Franciszek Venulet

---

Życiorys

Edukacja

Franciszek Venulet, po zakończeniu nauki w Drugim Gimnazjum Klasycznym w Warszawie, postanowił zgłębiać tajniki medycyny na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (ros. Императорский Варшавский Университет). Swoje studia zakończył w roku 1904 z wyróżnieniem, co otworzyło mu drzwi do rozwijania kariery w dziedzinie medycyny.

Początek pracy zawodowej i specjalistyczne studia zagraniczne

Tuż po uzyskaniu dyplomu, Venulet rozpoczął swoją pracę zawodową w Szpitalu Ewangelickim w Warszawie, gdzie pracował na Oddziale Wewnętrznym pod przewodnictwem dr Leona Babińskiego (wrzesień 1904 – kwiecień 1905).

Kolejnym krokiem w jego karierze był wyjazd do Moskwy, gdzie w Szpitalu św. Włodzimierza spędził siedem miesięcy, pracując na oddziałach pediatrycznych, zajmując się przypadkami takimi jak błonica, płonica czy chirurgia dziecięca. W roku 1906 Venulet odbył studia specjalistyczne w Berlinie z zakresu anatomii patologicznej, a dwa lata później odbył kursy uzupełniające w Monachium.

W roku 1910 obronił tam swoją pracę doktorską, której temat brzmi: O zmianach węzłów wewnątrzsercowych w doświadczalnym zapaleniu osierdzia. Dwa lata później uzyskał habilitację na Uniwersytecie Moskiewskim, gdzie wygłosił wykład na temat: Znaczenie badań doświadczalnych dla nauki o powstawaniu nowotworów.

Po habilitacji Venulet objął stanowisko prosektora w Katedrze Patologii Ogólnej i Doświadczalnej na Uniwersytecie Moskiewskim oraz w Instytucie im. Morozowa, w którym zajmowano się nowotworami złośliwymi (1911–1913). W tym czasie prowadził wykłady dotyczące patologii ogólnej nowotworów złośliwych, a także wykłady z patologii ogólnej w pełnym zakresie. W latach 1914-1918 był zaangażowany w wykłady z patologii doświadczalnej.

Po długich i owocnych studiach oraz pracy na obczyźnie, w 1918 roku, Venulet postanowił wrócić do Polski.

Praca zawodowa po powrocie do Polski

Franciszek Venulet, po powrocie do kraju, osiedlił się w Łodzi, gdzie mieszkał i pracował od 1918 do 1925 roku. W tym okresie pełnił funkcję kierownika Miejskiej Pracowni Bakteriologicznej oraz kierownika filii Państwowego Zakładu Higieny. Równocześnie, w roku akademickim 1923/1924 dojeżdżał do Warszawy, aby prowadzić wykłady z patologii ogólnej i doświadczalnej. W końcu 1924 roku zrezygnował z pracy w obu instytucjach łódzkich i przeniósł się do Warszawy.

W Warszawie, poza działalnością dydaktyczną i naukową, Venulet aktywnie uczestniczył w organizacjach i życiu społecznym. Uzyskał dotację Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Fundacji Rockefellera, co umożliwiło mu zakup niezbędnej aparatury dla pracowni naukowych oraz organizację biblioteki. Ponadto, pełnił funkcje jako przewodniczący Sądu Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej (1929), przewodniczący Towarzystwa Biologicznego (1930), a także członek Rady Naukowej Lotniczo-Lekarskiej (1931).

W roku akademickim 1932/1933 był delegatem Wydziału Lekarskiego do senatu Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1934/1935 objął funkcję dziekana tegoż wydziału. Venulet należał również do Towarzystwa Lekarskiego Łódzkiego od 1926 roku i aktywnie uczestniczył w pracach Polskiego Towarzystwa Medycyny Społecznej, co potwierdza odczyt na temat wpływu amonjaku na równowagę kwasowo-zasadową, który opublikował wspólnie z Franciszkiem Goebelem i Ryszardem Tislowitzem (1936).

Miał również kontakty z zagranicznymi specjalistami i przez kilka miesięcy przebywał we Włoszech (1931). Jego przekonania polityczne były demokratyczne, a jego poglądy skłaniały się ku ideom Tadeusza Kotarbińskiego.

