Tadeusz Gronowski

---

Życiorys

Był synem Leopolda, który założył znaną kwiaciarnię usytuowaną przy ulicy Nowy Świat 49. Właśnie w tej kamienicy mieszkała rodzina Gronowskich. Jego matką była Tekla z Kozłowskich. Od najmłodszych lat interesowała go sztuka, rysunek i architektura, co w dużej mierze było wynikiem wpływu rodziców. Edukację rozpoczął w Gimnazjum Filologicznym Emiliana Konopczyńskiego. W trakcie I wojny światowej brał udział w kursach architektury, które organizowało Muzeum Rzemiosła i Sztuki Stosowanej. Jednak jego zaangażowanie w walki w 1918 roku, a następnie w czasie wojny polsko-bolszewickiej, przerywały jego artystyczne aspiracje.

W 1925 roku ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, a także paryską École nationale supérieure des beaux-arts, gdzie rozwijał swoje umiejętności malarskie. W trakcie studiów w Warszawie dołączył do Korporacji Akademickiej Welecja, zdobywając uznanie jako arbiter elegancji. Mimo że jako architekt nie zrealizował żadnego projektu budowlanego, stworzył swoje pierwsze dzieło – plakat „Wielka Zabawa Kostjumowa” – w 1917 roku, będąc jeszcze studentem.

Jako grafik Gronowski współpracował z wieloma pismami, w tym z „Pro Arte et Studio”, „Skamander”, „Wiadomości Literackie”, „Pani”, „Teatr i Życie Wytworne” oraz „Arkady”. Dzięki tym kontaktom, zbliżył się do środowiska literackiego i zyskał bliskie relacje z bohemą skamandrycką. W 1923 roku, wspólnie z kolegami, w tym Jerzym Gelbardem, Antonim Bormanem i Janem Mucharskim, otworzył atelier graficzne „Plakat”, które zajmowało się nie tylko afiszami, ale także projektowaniem ilustrowanych anonsów prasowych, etykiet oraz dekoracji wnętrz.

Ważną częścią jego kariery było tworzenie reklam dla wielu przedwojennych firm polskich i zagranicznych, takich jak Wedel, Orbis, a także Fabryka Czekolady Fruzińskiego czy sklepy Herse’a. Jego najbardziej znane plakaty, w tym afisz „Radion sam pierze” z 1926 roku, charakteryzowały się stylistyką art déco i były dostrzegalne w każdym zakątku Polski. Stworzył około 500 plakatów w dwudziestoleciu międzywojennym.

Gronowski był również autorem logotypu Polskich Linii Lotniczych LOT, który w 1929 roku zdobył pierwsze miejsce w konkursie na nowy znak firmowy. Działał aktywnie także w teatrze, gdzie projektował kostiumy oraz dekoracje, m.in. dla Teatru Narodowego, Reduty Leona Schillera i Teatru Polskiego.

Aktywnie uczestniczył w życiu artystycznym, przynależąc do Stowarzyszenia Artystów Polskich „Rytm”. W 1933 roku był jednym z współzałożycieli i pełnił funkcję zastępcy prezesa Koła Artystów Grafików Reklamowych (KAGR). Edukację graficzną kontynuował, m.in. współredagując pismo „Grafika”. Często odwiedzał Paryż, gdzie w 1929 roku otworzył swoją pracownię projektową, współpracując z uznawanymi sklepami takimi jak Galeries Lafayette oraz Printemps.

Życie osobiste Tadeusza zmieniło się w 1929 roku, gdy ożenił się z Madeleine Planchon. Jednak dziesięć lat później, podczas II wojny światowej, stracił ją oraz swoją pracownię, która znajdowała się w rodzinnym domu przy Nowym Świecie. Po wojnie na nowo podjął pracę w nowej lokalizacji przy ul. Okólnik 9, gdzie kontynuował swoją działalność.

W miarę jak zmieniała się sytuacja polityczna po 1945 roku, Tadeusz dostosował swoje zainteresowania artystyczne, rozwijając malarstwo i ilustracje. Został kierownikiem graficznym w piśmie „Kobieta”, wydawanym przez Zarząd Główny Ligi Kobiet. Jego dorobek artystyczny obejmował również polichromie w kamienicach przy Rynku Starego Miasta. Wciąż projektował wnętrza różnych warszawskich lokali oraz był odpowiedzialny za projekt kryształowych kandelabrów w Sali Kolumnowej i żyrandoli w niektórych pomieszczeniach Sejmu.

