Henryk Tomaszewski (grafik)

---

Życiorys

W latach 1929-1934 Henryk Tomaszewski zdobywał wiedzę i umiejętności w Szkole Przemysłu Graficznego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie, gdzie uzyskał kwalifikacje rysownika litografa. Następnie, w okresie od 1934 do 1939 roku, kontynuował edukację, studiując malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, pod okiem prof. Mieczysława Kotarbińskiego.

Podczas studiów Tomaszewski zadebiutował, projektując plakaty dla Komunalnej Kasy Oszczędności. W latach 1936-1939 nawiązał współpracę z czasopismem satyrycznym „Szpilki”. Jego kariera nabrała tempa, gdy w 1939 roku zdobył I Nagrodę za projekt na pawilon przemysłu polskiego na Światowej Wystawie w Nowym Jorku, a także I nagrodę w konkursie na płaskorzeźbę do fasady Dworca Głównego w Warszawie.

W czasach II wojny światowej był związany z Warszawą. W trakcie powstania warszawskiego przebywał w Lublinie, gdzie współpracował z tygodnikiem „Stańczyk”. Po wojnie osiedlił się w Łodzi, gdzie aktywnie uczestniczył w życiu artystycznym i wraz ze Stanisławem Sojeckim oraz Stefanem Stefańskim wydawał tygodnik satyryczny „Rózgi” w latach 1946-1947.

Między 1947 a 1949 rokiem Tomaszewski pracował jako wykładowca w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi, gdzie razem z Erykiem Lipińskim otrzymał możliwość projektowania plakatów dla przedsiębiorstwa Film Polski. To właśnie ta decyzja zapoczątkowała zjawisko znane jako polska szkoła plakatu. Jako jej twórca i jeden z najważniejszych przedstawicieli, Tomaszewski wprowadził nowatorskie koncepcje związane z plakatem, oparte na metaforze i graficznej interpretacji filmowych przesłań. Jego prace wyróżniały się malarskością, dowcipem oraz poetyckim klimatem, a wiele z nich stało się klasykami kultury.

W 1948 roku zdobył pięć nagród na Międzynarodowej Wystawie Plakatu w Wiedniu, co przyczyniło się do wzrostu międzynarodowego uznania polskiego plakatu oraz sukcesów polskich artystów.

Pod koniec lat 50. Tomaszewski zaczął ewoluować w stronę prostszych, bardziej abstrakcyjnych form, gdzie kluczową rolę odgrywał jego autorski styl liternictwa. Jego plakaty zaczęły koncentrować się na kompozycji tekstu, który stał się wiodącym motywem artystycznym (Piotr Potworowski 1958, Moore 1959, Cyrk 1963, Wystawa Wojciecha Zamecznika 1988, Love 1991).

Tomaszewski był nie tylko autorem plakatów, ale także projektował ilustracje książkowe oraz okładki, współpracując z wydawnictwami takimi jak PIW i Czytelnik. W latach 1950-1952 pełnił rolę głównego scenografa Teatru Syrena w Warszawie, a także brał udział w projektowaniu pawilonów wystawowych, m.in. w Londynie w 1954 roku i Paryżu w 1955 roku.

W latach 1956-1962 pisał felietony rysunkowe w „Przeglądzie Kulturalnym”, które zostały zebrane w albumie „Książka zażaleń” (Warszawa 1961). Od 1952 do 1985 roku prowadził pracownię plakatu na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, przyciągając studentów z całego świata. Jego metoda nauczania, polegająca na wprowadzaniu abstrakcyjnych zadań, sprzyjała rozwijaniu intelektu i wyobraźni.

„Podaję temat, z którego student drogą analizy powinien odrzucić co zbędne, aby dojść do skrótu – znaku. (…) Przyzwyczajam ich do rezygnacji z orzeczeń, przymiotników i wszelkich pięknych, a najczęściej zbędnych ozdobników. W każdym zadaniu jest jakaś zagadka, którą muszą rozwiązać.”

Jego wyjątkowy styl nauczania koncentrował się na poszukiwaniu nowych rozwiązań i przełamywaniu stereotypów, co znacznie wpłynęło na rozwój polskiego plakatu. Tomaszewski odrzucał dorobek europejskiej awangardy, proponując własną interpretację sztuki projektowej.

Wśród jego znakomitych uczniów znajdują się m.in.: Pierre Bernard, Andrzej Budek, Marek Freudenreich, Joanna Flatau (malarka), Jacek Gawłowski, Leszek Hołdanowicz, Radovan Jenko, Andrzej Klimowski, Cyprian Kościelniak, Lech Majewski, Jan Młodożeniec, Piotr Młodożeniec, Marcin Mroszczak, Gérard Paris-Clavel, Filip Pągowski, Alain Le Quernec, Wiesław Rosocha, Thierry Sarfis, Romuald Socha, Janusz Stanny, Rosław Szaybo, Stefan Szczypka, Maciej Urbaniec, Mieczysław Wasilewski, Bronisław Zelek.

