Stanisław Jaster (1892–1942)

---

Życiorys

Stanisław Jaster przyszedł na świat w Warszawie w rodzinie wyznania ewangelicko-augsburskiego. Był dzieckiem Jana Gustawa Jastera oraz Marianny z d. Leszczyńskiej. Jego ojciec, będąc zatrudnionym w Towarzystwie Przemysłowym Zakładów Mechanicznych „Lilpop, Rau i Loewenstein”, pełnił funkcję kierownika Działu Maszynowego, Wagonowego i Konstrukcji Mostów Żelaznych.

W latach 1901–1906 uczęszczał do czterooddziałowej szkoły przy parafii ewangelicko-augsburskiej Świętej Trójcy, a po jej ukończeniu kontynuował naukę w prywatnym Gimnazjum Realnym im. Emiliana Konopczyńskiego. Już w trakcie swojej edukacji w gimnazjum zaangażował się w działania na rzecz niepodległości. Od 1910 roku działał w nielegalnym polskim skautingu, uczestniczył w tajnych ćwiczeniach wojskowych organizowanych w lasach podwarszawskich oraz uczył wiejskie dzieci podstaw czytania i pisania w Bielsku Podlaskim.

Po uzyskaniu matury w 1911 roku, przeprowadził się do Lwowa, aby na tamtejszej Politechnice rozpocząć studia w zakresie budowy maszyn, które kontynuował przez cztery semestry. Jako entuzjasta ruchu niepodległościowego, 1 sierpnia 1911 roku wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich, a rok później został słuchaczem w szkole podchorążych PDS, zdobywając stopień podoficera-kadeta.

W sierpniu 1914 roku, na początku I wojny światowej, ochotniczo wstąpił do Legionów Polskich, gdzie otrzymał przydział do 4 kompanii 2 pułku piechoty w II Brygadzie Legionów. 10 stycznia 1915 roku objął dowodzenie nad tym oddziałem, a 26 maja tego samego roku został awansowany na porucznika. W trakcie zawodowej służby brał udział w szlakach bojowych, odznaczając się w bitwie pod Kirlibabą, jednak 12 czerwca 1915 roku doznał ciężkich ran w bitwie pod Rarańczą, co zmusiło go do przerwy w służbie liniowej. Po wyzdrowieniu, pełnił funkcję zastępcy komendanta komendy placu Legionów Polskich we Lwowie od 15 stycznia 1916 roku.

Po zakończeniu wojny przystąpił do obrony Lwowa przed wojskami ukraińskimi, a następnie objął różne stanowiska w strukturach odrodzonego Wojska Polskiego. W latach 1920–1925 kierował Wydziałem Indywidualizacji Żołnierza w Wojskowym Instytucie Sanitarnym w Warszawie. Jako innowator, postarał się o odpowiednie rozpoznanie i wykorzystanie indywidualnych predyspozycji poborowych. 3 maja 1922 roku został awansowany do stopnia majora z datą 1 czerwca 1919 roku, z 334. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W kolejnych latach pełnił różnorodne funkcje w strukturach wojskowych, w tym kierował Powiatową Komendą Uzupełnień w Ostrowie Łomżyńskim, w Mińsku Mazowieckim oraz w Departamencie X Przemysłu Wojennego Ministerstwa Spraw Wojskowych.

W kwietniu 1928 roku przeszedł do korpusu oficerów uzbrojenia oraz został przeszeregowany do kadry oficerów artylerii, przy czym jego zawodowa kariera zakończyła się w dniu 30 czerwca 1929 roku, kiedy to przeszedł w stan spoczynku. W 1934 roku był już w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III, z przydziałem do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I, co kwalifikowało go do użycia w czasie wojny.

Po zakończeniu kariery wojskowej, Stanisław Jaster pracował jako urzędnik w służbie skarbowej, jednak w 1936 roku jego umowa została rozwiązana. Nie znajdując pracy w swoim zawodzie, prowadził przez pewien czas kiosk owocowo-warzywny w Halach Mirowskich. Pomimo problemów zdrowotnych, które wynikły z ran odniesionych w bitwie pod Rarańczą, aktywnie uczestniczył w sekcji piłki ręcznej Wojskowego Klubu Sportowego „Żoliborz”.

W 1939 roku, w czasie obrony Warszawy, walczył ponownie jako ochotnik. Przed kapitulacją, mówi się, że wraz z synami ukrył w swoim mieszkaniu przy ul. Pogonowskiego 11/13 na Żoliborzu znaczną ilość broni. W trakcie niemieckiej okupacji, rodzina Jasterów intensywnie angażowała się w działalność konspiracyjną, przechowując broń oraz organizując tajne spotkania w swoim lokalu.

21 czerwca 1942 roku major Jaster oraz jego żona zostali aresztowani przez Gestapo, co było odpowiedzią na ucieczkę ich starszego syna z obozu KL Auschwitz. Po kilku miesiącach spędzonych na Pawiaku, trafili do Auschwitz, gdzie Stanisław został zarejestrowany jako więzień numer 77 180. Zmarł 3 grudnia 1942 roku, a jego śmierć była rezultatem odoskrzelowego zapalenia płuc.

Rodzina

W lutym 1917 roku Stanisław Jaster ożenił się z Eugenią Sosnowską, która była członkinią Żeńskiego Oddziału PDS we Lwowie oraz sanitariuszką Legionów od 1914 roku. Para doczekała się dwóch synów: Stanisława Gustawa (ur. 1921) oraz Andrzeja (ur. 1922).

Niestety, żaden z członków rodziny Jasterów nie przetrwał II wojny światowej. Eugenia, aresztowana razem z mężem, trafiła w marcu 1943 roku do obozu na Majdanku, a trzy miesiące później została skierowana do Auschwitz, gdzie zmarła 26 lipca 1943 roku. Starszy syn, po ucieczce z Auschwitz, walczył w Armii Krajowej, jednak latem 1943 roku oskarżono go o zdradę, co doprowadziło do jego tragicznej śmierci w niewyjaśnionych okolicznościach. Młodszy syn również walczył w AK, jednak aresztowany przez Niemców, zmarł na tyfus w podobozie KL Flossenbürg w Leitmeritz w marcu 1945 roku.

Cztery osoby z rodziny Jasterów – Stanisław, Eugenią i ich synowie, zostali upamiętnieni symbolicznymi inskrypcjami na ich rodzinnym grobowcu na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Jaster, urodzony w 1892 roku, był osobą odznaczoną wieloma prestiżowymi nagrodami. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:

• krzyż srebrny Orderu Virtuti Militari,
• krzyż Niepodległości,
• krzyż kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – przyznany 10 listopada 1938 roku „za zasługi na polu pracy społecznej”,
• krzyż Walecznych.

---

Oceń: Stanisław Jaster (1892–1942)

---