Stworzył również ilustrowane wydania wielu książek, w tym Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, który został wydany w luksusowej edycji w 1950 roku przez wydawnictwo Książka i Wiedza. Tadeusz Gronowski pozostał aktywny zawodowo niemal do końca swojego życia, a po jego śmierci spoczął na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 231-4-25).

Słonimski żartem

Jeden z bliskich przyjaciół Tadeusza Gronowskiego, znany pisarz Antoni Słonimski, w sposób dowcipny ukazał jego artystyczny wkład oraz rozgłos, jakim cieszyły się jego dzieła. W 1924 roku opublikował swe przemyślenia w „Wiadomościach Literackich”, gdzie podkreślił, jak wszechobecne są jego prace. W porannym rytuale człowiek budzi się, spogląda w kalendarz, który został zaprojektowany przez Gronowskiego, a następnie zapala papierosa, korzystając z opakowania, które również zostało przez niego artystycznie zilustrowane.

Na ulicach, na każdego rodzaju słupach ogłoszeniowych, można spotkać plakaty, których autorstwo również przypisuje się Tadeuszowi Gronowskiemu, zachęcające do nabycia rozmaitych przedmiotów. Trzymając w ręku książkę, z okładką zaprojektowaną przez Gronowskiego, przeglądając „Panią” z jego rysunkami, zauważa się wszędzie jego talent. Również w każdym piśmie, które się czyta, w winietach tytułowych, w reklamach kinowych oraz teatralnych dekoracjach możemy dostrzec jego twórczość.

Słonimski podsumowuje swoją obserwację w sposób osobisty, stwierdzając, że gdy tylko odbierze honorarium za ten tekst w „Wiadomościach Literackich”, planuje zainwestować w akcje projektowane przez Gronowskiego i wyjechać pierwszym statkiem Red Star Line. Pragnie się na moment oddalić od wszechobecności tego nazwiska, które towarzyszy mu w codziennym życiu.

Twórczość

Obrazy

W dorobku Tadeusza Gronowskiego znajduje się szereg dzieł malarskich, które uwieczniają różnorodne tematy i style. Oto niektóre z jego najważniejszych prac:

• kompozycja art déco w tondzie, 1921,
• akt z tulipanem,
• akt leżący,
• akord, 1946,
• akt sferyczny,
• akt kubistyczny, 1964,
• martwa natura z gołębiem, 1970,
• kamień, 1974,
• pejzaż ze słonecznym dyskiem, 1975,
• secesja, 1977,
• kompozycja z centaurem,
• kompozycja geometryczna.

Plakaty

Twórczość Gronowskiego obejmuje również szereg plakatów, które wyróżniają się kreatywnością i estetyką. Poniżej znajduje się ich lista:

