Jan Żaryn

---

Życiorys

Wykształcenie i działalność naukowa

Jan Żaryn, absolwent XV Liceum Ogólnokształcącego im. Narcyzy Żmichowskiej w Warszawie, podjął w końcu lat 70. aktywną działalność w ramach Towarzystwa Kursów Naukowych. W 1984 roku zakończył edukację na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W trakcie swojej kariery akademickiej kładł szczególny nacisk na archiwistykę oraz pedagogikę, co zwieńczył rocznymi studiami podyplomowymi.

W latach 1980-1984 pełnił rolę członka zarządu samorządu studenckiego na tymże Wydziale. Następnie, w latach 1984-1990, pracował jako nauczyciel historii w warszawskich liceach, w tym w II Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Batorego. W okresie od 1997 do 2006 roku był związany z Instytutem Historii Polski Polskiej Akademii Nauk im. Tadeusza Manteuffla, gdzie w 1996 roku uzyskał stopień doktora na podstawie pracy zatytułowanej „Stosunki między władzą państwową a Kościołem katolickim w Polsce w latach 1945-1950”.

W grudniu 2000 roku objął posadę w Biurze Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, a od 2003 roku rozpoczął współpracę jako wykładowca na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W pierwszych latach jego kariery akademickiej pełnił funkcje w katedrze Historii Kościoła w Czasach Najnowszych, a później skupił się na pracy jako profesor w tej katedrze oraz w Instytucie Nauk Historycznych UKSW. Ponadto w latach 2003-2006 prowadził wykłady także na Uniwersytecie Warszawskim.

W 2004 roku na podstawie rozprawy „Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce 1944-1989” uzyskał stopień doktora habilitowanego w Instytucie Historii PAN. W wyniku decyzji prezydenta RP z 26 lutego 2013 roku, Jan Żaryn został wyróżniony tytułem naukowym profesora nauk humanistycznych. W dniu 11 stycznia 2006 roku zyskał stanowisko dyrektora Biura Edukacji Publicznej IPN, jednak 9 kwietnia 2009 roku został usunięty z tej funkcji po kontrowersyjnym wywiadzie dla radia Tok FM, w którym wyraził opinię o nieprawidłowościach w przyznaniu statusu pokrzywdzonego Lechowi Wałęsie.

Po odejściu z IPN, pełnił rolę doradcy prezesa instytutu, Janusza Kurtyki, aż do jego tragicznej śmierci w 2010 roku. Jan Żaryn jest również autorem wielu publikacji, które ukazały się w znanych periodykach naukowych jak „Acta Poloniae Historica”, „Kwartalnik Historyczny”, „Biuletyn IPN” czy „Gazeta Polska Codziennie”.

W latach 1995-1998 był redaktorem naczelnym pisma NSZ „Szaniec Chrobrego”, a w 2012 przyjął rolę redaktora naczelnego w miesięczniku „Na Poważnie”, a od 2013 kieruje miesięcznikiem „W Sieci Historii”, który powstał z przekształcenia wcześniejszego wydania.

Działalność polityczna i społeczna

Jan Żaryn aktywnie uczestniczył w Ruchu Młodej Polski. 10 listopada 1982 roku został zatrzymany przez Milicję Obywatelską za udział w nielegalnej demonstracji patriotycznej. Po krótkim okresie aresztu na Białołęce, został zwolniony, a wiosną 1983 uniewinniony przez sąd rejonowy w Warszawie. W 1985 roku, wspólnie z żoną, związał się z kręgiem Studium Kultury Chrześcijańskiej przy kościele św. Trójcy w Warszawie. W 1989 był jednym z założycieli Katolickiego Stowarzyszenia Wychowawców, przyjmując na siebie funkcję prezesa warszawskiego oddziału tej organizacji.

Po roku 1989 dołączył do NSZZ „Solidarność”, a w latach 90. został filistrem korporacji akademickiej Arkonia. W 1993 roku uczestniczył w wyborach parlamentarnych, w których bezskutecznie starał się uzyskać mandat na warszawskiej liście komitetu wyborczego Porozumienie Centrum-Zjednoczenie Polskie.

W 1998 roku wstąpił do Towarzystwa Miłośników Historii oraz do komitetu redakcyjnego „Biblioteki im. św. Jadwigi Królowej”, a w 1999 objął funkcję sekretarza Komitetu dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów. W 2004 roku został przewodniczącym Komisji Historycznej tegoż komitetu. W latach 2000-2003 był także członkiem rady programowej Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia.

