Andrzej Grzegorczyk

Nauka i edukacja

Andrzej Grzegorczyk, urodzony 22 sierpnia 1922 roku w Warszawie, a zmarły 20 marca 2014 roku w tym samym mieście, był wyróżniającą się postacią w polskiej nauce jako matematyk oraz filozof. Jego prace koncentrowały się na logice, podstawach matematyki oraz matematycznych aspektach informatyki, co czyniło go jednym z czołowych badaczy w tych dziedzinach.

Grzegorczyk zajmował się różnorodnymi tematami, w tym teorią modeli, co jest istotnym obszarem badań w logice matematycznej, a także rekurencją, która odgrywa kluczową rolę w analizie algorytmicznej oraz informatyce teoretycznej. Oprócz tego, interesował się również kwestiami etycznymi, co stanowi świadectwo jego multidyscyplinarnego podejścia do nauki.

Życiorys

Andrzej Grzegorczyk, wybitny matematyk i filozof, był synem Piotra Grzegorczyka, który zajmował się historią literatury polskiej oraz Zofii Zdziarskiej, lekarki. W okresie II wojny światowej, w 1940 roku, uzyskał maturę na Liceum im. Tadeusza Reytana w Warszawie. Po ukończeniu liceum, podjął studia na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego. Brał udział w powstaniu warszawskim, walcząc w batalionie „Gustaw”, gdzie został ranny 13 sierpnia 1944 roku w wyniku eksplozji „czołgu pułapki” na ulicy Kilińskiego w Warszawie, a następnie opuścił stolicę wraz z ludnością cywilną.

W 1945 roku obronił pracę magisterską z filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1946–1948 pełnił funkcję asystenta Władysława Tatarkiewicza oraz był sekretarzem redakcji „Przeglądu Filozoficznego”. W 1950 roku obronił na Uniwersytecie Warszawskim pracę doktorską z matematyki pt. „On Topological Spaces in Topologies without Points”, którą pisał pod kierunkiem Andrzeja Stanisława Mostowskiego.

W kolejnych latach, od 1950 do 1974 roku, pracował w Instytucie Matematycznym PAN, równocześnie w latach 1960-1968 nauczał na Wydziale Matematyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego. W 1960 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1967 prowadził wykłady na Uniwersytecie w Amsterdamie. Od 1967 roku był członkiem Sekcji Logiki w Międzynarodowej Unii Historii i Filozofii Nauki. W 1972 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego, a w 1974 roku przeszedł do Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, gdzie od 1982 roku kierował Pracownią Etyki.

Ważnymi tematami zainteresowań naukowych Andrzeja Grzegorczyka były logika matematyczna, a w szczególności problematyka rozstrzygalności, teoria modeli, funkcje rekurencyjne oraz zastosowania logiki w metodologii nauk. Zajmował się również podstawami racjonalnego pojmowania świata oraz tworzeniem własnego systemu filozoficznego.

W życiu społecznym aktywnie uczestniczył jako członek warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej, pełniąc rolę wiceprezesa w latach 1972–1973 oraz członka zarządu w latach 1973–1974 i 1976–1978. Od lat 70. angażował się w działania ekumeniczne, w szczególności w dialog z prawosławiem, organizując spotkania z inteligencją rosyjską, propagując ideę walki bez przemocy wśród opozycji.

W styczniu 1976 roku podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Jego działalność w PRL była cenzurowana, a w 1977 roku znalazł się na specjalnej liście osób objętych szczególną kontrolą. Zalecenia cenzorskie, dotyczące Grzegorczyka, spisał Tomasz Strzyżewski, który dokumentował cenzurę w swoim opracowaniu na temat PRL. W notatce z 7 stycznia 1977 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk zawarto zalecenia dotyczące publikacji jego nazwiska, które podkreślały, że jedynie publikacje w prasie specjalistycznej i naukowej były dozwolone.

Od 1953 roku był mężem Renaty Grzegorczykowej, z domu Majewskiej, cenionej językoznawczyni i profesora na Uniwersytecie Warszawskim. Wspólnie wychowali dwoje dzieci. W swoim ostatnim miejscu spoczynku, został pochowany na cmentarzu parafialnym w Pruszkowie.

Odznaczenia i wyróżnienia

Andrzej Grzegorczyk, uznawany za jednego z czołowych polskich matematyków, został uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami oraz wyróżnieniami w ciągu swojej kariery naukowej. Wśród nich można wymienić:

  • 1957: Nagroda im. Stefana Banacha,
  • 1997: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla nauki polskiej,
  • 2010: doktorat honoris causa Uniwersytetu Blaise Pascala w Clermont-Ferrand,
  • 2013: tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • 2014: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne osiągnięcia w pracy naukowo-badawczej i działalności dydaktycznej, za zasługi na rzecz rozwoju nauki (pośmiertnie).

Publikacje

Andrzej Grzegorczyk jest autorem licznych publikacji, które w znaczący sposób przyczyniły się do rozwoju logiki oraz filozofii. Jego prace są cenione za przystępność oraz głębię myśli.

  • Logika popularna. Przystępny zarys logiki zdań, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1955,
  • Zagadnienia rozstrzygalności, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1957,
  • Zarys logiki matematycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1961, s. 501,
  • Schematy i człowiek. Szkice filozoficzne, Wydawnictwo Znak, Kraków 1963,
  • Basic notes in foundations, Instytut Matematyki PAN, Warszawa 1967,
  • Zarys arytmetyki teoretycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971,
  • Filozofia czasu próby, Éditions du Dialogue, Paryż 1979, s. 221, ISBN 2-85316-021-1,
  • Moralitety, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 1986,
  • Mała propedeutyka filozofii naukowej, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 1989, s. 116, ISBN 83-211-0992-6,
  • Etyka w doświadczeniu wewnętrznym, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 1989, s. 473, ISBN 83-211-0997-7,
  • Życie jako wyzwanie. Wprowadzenie w filozofię racjonalistyczną, wyd. IFiS PAN, Warszawa 1993,
  • Logic – a human affair, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 1997,
  • Europa – odkrywanie sensu istnienia, Instytut Politologii, Studium Generale Europa, Warszawa 2001,
  • Psychiczna osobliwość człowieka, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2003.

Jego dorobek naukowy ukazuje szeroki wachlarz tematów oraz podejść, które są istotne zarówno z perspektywy logiki, jak i filozofii. Publikacje Grzegorczyka są nadal istotne w badaniach akademickich.

Oceń: Andrzej Grzegorczyk

★★★★★
Średnia ocena:4.54 Liczba ocen:24