• wielka zabawa kostjumowa, 1917,
• tow. akc. „Pneumatyk” Poznań, 1923,
• artystyczny bal maskowy, 1924,
• plakat – atelier reklamy artystycznej pod kierownictwem Tadeusza Gronowskiego, 1925,
• wiadomości literackie, 1925,
• najstarsza w Polsce fabryka cykorii założona w 1816 r. – Ferdynand Bohm & Co. w Włocławku, 1926,
• radion – sam pierze, 1926,
• hulanicka, 1926,
• ceres – tłuszcz jadalny – palce lizać, 1927,
• wystawa koomunikacyjna we Lwowie, 1927,
• gentleman – śniegowiec wytwornej damy, 1929,
• linje lotnicze LOT – przewóz pasażerów, poczty, towarów – Bydgoszcz, Katowice, Kraków, Lwów, Łódź, Poznań, Warszawa, Brno, Gdańsk, Wien, 1929,
• x rocznica odparcia najazdu, 1930,
• instytut propagandy sztuki – salon zimowy – Królewska 13,
• instytut propagandy sztuki pod protektoratem Pana Prezydenta Rzeczypospolitej – salon wiosenny imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego, 1931,
• papierosy gabinetowe, 1931,
• złota pani – jej ulubiony papieros, 1931,
• orbis – zanim ruszysz w drogę, 1932,
• challenge de tourisme international Gordon Bennett, 1934,
• ulica zabija – ucz się chodzić, 1935,
• koło artystów grafików reklamowych – wystawa od dn. 21 V do dn. 28 V 1936 – instytut propagandy sztuki – Warszawa, Królewska 13, 1936,
• Warszawa, 1936,
• wystawa międzynarodowa – Paryż, 1937,
• Gdynia – kąpieliska morskie, 1938,
• polskie biuro podróży ORBIS, 1946,
• polskie linie lotnicze LOT, 1948,
• festiwal polskiej muzyki ludowej, 1949,
• dlaczego..! (plakat przeciwko wojnie koreańskiej),
• i Polski kongres pokoju, 1950,
• wielki koncert, 1952,
• kroczący młodzieniec z młotem w ręku (niedokończony projekt plakatu z okresu socrealizmu z okazji święta 1 Maja lub 22 Lipca),
• towarzystwo przyjaciół dzieci – czy jesteś przyjacielem dziecka, 1952,
• wielki balet, 1954,
• centralny dom towarowy, 1956,
• święto kolejarza, 1957,
• xv lat Polski Ludowej, 1959,
• 22 lipca, 1959,
• międzynarodowy festiwal muzyki współczesnej, 1959,
• adolphe Adam – Giselle – balet – państwowa opera w Warszawie, 1960,
• wystawa grafiki reklamowej, 1961,
• wódka = nędza, 1963,
• xxxv międzynarodowe targi poznańskie, 1965,
• międzynarodowe targi poznańskie (inna wersja), 1965,
• centralna rada związków zawodowych – vi kongres, 1967,
• pwn – książki naukowe, lata 60.,
• zespół pieśni i tańca Śląsk, 1970,
• krajowa loteria pieniężna – zaryzykuj… a nuż, lata 70.,
• institut international, lata 70.

Ilustracje i opracowania graficzne książek

Wielkie umiejętności Tadeusza Gronowskiego znalazły również odzwierciedlenie w jego graficznych odezwach książek. Oto niektóre przykłady jego prac:

• wiosna i wino, aut. Kazimierz Wierzyński, wyd. Towarzystwo Wydawnicze „Ignis”, 1919,
• sandał skrzydlaty (okładka), aut. Edward Boyé, wyd. Spółka Wydawnicza „Vita Nuova”, 1921,
• jak we śnie (okładka), aut. Zdzisław Dytel, wyd. nakładem rodziców, 1921,
• śmierć Feniksa (okładka), aut. J. K. Iłłakowicz, wyd. Towarzystwo Wydawnicze „Ignis”, 1922,
• siódma jesień (okładka), aut. Julian Tuwim, wyd. Towarzystwo Wydawnicze „Ignis”, 1922,
• musujący poranek (okładka), aut. Zygmunt Karski, wyd. Towarzystwo Wydawnicze „Ignis”, 1922,
• kim (okładka), aut. Rudyard Kipling, wyd. Towarzystwo Wydawnicze „Ignis”, 1922,
• juljana Tuwima poezyj tom 4 (okładka), aut. Julian Tuwim, wyd. Towarzystwo Wydawnicze „Ignis”, 1923,
• godzina poezji (okładka), aut. Antoni Słonimski, wyd. Towarzystwo Wydawnicze „Ignis”, 1923,
• miasto mojej matki, aut. Juliusz Kaden-Bandrowski, wyd. Wydawnictwo Zakładu Wydawniczego im. Ossolińskich, 1924,
• torpeda czasu, aut. Antoni Słonimski, wyd. Towarzystwo Wydawnicze „Ignis”, 1924,
• czary i czarty polskie oraz wypisy czarnoksięskie (okładka), aut. Julian Tuwim, wyd. Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, 1924,
• słówka, aut. Boy, wyd. VI, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, 1925,
• europa zbiera siano, aut. Juliusz Kaden-Bandrowski, wyd. Wydawnictwo Zakładu Wydawniczego im. Ossolińskich, 1926,
• nad brzegiem wielkiej rzeki, aut. Juliusz Kaden-Bandrowski, wyd. Wydawnictwo Zakładu Wydawniczego im. Ossolińskich, 1927,
• wieża Babel, aut. Antoni Słonimski, wyd. F. Hoesick, 1927,
• serce gramofonu, aut. Bronisław Iwanowski, wyd. F. Hoesick, 1927,
• zmierzch nimf (okładka), aut. Piotr Louys, wyd. Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, 1929,
• kalendarz łącznika pocztowego na rok 1937, wyd. Reklama Pocztowa Sp. z o.o., 1937,
• jesteśmy w Warszawie – przewodnik literacki po stolicy (okładka), aut. różni, wyd. Związek Zawodowy Literatów Polskich, 1938,
• nad czarną wodą (okładka), aut. Halina Górska, wyd. Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”, 1946,
• dzieci ojczyzny (okładka), aut. Marja Dąbrowska, wyd. Wydawnictwo J. Mortkowicza, 1947,
• bodega (okładka), aut. V. Blasco Ibanez, wyd. Wydawnictwo Ludowe, 1949,
• pan Tadeusz, aut. Adam Mickiewicz, wyd. Książka i Wiedza, 1950.

