Aleksander Minkowski

---

Życiorys

Aleksander Minkowski, w czasie II wojny światowej, był przetrzymywany z rodzicami na zesłaniu w odległej republice Komi, znajdującej się w obrębie ZSRR. Wspomnienia z tego okresu znalazły swoje miejsce w jego książce Droga do Niury wydanej w 1964 roku oraz w pierwszym rozdziale książki Gruby z 1966 roku. Po ukończeniu III LO we Wrocławiu w 1951 roku, Minkowski postanowił dalej rozwijać swoje umiejętności i przystąpił do studiów z zakresu filologii rosyjskiej na UW.

Jego debiut literacki miał miejsce w 1956 roku, kiedy to swoje utwory opublikował w tygodniku „Przegląd Kulturalny” jako prozaik. Trzy lata później, w 1959 roku, Jerzy Jarocki wystawił w Teatrze Śląskim im. Wyspiańskiego w Katowicach jego sztukę „Fałszerz i jego córka”, którą Minkowski napisał wspólnie z Eugeniuszem Kabatcem. W latach 1954–1957 był związany z redakcją „Po prostu”, a następnie, w latach 1958-1961, pracował jako reportażysta w renomowanym tygodniku „Świat”, współpracując z takimi osobistościami jak Lucjan Wolanowski, Wiesław Górnicki, Aleksander Ziemny, Marian Brandys i Kazimierz Dziewanowski. Z Dziewanowskim wspólnie wydali zbiór reportaży zatytułowany „Pięć tysięcy kilometrów przyszłości”, który ukazał się pod egidą Iskry w 1961 roku.

W latach 1969–1972 Minkowski pracował w Stanach Zjednoczonych, gdzie pełnił rolę wykładowcy na Uniwersytecie Columbia oraz w Hunter College. Następnie, w latach 1982–1984, był redaktorem tygodnika „Tu i teraz”. Działał również jako prezes polskiej sekcji IBBY od 1978 do 1994 roku i w latach 70. był wybrany na wiceprezesa warszawskiego oddziału Związku Literatów Polskich. Od 1991 do 1998 pełnił funkcję redaktora naczelnego tygodnika „Skandale”, a później „Nowe Skandale” i „Bez Pardonu”. Ponadto, był prezesem zarządu Fundacji Korczakowskiej Odrodzenie, której celem było stworzenie w Polsce międzynarodowej wioski dziecięcej. Pisarz mieszkał i tworzył w Warszawie, a w latach 1967–1990 był członkiem PZPR.

Niektóre z książek z cyklu „Tropiciele złoczyńców”, opisujących przygody Marty Patton, publikuje pod pseudonimem Alex Hunter. Według badań archiwalnych prowadzonych przez Joannę Siedlecką w książce „Kryptonim ‚Liryka’. Bezpieka wobec literatów w latach 1961–1980”, Minkowski był współpracownikiem służb specjalnych PRL, jednak konsekwentnie zaprzeczał rzetelności tych informacji pochodzących z teczek SB. Pisarz zmarł 7 marca 2016 roku, a jego pogrzeb odbył się 11 marca 2016 roku w Cmentarzu Powązkowskim (Wojskowym) w Warszawie przy ul. Powązkowskiej 43/45 (kwatera B20-6-9).

Twórczość

Proza

Twórczość Aleksandra Minkowskiego obejmuje wiele dzieł literackich, z których niektóre zostały opublikowane w latach 1958-2008. Jego debiutancka powieść zatytułowana „Błękitna miłość” ukazała się w 1958 roku. Również w 1959 roku pojawiły się kolejne tytuły, takie jak „Nigdy na świecie” oraz „Wahania”. Minkowski nieustannie rozwijał swoją twórczość i w 1961 roku opublikował aż dwa istotne dzieła, „Czterdziestu na górze” i „Wielki poker”.

Warto zauważyć, że kolejne lata przyniosły jeszcze więcej interesujących powieści. Na przykład, w 1962 roku, autor przedstawił „Urlop na Tahiti”, a w 1963 roku „Wyznania odszczepieńca”. W między czasie, w 1964 roku, powstały trzy ważne pisać: „Przygoda nad jeziorem, czyli skarb hrabiego Grotta”, „Droga do Niury” i „Kwiaty dla Klementyny”.

