Artur Maruszewski

---

Życiorys

Artur Tomasz Maruszewski urodził się 21 grudnia 1886 roku w Warszawie, w rodzinie zamożnej, będącej przedstawicielami tzw. mieszczaństwa. Teofila i Teodozja z Mierzyńskich dołożyli wszelkich starań, aby zapewnić swojemu synowi dostęp do dobrej edukacji. Młody Artur rozpoczął naukę w rodzinnym mieście, jednak jego gimnazjalna kariera dobiegła końca, ponieważ został relegowany z powodu uczestnictwa w strajku szkolnym w 1905 roku. Z tego powodu zmuszony był do kontynuacji nauki na Krymie, w Kerczu, gdzie ostatecznie zdał maturę.

Dalsza edukacja prowadziła go na uniwersytety w Kazaniu i Kijowie, gdzie nie tylko zdobywał wiedzę prawniczą, ale także angażował się w działalność korporacji studenckich, które miały zabarwienie socjalistyczne. Od roku 1908 związał się z Związkiem Walki Czynnej oraz Organizacją Bojową PPS. W roku 1910 uczestniczył w letnim kursie Szkoły Partyjnej PPS i uzyskał podstawowe przeszkolenie wojskowe w Krakowie. Dalsze jego działania miały miejsce w Kijowie, skąd został aresztowany i zesłany w głąb Rosji.

Po powrocie do Krakowa w 1912 roku, Maruszewski rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, łącząc je z odbywaniem kursu oficerskiego w organizacji „Strzelec”. Po wybuchu I wojny światowej ustawił się w szeregu 5 pułku I Brygady Legionów, gdzie w 1916 roku awansował z rangi podoficera na podporucznika i wstąpił do POW. Po kryzysie przysięgowym w 1917 roku został osadzony w obozie dla internowanych w Szczypiornie k. Kalisza, gdzie poznał swoją przyszłą żonę, Alicję ze Sztarków, która w POW nosiła pseudonim „Hanka”. Stamtąd, zgodnie z decyzją Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku, przypisano go do nowo powstałego Wojska Polskiego w randze podporucznika.

W listopadzie 1918 roku Artur dołączył do Wojska Polskiego, służąc jako porucznik w 1 i 5 pułku piechoty. W latach 1920–1921 był uczniem I Kursu Normalnego w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Po ukończeniu kursu z wyróżnieniem, przydzielono go do Oddziału I Sztabu Generalnego, gdzie objął stanowisko szefa Wydziału Mobilizacyjnego. W dniu 31 października 1926 roku przeszedł do Korpusu Ochrony Pogranicza, zyskując status szefa sztabu po ppłk. SG Juliuszu Ulrychu. 12 kwietnia 1927 roku awansował na podpułkownika, a w lipcu 1929 roku objął dowodzenie Pułkiem KOP „Czortków”. 21 grudnia 1932 roku otrzymał awans na pułkownika i w 1933 roku, dziesiątego października, został przeniesiony w stan nieczynny z ograniczeniami w dostępie do płatności.

Po przeniesieniu w stan nieczynny Maruszewski zainaugurował imponującą karierę uczestnicząc w administracji rządowej, sprawując funkcje wojewody w Tarnopolu (21 X 1933 – 15 I 1935), Poznaniu (16 I – 23 VI 1935 i 29 X 1935 – 19 V 1939, przy tym pracując w MSW) oraz w Wilnie (19 V – 18 IX 1939). Premier Felicjan Sławoj Składkowski w jednym z wywiadów charakteryzował jego styl pracy jako „…drogę uzgadniania i współpracy urzędu wojewódzkiego z lokalnymi czynnikami samorządowymi i społecznymi”. Działania te były prowadzone z dużą starannością, co przynosiło rezultaty różnej skuteczności.

W dniu 19 września 1939 roku, gdy Armia Czerwona wkroczyła do Wilna, Maruszewski wraz z innymi działaczami sanacyjnymi, w tym Aleksandrą Piłsudską i Aleksandrem Prystorem, zdołali uciec do Kowna. W tym mieście zabezpieczył złoto i waluty Banku Polskiego w Wilnie, które następnie zdeponował u pułkownika Mitkiewicza, attaché wojskowego. Z Kowna udało mu się dotrzeć przez Szwecję oraz Holandię do Paryża, a stamtąd do Londynu. Mimo prób związania się z Polskimi Siłami Zbrojnymi w obliczu gen. Zająca, Maruszewski spotkał się z odmową ze strony generała Sikorskiego. Ostatecznie jego życie zakończyło się w ubóstwie, a zmarł w Edynburgu, gdzie został pochowany na cmentarzu Corstorphine Hill.

Artur Maruszewski ożenił się z Alicją ze Sztarków, z którą miał dwóch synów: Wojciecha (1920–2008) i Jana Juliusza (1925–2007), którzy pozostali na emigracji. Był również poczytnym autorem książek o tematyce wojskowej, w tym dzieła Ochrona granic w dawnej Polsce i dzisiaj (1–2, Warszawa 1936). Jego żona z kolei opublikowała „Wspomnienia o opiece kaliskiej Ligi Kobiet nad więźniami Szczypiorna”.

Ordery i odznaczenia

Artur Maruszewski został odznaczony licznymi orderami i medalami w uznaniu za swoje wybitne zasługi. Poniżej przedstawiamy wyjątkowe wyróżnienia, które otrzymał w ciągu swoją kariery:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 6611,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Niepodległości (otrzymany 20 stycznia 1931),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (przyznany 10 listopada 1927),
• Krzyż Walecznych (otrzymany trzykrotnie),
• Złoty Krzyż Zasługi (przyznany 19 marca 1931 oraz w 1938),
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
• Odznaka „Za wierną służbę”,
• Państwowa Odznaka Sportowa,
• Odznaka Strzelecka,
• Krzyż Oficerski Orderu Świętego Sawy (Jugosławia),
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja).

Te odznaczenia podkreślają jego wysoką wartość w służbie wojskowej oraz zaangażowanie w działania na rzecz ojczyzny.

---

Oceń: Artur Maruszewski

---