W czasie niemieckiej okupacji (1939-1945) Venulet był aktywny w tajnym Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Prywatnej Szkole Zawodowej dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego w Warszawie dr. Jana Zaorskiego. Organizował wykłady dla 402 słuchaczy, z czego 142 zdało egzamin, co było znaczącym osiągnięciem w tej trudnej sytuacji.

Warto również zaznaczyć, że w tym czasie napisał dwa pierwsze wydania podręcznika „Fizjopatologia ogólna”. Niestety, prof. Venulet był również inwigilowany przez gestapo, a jego dom przy ul. Czerniakowskiej dwukrotnie przeszedł rewizję. W czasie powstania warszawskiego jego dom został całkowicie zniszczony.

Po wojnie Venulet osiedlił się w Łodzi, gdzie był współorganizatorem i profesorem kontraktowym Uniwersytetu Łódzkiego. W roku 1950, mając 72 lata, uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nowo powstałej Akademii Medycznej. Zorganizował Zakład Patologii Ogólnej i Doświadczalnej przy ul. Narutowicza 60, gdzie w latach 1946–1961 przeprowadzono znaczące badania, które zaowocowały 103 publikacjami i sześcioma pracami doktorskimi.

Venulet pozostawał aktywny zawodowo w łódzkiej Akademii Medycznej aż do 1962 roku, pełniąc rolę kierownika Katedry Patologii Ogólnej w WAM w Łodzi. Po przejściu na emeryturę w wieku niemal 84 lat, nadal pozostawał w kontakcie z uczelnią, będąc promotorem prac doktorskich w latach 1962–1965.

Badania naukowe i publikacje

Franciszek Venulet był osobą znaczącą w obszarze badań naukowych, szczególnie w dziedzinach takich jak fizjopatologia, której szczególną uwagę poświęcił zaburzeniom równowagi kwasowo-zasadowej, witaminologii, endokrynologii oraz serodiagnostyce kiły. Jego pionierskie prace dotyczące wpływu dymu tytoniowego na zdrowie stanowiły istotny krok w polskiej nauce. Badania te koncentrowały się na różnych aspektach, w tym:

• odporności,
• rozwoju organizmu i karcynogenezy,
• fizycznej wydolności organizmu,
• funkcji kory nadnerczy,
• poziomie witaminy C w organizmie.

W swych badaniach Venulet współpracował z wieloma uznawanymi naukowcami, takimi jak prof. Andrzej Danysz, Piotr Demant, Henryk Gnoiński, Franciszek Goebel, Władysław Ostrowski, Bronisław Szerszyński, oraz innymi, w tym Kazimierzem Czerskim, Janem Dmochowskim, Rościsławem Kadłubowskim, Heleną Lausz, Tadeuszem Majcherskim, Zofią Moskwą oraz Stefanem Skapińskim.

W ciągu swojej kariery był autorem ponad 300 publikacji naukowych, a w tym ponad 100 jako samodzielny autor. W biografii opublikowanej w 1982 roku zestawiono 106 wybranych prac badacza. W katalogu WorldCat można znaleźć 36 najbardziej znaczących publikacji, a wśród nich na szczególne wyróżnienie zasługują książki takie jak:

• Co o nałogu palenia tytoniu wiedzieć należy (pięć wydań w okresie 1956–1958),
• Fizjopatologia ogólna (dwa wydania w roku 1948),
• Szczegółowa fizjopatologia (trzy wydania w roku 1957),
• Fizjopatologia szczegółowa (trzy wydania w latach 1951–1953),
• Dziedziczność i konstytucja (dwa wydania w roku 1926),
• Anatomja, patologja i klinika układu siateczkowośródbłonkowego (wyd. w 1929; współautorzy: Ludwik Paszkiewicz, Mściwój Semerau-Siemianowski),
• Patologja ogólna i doświadczalna: repetitorium podług wykładów Franciszka Venuleta (2 wydania w roku 1926),
• De l’abaissement du taux de la vitamine C dans l’organisme des fumeurs (dwa wydania w roku 1953; współautor: Zygmunt Moskwa),
• Spadek poziomu witaminy C w ustroju pod wpływem dymu tytoniowego (wyd. w roku 1952; współautor: Zofia Moskwa),
• Über die ansäuernde Wirkung von Ammoniak (wyd. w roku 1937; współautorzy: Franciszek Goebel, Ryszard Tislowitz).