Logo

Gronowski był również autorem wielu logo, w tym m.in.:

• polskie linie lotnicze LOT, 1929.

Znaczki pocztowe

Jego twórczość rozszerzała się także na projektowanie znaczków pocztowych, w tym:

• 100. rocznica Powstania Listopadowego (seria), 1930,
• ii rocznica ogłoszenia Manifestu Lipcowego, 1946,
• otwarcie Sejmu Ustawodawczego (wydanie przedrukowe znaczka II rocznica ogłoszenia Manifestu Lipcowego), 1947,
• międzynarodowy bieg kolarski – Warszawa–Praha, 1948,
• święto Morza (seria), 1948,
• kongres jedności klasy robotniczej (dwie serie, nry kat. 480–481, 483–484), 1948,
• bojownicy o wolność i demokrację (seria), 1948.

Odznaczenia i nagrody

Tadeusz Gronowski, wybitny artysta, zdobył wiele prestiżowych nagród oraz odznaczeń, które podkreślają jego wkład w sztukę dekoracyjną. Oto wybrane osiągnięcia jego kariery:

• Grand Prix na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu, 1925,
• Najlepszy plakat na Wystawie Plakatu podczas Światowego Kongresu Reklamy w Monachium, 1929 – za pracę „Gentleman – śniegowiec wytwornej damy”,
• Krzyż Komandorski Orderu Leopolda II, 1935 – za projekt pawilonu polskiego na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Współczesnej w Brukseli, Belgia,
• Złoty medal na Międzynarodowej Wystawie „Sztuka i Technika” w Paryżu, 1937 – za projekty kostiumów i dekoracji,
• Srebrny medal na Międzynarodowej Wystawie „Sztuka i Technika” w Paryżu, 1937 – za plakaty,
• Złoty medal na Wystawie Światowej w Nowym Jorku, 1939 – za projekt pawilonu polskiego,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 22 lipca 1953,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, 19 stycznia 1955,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, 11 lipca 1955.

Te wyróżnienia świadczą o jego znakomitej twórczości oraz umiejętności, które przyczyniły się do rozwoju polskiej sztuki na arenie międzynarodowej.

Upamiętnienie

Upamiętnienie Tadeusza Gronowskiego jest niezwykle istotną częścią polskiej kultury i sztuki. W 1969 roku na rynku ukazał się album zawierający 16 osobnych kart z reprodukcjami dzieł tego artysty. Tekst do albumu przygotowała Danuta Wróblewska, a publikację wydały Agencja Autorska oraz Biuro Wydawnictw „Dom Książki”. Ten album stanowi ważny dokument twórczości Gronowskiego.

Następnie, w 1979 roku, Muzeum Narodowe we Wrocławiu zdecydowało się na wydanie monografii poświęconej Tadeuszowi Gronowskiemu, obejmującej okres jego działalności artystycznej od 1918 do 1978 roku. Publikacja ta jest istotnym źródłem wiedzy o jego pracach i wpływie na sztukę książkową.

W 2005 roku, na cześć tego wybitnego artysty, została opublikowana książka autorstwa Anny Agnieszki Szablowskiej zatytułowana Tadeusz Gronowski • Sztuka plakatu i reklamy. Publikacja ta, wydana przez Instytut Sztuki PAN, koncentruje się na twórczości Gronowskiego w zakresie plakatu i reklamy, przybliżając czytelnikom jego wyjątkowy wkład w tę dziedzinę sztuki.

---

Oceń: Tadeusz Gronowski

---