Autor miał również swoje ligowe osiągnięcia literackie, co potwierdzają liczne tytuły wydane w latach 60-tych i 70-tych. Do najważniejszych z nich należy „Niezwykłe lato Izydora i spółki”, które powstało w 1969 roku, a także „Pojedynek z Johnem” z 1970 roku. W 1971 roku Minkowski wydał powieść „Ząb Napoleona”, którą wielu czytelników uznało za jedną z jego mocniejszych pozycji.

Ostatnie dekady twórczości to również wiele nowych prac, w tym „Czarny granit” z 2000 roku oraz „Encyklopedia nastolatki” z 2008 roku. Każde z jego dzieł nosi ślad jego osobistej wizji i zaangażowania w tematykę, jaką porusza.

Warto wspomnieć o jego współpracy z Kazimierzem Dziewanowskim, która zaowocowała tytułem „5000 km przyszłości” wydanym w 1961 roku i związanym z ich wspólnymi zainteresowaniami.

W kooperacji z Eugeniuszem Kabatcem powstała natomiast „Strefa neutralna” w 1960 roku. Dzięki różnorodnym tematom poruszanym w swoich utworach, Minkowski zyskał status jednego z najważniejszych autorów swojego pokolenia.

Cykl Tropiciele złoczyńców

Jednym z najważniejszych cykli twórczości Minkowskiego jest „Cykl Tropiciele złoczyńców”, w skład którego weszły m.in.:

• Marta Patton i ostatnia wola Williama Samsona,
• Marta Patton i gang Belzebuba,
• Marta Patton i Kapłanka Miłości,
• Marta Patton i Klinika Cudów,
• Marta Patton i Amulet Szczęścia,
• Marta Patton i klątwa Jokasty,
• Marta Patton i Miecz Zagłady,
• Marta Patton i kopalnia arcydzieł,
• Marta Patton i Uzdrowiciel z Bombaju,
• Marta Patton i Złoty papirus.

Scenariusze filmowe i telewizyjne

Minkowski nie ograniczał się jedynie do pisania powieści. Jego! zróżnicowana twórczość obejmuje także scenariusze filmowe. W 1961 roku zrealizowano „Kardiogram” inspirowany jego powieścią „Nigdy na świecie”. W kolejnych latach powstały także inne adaptacje, takie jak „Gruby” w 1972 roku oraz „Dyrektorzy” w 1975 roku. Ciekawym wydarzeniem była także praca nad odcinkiem serialu „07 zgłoś się” z 1976 roku, zainspirowanym powieścią „Major opóźnia akcję”.

Znajdziemy tu także „Przyjaciele” z 1979 roku oraz „Szwedzi w Warszawie” z 1992 roku, które zapisały się w pamięci widzów jako charakterystyczne dla swojego okresu epoki.

Sztuki teatralne

Oprócz działalności literackiej, Minkowski angażował się również w pisanie sztuk teatralnych. Jego współpraca z Eugeniuszem Kabatcem zaowocowała dziełem „Fałszerz i jego córka”, które miało premierę w 1959 roku w Teatrze im. Wyspiańskiego w Katowicach pod reżyserią Jerzego Jarockiego. Kolejne znaczące dzieło, „Szkoła tańców” z 1969 roku, ukazało się na łamach miesięcznika „Dialog”. W 1981 roku premierę miała zaś sztuka zatytułowana „Fenomen”, wystawiana w teatrze w Wałbrzychu.

Nagrody

W życiu Aleksandra Minkowskiego można zauważyć wiele znaczących osiągnięć, które przyczyniły się do jego renomowanej pozycji w polskiej literaturze i kinematografii.

• W 1958 roku otrzymał Warszawską Nagrodę Literacką Młodych za nowelę „Jeden wieczór w Łosiewie”,
• rok później, w 1959, został uhonorowany Nagrodą Wydawnictwa Łódzkiego w pierwszym po wojnie konkursie na powieść współczesną za dzieło „Nigdy na świecie”,
• w 1976 roku zdobył zespołową nagrodę państwową II stopnia za serial „Dyrektorzy”,
• również w 1976 roku uhonorowano go Złotym Ekranem tygodnika „Film” za ten sam serial,
• w tym samym roku Minkowski był także laureatem Kowadła Kuźnicy Krakowskiej za „Dyrektorzy”,
• w 1978 roku na Festiwalu filmowym w Olsztynie zdobył Grand Prix za film „Wysoka Góra”,
• także w tym roku nagrodzono go Orlim Piórem, przyznanym przez dwutygodnik Płomyk (numer 16),
• ostatecznie w 1982 roku odznaczono go nagrodą Prezesa Rady Ministrów.

---

Oceń: Aleksander Minkowski

---