Dezyderiusz Zawistowski

---

Życiorys

Dezyderiusz Zawistowski przyszedł na świat 23 maja 1891 roku w Warszawie, w rodzinie Leonarda, który zmarł w 1913 roku, oraz Eugenii z Brodowskich, która opuściła ten świat w 1918 roku. Po zakończeniu nauki w siedmioklasowej Szkole Realnej Emiliana Konopczyńskiego, Zawistowski podjął naukę w Szkole Technicznej Wawelberga i Rotwanda w Warszawie. W trakcie swoich studiów był aktywnym członkiem organizacji samokształcenia, Związku Młodzieży Niepodległościowej oraz Związku Strzeleckiego.

Po odbyciu dwóch kursów zdecydował się na wyjazd do Wirtembergii, gdzie kontynuował edukację na królewskiej Wyższej Szkole Technologicznej w Reutlingen. Po zakończeniu nauki w początkach 1914 roku, rozpoczął pracę w fabryce „Krusche & Ender” w Pabianicach, pełniąc funkcję technologa w dziale przetworów jedwabi sztucznych.

W sierpniu 1914 roku, razem z Tadeuszem Żulińskim, Wacławem Jędrzejewiczem, Konradem Libickim, Aleksandrem Tomaszewskim oraz Marianem Zyndram-Kościałkowskim, Zawistowski otrzymał zadanie zorganizowania Polskiej Organizacji Wojskowej na terenie Królestwa Kongresowego oraz Imperium Rosyjskiego. Wkrótce stał się członkiem Komendy Naczelnej POW, pełniąc funkcję komendanta szkoły podoficerskiej oraz dowódcy oddziałów lotnych. Z rozkazu POW, ukryty pod pseudonimem „Jerzy Zerwicz”, wyruszył do Rosji oraz Finlandii, aby zorganizować tam komórki tej organizacji.

W połowie sierpnia 1915 roku, Zawistowski wstąpił do Legionów Polskich, wyruszając ze stolicy w składzie batalionu warszawskiego POW. 22 sierpnia tego roku został wcielony do 1. szwadronu 1 pułku ułanów, a w dalszej kolejności służył w 5. oraz 3. szwadronie, awansując do stopnia wachmistrza. Od kwietnia do czerwca 1917 roku był związany z Komisariatem Werbunkowym do WP w Rawie, jednak wkrótce po tym został internowany w obozie w Szczypiornie oraz później w Łomży.

Po śmierci matki, która miała miejsce 27 marca 1918 roku, Zawistowski został czasowo zwolniony z internowania. Na rozkaz Edwarda Śmigły-Rydza nie powrócił do obozu, lecz udał się na teren Generalnego Gubernatorstwa Lubelskiego, gdzie pełnił funkcję komendanta POW w okręgach zamońskim, tomaszowskim oraz biłgorajskim. Po rozbrojeniu Austriaków, założył szwadron ziemi zamojskiej, który 21 marca 1919 roku, na rozkaz Gustawa Orlicz-Dreszera, został włączony do organizowanego 5. szwadronu 1 pułku szwoleżerów.

21 sierpnia 1919 roku Zawistowski został mianowany podporucznikiem w kawalerii, a w styczniu 1920 roku przeniesiony do 1 pułku strzelców konnych, gdzie dowodził 2. szwadronem i awansował na porucznika. Od października 1921 roku służył w 1 pułku strzelców konnych w Garwolinie. 3 maja 1922 roku zweryfikowano go w stopniu rotmistrza, z datą starszeństwa od 1 czerwca 1919 i 350. lokatą w korpusie oficerów jazdy. Ukończywszy kursy w Grudziądzu oraz Rembertowie, został adiutantem pułku, a w marcu 1924 roku objął stanowisko dowódcy szwadronu w 19 pułku ułanów w Ostrogu nad Horyniem.

Po pewnym czasie Zawistowski został przeniesiony na stanowisko dowódcy szwadronu karabinów maszynowych, a następnie awansowany na pozycję kwatermistrza. 18 lutego 1928 roku prezydent RP nadał mu stopień majora w korpusie oficerów kawalerii, przyznając mu 48. lokatę. W kwietniu tego samego roku objął stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego 19 pułku we Włodzimierzu, a w lipcu 1929 roku został zatwierdzony na stanowisku zastępcy dowódcy pułku. 17 stycznia 1933 roku prezydent RP awansował go do stopnia podpułkownika, nadając mu 16. lokatę.

Od maja 1938 roku do końca stycznia 1939 roku Zawistowski dowodził 19 pułkiem ułanów, ale z dniem 31 marca 1939 roku przeszedł w stan spoczynku. Niestety, poległ 20 września 1939 roku pod Kamionką Strumiłową.

W życiu osobistym był żonaty z Leonardą z Mayów, z którą miał syna Jerzego Dezyderiusza (ur. 8 lipca 1920) oraz córkę Hannę Katarzynę (ur. 22 października 1923). Jego syn zmarł 16 sierpnia 1944 roku z odniesionych ran w powstaniu warszawskim, jako szeregowiec batalionu AK „Miłosz”, przyjmując po ojcu pseudonim „Zerwicz”. Córka walczyła w powstaniu warszawskim jako ochotniczka-sanitariuszka w batalionie AK „Bończa”, używając pseudonimów „Zerwicz” oraz „Hanka”. Po zakończeniu II wojny światowej, pracowała jako pielęgniarka, a w latach 1951–1993 realizowała swoją praktykę jako lekarz medycyny.

Ordery i odznaczenia

Dezyderiusz Zawistowski został uhonorowany wieloma odznaczeniami, które są świadectwem jego zasług oraz poświęcenia dla kraju.

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 7580, przyznany 17 maja 1922,
• Krzyż Niepodległości, nadany 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”,
• Krzyż Walecznych, wyróżnienie przyznane dwukrotnie,
• Złoty Krzyż Zasługi, odznaczenie otrzymane w 1928 roku,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
• Odznaka za Rany i Kontuzje z jedną gwiazdką,
• łotewski Medal Pamiątkowy 1918-1928, przyznany 6 sierpnia 1929 roku.

Twórczość

Dezyderiusz Zawistowski był wartościowym twórcą w dziedzinie historii militarnej. W przeciwieństwie do wielu swojego pokolenia, skupił się na ważnych aspektach polskiej historii wojskowej, które miały istotne znaczenie dla tożsamości narodowej. Jego istotnym dziełem jest publikacja zatytułowana:

• „Zarys historji wojennej 19-go pułku ułanów wołyńskich im. płk. Karola Różyckiego”,
• Wydana w Warszawie przez Wojskowe Biuro Historyczne w 1930 roku,
• To dzieło zalicza się do serii „Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920”.

---

Oceń: Dezyderiusz Zawistowski

---