe w 1968 roku,
• „Nie nazwane lata” – Kolekcja felietonów znanych z „Życia Warszawy” z lat 1967–1970, opublikowana przez Wydawnictwo Literackie w 1972 roku,
• „Western w autobusie” – Zbiór felietonów wydany przez Państwowy Instytut Wydawniczy w 1974 roku,
• „Księga cytatów z polskiej literatury pięknej od XIV do XX wieku” – Dzieło stworzone w współpracy z Pawłem Hertzem,
• „Kot w worku, czyli Z dziejów pojęć i rzeczy” – Wydany przez Krajową Agencję Wydawniczą w 1975 oraz 1977 roku,
• „Drugi kot w worku, czyli Z dziejów nazw i rzeczy” – Z ilustrowany przez Henryka Tomaszewskiego, wydanie w 1978 oraz 1989 roku,
• „Trzeci kot w worku, czyli Rozmaitość świata” – Opublikowany w 1982 roku,
• „Słownik mitów i tradycji kultury” – Opublikowany w latach 1985, 1987, 1988, 1991, 1993, 1996, 1997, 1998, 2001, 2003 oraz 2006,
• „Opowieści o rzeczach powszednich” – Wydania z lat 1987, 1988, 1990, 1994, 1998, 2004 oraz 2006,
• „Słownik symboli” – Wydany w latach 1990, 1991 (opracowanie), 1995, 1997, 1999, 2001 oraz 2006,
• „Słownik przypomnień” – Edycje z lat 1992, 1993, 1996, 1999 oraz 2006,
• „Koty w worku, czyli z dziejów pojęć i rzeczy” – Wydania między 1975 a 1982 rokiem, a także w 1993, 1997 i 2004,
• „Encyklopedia drugiej płci” – Wydania w 1995 oraz 2001, a później jako „Encyklopedia drugiej płci. Wszystko o kobietach” w 2006 roku,
• „Słownik eponimów czyli wyrazów odimiennych” – Wydany w 1996 oraz 2004, dodruk w 2006,
• „Podręczny słownik wyrazów obcych” – Wydania w 1996, 1999, 2002 oraz 2006,
• „Słownik wydarzeń, pojęć i legend XX wieku” – Opublikowany w latach 1999, 2000 i dodruki w 2002 oraz 2006,
• „Leksykon wątków miłosnych” – Wydania 2002, 2003 oraz 2004,
• „Mój przyjaciel Idzi” – Wybór felietonów z „Życia Warszawy” i „Polityki”, opublikowany w 2003 roku,
• „125 baśni do opowiadania dzieciom” – Wydanie z 2004 roku,
• „Przygody słów i przysłów. Leksykon” – Roczne wydanie z 2007,
• „Od słowa do słowa. Leksykon” – Również opublikowany w 2007 roku.

Tłumaczenia (wybór)

Wśród licznych osiągnięć Władysława Kopalińskiego, jego prace tłumaczeniowe zajmują szczególne miejsce. Jego twórczość obejmuje różnorodne dzieła, które wprowadziły polskiego czytelnika w świat literatury zagranicznej. Oto wybrane tłumaczenia, które przyczyniły się do jego uznania:

• J.B.S. Haldane, Mój przyjaciel pan Liki (Wyd. Książka, Łódź 1947),
• M. Fischer, Podróż do nowego świata (Wyd. Książka, Warszawa 1948),
• Sinclair Lewis, Królewska krew (t. I–IV, Wyd. Prasa Wojskowa 1949–1950),
• Czao Szu-li, Piosenki Li Ju-Tsaja (Czytelnik 1950),
• Erwin Bartz, W jarzmie Wehrmachtu (Czytelnik 1951),
• Czao Szu-li, Opowieści spod złotego modrzewia (Czytelnik 1951).

Opracowania edytorskie

W obszernym zbiorze prac, które wydał Władysław Kopaliński, znajdują się różnorodne opracowania edytorskie, które zasługują na szczególną uwagę. Należą do nich między innymi:

• Antoni Słonimski, Kroniki tygodniowe 1927–1939 (Państwowy Instytut Wydawniczy 1956),
• Edgar Allan Poe, Opowiadania (wybór i przedmowa; Czytelnik 1956, 1986, ISBN 83-07-00836-0 [brosz., t. 1–2], ISBN 83-07-00835-2 [opr., t. 1–2]; 1989, ISBN 83-07-00836-0),
• Herbert George Wells, Opowieści fantastyczne (Czytelnik 1956),
• E.T.A. Hoffmann, Dzieła wybrane (t. I–V; Czytelnik 1957–1962),
• Tadeusz Żeleński, Znasz-li ten kraj? (Wydawnictwo Literackie 1962),
• Mark Twain, Trzydzieści trzy opowieści (Czytelnik 1973),
• Richard Hughes, Orkan na Jamajce (autor wstępu; Książka i Wiedza 1979 [2 wyd.]).

Te publikacje odzwierciedlają szeroką gamę literacką i kulturową, której Kopaliński był ważną częścią w swoim edytorskim dorobku.

---

Oceń: Władysław Kopaliński

---