W 1966 roku uzyskał tytuł profesora, a w latach 1959-1966 oraz 1972-1974 pełnił rolę dziekana Wydziału Grafiki warszawskiej ASP. Był również członkiem Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego oraz Komitetu Organizacyjnego Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie. Od 1957 roku należał do Alliance Graphique Internationale (A.G.I.). W 1976 roku Tomaszewski otrzymał tytuł Królewskiego Projektanta przyznany przez Royal Society of Arts w Londynie.

Po śmierci został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 296-6-6). Jego prace są przechowywane w licznych zbiorach, takich jak:

• Muzeum Plakatu w Wilanowie,
• Muzeum Narodowe w Poznaniu,
• Museum of Modern Art w Nowym Jorku,
• Museum of Modern Art w Toyama,
• Muzeum Sztuki Nowoczesnej w São Paulo,
• Muzeum Plakatu w Wilanowie,
• Stadelijk Museum w Amsterdamie,
• Museum für Gestaltung w Zurychu,
• Deutsches Plakat-Museum w Essen,
• Plakatmuseum w Århus.

Ordery i odznaczenia

Henryk Tomaszewski, znany grafik, otrzymał wiele wyróżnień i odznaczeń za swoją działalność artystyczną.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1959 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 1954 roku,
• Medal 40-lecia Polski Ludowej, wręczony w 1984 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, który otrzymał 19 stycznia 1955 roku.

Wybrane nagrody

Henryk Tomaszewski zdobył liczne wyróżnienia w swojej twórczości graficznej, które stanowią potwierdzenie jego talentu i innowacyjności. Wśród najważniejszych nagród znalazły się:

• 1939 – I nagroda w konkursie na projekt pawilonu przemysłu polskiego na Światowej Wystawie w Nowym Jorku,
• 1947 – I nagroda w międzynarodowym konkursie na plakat dla ONZ,
• 1948 – pięć pierwszych nagród na międzynarodowej wystawie plakatu w Wiedniu,
• 1948 – Nagroda w międzynarodowym konkursie na plakat olimpijski w Londynie,
• 1953 – I Nagroda na I Ogólnopolskiej Wystawie Plakatu w Warszawie,
• 1953 – Nagroda Państwowa II stopnia,
• 1955 – Nagroda Miasta Wiednia za najlepszy plakat eksponowany w Wiedniu,
• 1956 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki na Wystawie Polskiego Plakatu Filmowego w Warszawie,
• 1959 – Nagroda artystyczna tygodnika „Przegląd Kulturalny”,
• 1963 – I nagroda na VII Międzynarodowym Biennale Sztuki Współczesnej w São Paulo,
• 1963, 1965, 1969, 1970, 1973 – Nagroda Prezydenta miasta Warszawy za najlepszy plakat roku,
• 1965 – Złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Edytorskiej w Lipsku,
• 1966 – Srebrny medal na I Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie,
• 1967 – Złoty medal na II Ogólnopolskim Biennale Plakatu w Katowicach,
• 1970 – Złoty medal na Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie,
• 1975 – Srebrny medal na VI Ogólnopolskim Biennale Plakatu w Katowicach,
• 1979 – Grand Prix na VIII Biennale Plakatu Polskiego w Katowicach,
• 1984 – Nagroda Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku,
• 1986 – Nagroda Icograda na IX Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie,
• 1988 – Złoty i srebrny medal na XII Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie,
• 1991 – Brązowy medal na III Międzynarodowym Triennale Plakatu w Toyamie.

Wybrane wystawy indywidualne

Henryk Tomaszewski zorganizował szereg wystaw indywidualnych, które odzwierciedlają jego wyjątkowy wkład w sztukę plakatu. Oto niektóre z nich:

• 1969 – Henryk Tomaszewski, Dessins et Affiches, Société des Beaux-Arts, Biel/Bienne, Szwajcaria,
• 1972 – Laureaci III Międzynarodowego Biennale Plakatu, Muzeum Plakatu, Wilanów,
• 1984 – Henryk Tomaszewski – plakaty, Galeria Wahl, Warszawa,
• 1989 – Affiches de Pologne 1945–1988. Hommage á Henryk Tomaszewski, Centre de la gravure et de l’image imprimée, La Louvière (Belgia),
• 1990 – Laureaci XII Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie, Muzeum Plakatu, Wilanów,
• Poolse Affiches 1945–1990. Hulde aan Henryk Tomaszewski, Hessenhuis, Antwerpia,
• 1991 – Henryk Tomaszewski, Stedelijk Museum, Amsterdam,
• 1992 – Henryk Tomaszewski, Ginza Graphic Gallery, Tokio,
• 1996 – Henryk Tomaszewski – Moja droga twórcza, Galeria Grafiki i Plakatu, Warszawa.

Wydawnictwa

Henryk Tomaszewski, znany grafik, miał znaczący wkład w rozwój polskiego projektowania graficznego. Jego prace przyczyniły się do kształtowania polskiego stylu wizualnego w drugiej połowie XX wieku. Wśród jego wielu dzieł wyróżnia się:

• Henryk Tomaszewski: Książka zażaleń, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, Warszawa 1961.

---

Oceń: Henryk Tomaszewski (grafik)

---