Odznaczenia i wyróżnienia

Franciszek Venulet był osobą, która została odznaczona licznymi wyróżnieniami za swoją działalność. Oto lista jego odznaczeń:

• Order Świętego Stanisława,
• Order Świętej Anny (przyznany w Moskwie),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej.

Dodatkowo, w 1924 roku zyskał tytuł członka honorowego Towarzystwa Lekarskiego Łódzkiego, co stanowiło znaczące uznanie jego zasług w dziedzinie medycyny.

Upamiętnienie

Profesor Franciszek Venulet jest uhonorowany poprzez nadanie jego imienia cyklowi konferencji zatytułowanemu: „Tytoń albo zdrowie”. Te wydarzenia odbywają się co roku w różnych miejscowościach w Polsce i stanowią istotne forum wymiany doświadczeń. Celem konferencji jest integracja środowisk, które zajmują się problematyką szkodliwości palenia papierosów oraz różnorodnymi metodami walki z tym nałogiem.

Do organizacji konferencji aktywnie przyłączają się takie instytucje jak: Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Główny Inspektorat Sanitarny, Ministerstwo Zdrowia oraz Obywatelska Koalicja „Tytoń albo Zdrowie”. Również Rządowa Rada Ludnościowa wspiera tę inicjatywę, co podkreśla wagę tematu.

Pamięć o tym wybitnym lekarzu i badaczu została oddana w artykule prof. Jana Wojciecha Guzka, opublikowanym w 1982 roku, z okazji 15. rocznicy jego śmierci. Autor w swoim wspomnieniu podkreślił znaczenie postaci Franciszka Venuleta, kończąc słowami:

Profesor Franciszek Venulet pozostał w pamięci współczesnych jako wszechstronnie wykształcony lekarz-badacz i nauczyciel o szerokim, humanistycznym spojrzeniu na życie, o zainteresowaniach rozległych, znacznie wykraczających poza problematykę nauk lekarskich. Postać sędziwego Profesora – znawcy filozofii, literatury i sztuki, wnosiła w rzeczywistość naszej uczelni lekarskiej lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pewien rys tradycyjnego obyczaju akademickiego: odbicie przeszłości, której istotną, głęboką wartość w pełni uświadamiamy sobie zazwyczaj dopiero wówczas, gdy już od nas odeszła.

Życie rodzinne

Franciszek Venulet był osobą, która łączyła w sobie bogate dziedzictwo rodzinne oraz znaczącą karierę zawodową. Urodził się w 1878 roku w Warszawie, przy ul. Leszno 23. Był synem Franciszka (1851–1912, który według ankiety personalnej pełnił rolę „kierownika firmy”) oraz Natalii z domu Ernst (1855–1926), pochodzących z ewangelickiej rodziny o handlowych tradycjach.

W jego rodzinie z ważną postacią była również siostra Zofia, urodzona w 1880 roku, która została nauczycielką. Niestety, zmarła 17 stycznia 1945 roku w obozie Ravensbrück. W życiu osobistym Franciszka kluczową rolę odegrało małżeństwo z Jadwigą Heuss w 1912 roku, zawarte w Moskwie. Para doczekała się dwojga dzieci: córki Marii, urodzonej w 1915 roku, oraz syna Jana, który przyszedł na świat w 1921 roku w Łodzi. Jan Venulet, idąc w ślady ojca, studiował medycynę na tajnym Wydziale Medycznym Uniwersytetu Warszawskiego i zyskał uznanie jako profesor farmakologii.

Franciszek Venulet zmarł w Łodzi 15 listopada 1967 roku. Jego trumna początkowo spoczywała na łódzkim Cmentarzu Doły, w części rzymskokatolickiej pw. św. Wincentego à Paulo. W 1968 roku została jednak przeniesiona do Warszawy, na cmentarz ewangelicko-augsburski, gdzie znajduje się w alei 9, grób 46.

---

Oceń: Franciszek Venulet

---