W 2007 roku zasiadł w radzie fundatorów Fundacji „Żołnierzy Wyklętych”. Pełnił również funkcję w radzie historycznej Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych oraz objął przewodnictwo kapituły Nagrody im. Jacka Maziarskiego w 2010 roku.

W 2011 roku został prezesem Stowarzyszenia Polska Jest Najważniejsza, założonego przez członków warszawskiego komitetu poparcia Jarosława Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. Następnie pełnił rolę koordynatora mazowieckich struktur Ruchu Społecznego im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego.

W 2011 roku, nie osiągając sukcesu, ubiegał się o mandat senatorski z ramienia Prawa i Sprawiedliwości, a w 2012 stał się przewodniczącym Społecznego Komitetu Obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. W 2015 roku ponownie wystartował do Senatu jako przedstawiciel PiS, tym razem w okręgu nr 40, zdobywając mandat senatora IX kadencji. W 2018 roku został powołany do rady Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. W 2019 roku, w kolejnych wyborach, nie udało mu się zdobyć reelekcji, przegrywając z kandydatką Koalicji Obywatelskiej, Jolantą Hibner. W lutym 2020 roku minister kultury i dziedzictwa narodowego, Piotr Gliński, powierzył mu rolę dyrektora nowego Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, jednak stanowisko to stracił w kwietniu 2024 roku na skutek decyzji ministra Bartłomieja Sienkiewicza.

Odznaczenia i wyróżnienia

W 2009 roku, za wybitne zasługi w dokumentowaniu oraz upamiętnianiu prawdy o najnowszej historii Polski, Jan Żaryn otrzymał odznaczenie od prezydenta Lecha Kaczyńskiego w postaci Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski. Dwa lata później, w 2021 roku, za nieocenione zasługi w upowszechnianiu wiedzy o historii Polski, a także za działalność naukową, społeczną i patriotyczną, został odznaczony przez prezydenta Andrzeja Dudę Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą tego samego orderu.

W 2005 roku Jan Żaryn został uhonorowany Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W roku 2023, jego osiągnięcia zostały docenione poprzez przyznanie Medalu Stulecia Odzyskanej Niepodległości oraz Złotego Medalu „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas”.

W 2010 roku wyróżnienie dla historyków zajmujących się dziejami najnowszymi w okresie III RP przyznał mu Klub Jagielloński im. św. Kazimierza. Cztery lata później, w 2014 roku, otrzymał medal Polonia Mater Nostra Est. Na jego dorobek składają się także inne nagrody, w tym Nagroda im. Jerzego Łojka, Nagroda im. Ireny i Franciszka Skowyrów, Medal Komitetu Powązkowskiego oraz Medal „10 lat Instytutu Pamięci Narodowej”.

Życie prywatne

Jan Żaryn jest synem Stanisława oraz Aleksandry, z domu Jankowskiej. W młodości pełnił rolę ministranta w kościele św. Aleksandra w Warszawie.

Jan jest mężem Małgorzaty, która zawodowo zajmuje się historią. Wspólnie wychowują troje dzieci: Annę, Stanisława oraz Krzysztofa.

Wybrane publikacje

Jan Żaryn jest autorem, którego prace ukazują głęboką historię oraz wpływ Kościoła na życie społeczne w Polsce. W swojej karierze napisał wiele istotnych publikacji dotyczących polskiego dziedzictwa oraz przemiany politycznych sytuacji. Oto niektóre z jego najbardziej znaczących dzieł:

• Głębokie. Historia i zabytki (współautor z Małgorzatą Żaryn), 1992,
• Historia Polski do roku 1795 (współautor z Alicją Dybkowską), 1995,
• Polskie dzieje od czasów najdawniejszych do współczesności (współautor z Alicją Dybkowską i Małgorzatą Żaryn), 1995,
• Kościół a władza w Polsce. 1945–1950, 1997,
• Stolica Apostolska wobec Polski i Polaków w latach 1944–1958 w świetle materiałów ambasady RP przy Watykanie. Wybór dokumentów, 1998,
• Leszek Prorok – człowiek i twórca, 1999,
• Kościół w Polsce w latach przełomu (1953–1958). Relacje ambasadora RP przy Stolicy Apostolskiej, 2000,
• Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), 2003,
• Kościół w PRL, 2004,
• Kościół, naród, człowiek, czyli opowieść optymistyczna o Polakach w XX wieku, 2013,
• Polska na poważnie, 2013,
• Polska pamięć. O historii i polityce historycznej, 2017,
• Polska wobec zagłady Żydów, 2019.

Każda z tych publikacji stanowi cenny wkład w zrozumienie historii Polski oraz roli Kościoła w jej kształtowaniu.

---

Oceń: Jan Żaryn

---