Jan Nowicki (żołnierz)

---

Życiorys

Młodość i pierwsze lata wojny

Jan Nowicki, urodzony jako syn Leokadii i Jana, spędził swoje młodzieńcze lata w Warszawie, w nieistniejącej już kamienicy przy ul. Podchorążych 10. W wieku zaledwie 15 lat rozpoczął swoją edukację w trzyletniej Szkole Podoficerskiej Piechoty dla Małoletnich Nr 3 w Nisku, do której uczęszczał aż do jej ukończenia w roku 1937. Po ukończeniu szkoły został skierowany do 3 Batalionu Strzelców w Rembertowie, gdzie przyjął rolę szkoleniowca.

W momencie, gdy Niemcy zaatakowali Polskę w 1939 roku, jego kariera wojskowa została nagle przerwana. W trakcie kampanii wrześniowej brał aktywny udział w obronie Warszawy, angażując się w walki na odcinku Cytadela – Czerniaków, a następnie kontynuował działania na Pradze. Po kapitulacji miasta zdecydował się pozostać w Warszawie i wkrótce dołączył do ruchu oporu, wstępując do Związku Walki Zbrojnej. W marcu 1940 roku włączony został w szeregi TAP-KZ w 1 Kompanii Batalionu Mokotów, znanego później jako 1 Szwadron Strzelców Motorowych w ZWZ-AK, gdzie działał pod pseudonimem „Mały” jako instruktor oraz zastępca dowódcy plutonu.

Akcja „Wachlarz”

Jego męstwo oraz starania na polu walki zostały zauważone przez dowódców, co zaowocowało zaproszeniem z listopada 1941 roku na Czerniakowie, zorganizowaną przez cichociemnego porucznika Franciszka Pukackiego, ps. „Gzyms”. To tam, na specjalnej zbiórce, zaproponowano Nowickiemu uczestnictwo w Akcji „Wachlarz”, gdzie przyjął nowe pseudonimy „Dowbór”. Wraz z innymi dwunastoma ochotnikami ze swojego Szwadronu, został przydzielony do działań dywersyjnych na teren były okupowanej Polski.

Po intensywnym szkoleniu minersko-dywersyjnym prowadzonego przez „Gzymsa” i innych instruktorów, w połowie 1942 roku Nowicki oraz porucznik Andrzej Buchman, ps. „Korsak”, zostali skierowani na zadania operacyjne w Szepietówce. Współpracując z lokalnym ludowymi, zdobyli wsparcie od emerytowanego kowala Gajdy oraz uzyskali pracę w oddziale łódzkiego przedsiębiorstwa drogowego Franza Derscheida. W miarę upływu czasu, Buchman, pełniąc rolę kucharza oraz zaopatrzeniowca, nawiązał wiele połączeń, dzięki którym zdołali zorganizować grupę „Gzymsa”, dla pomocy w działalności dywersyjnej. Głównym celem było stworzenie placówki operacyjnej „Wachlarza” w Darnicy koło Kijowa.

Powstanie warszawskie

W 1943 roku Nowicki powrócił do Warszawy, wstępując ponownie do 1 Szwadronu Strzelców Motorowych, gdzie przez pewien czas piastował funkcję szefa, odpowiadając za szkolenie z zakresu bronioznawstwa oraz akcji dywersyjnych. Pierwszego sierpnia 1944 roku wydał polecenie kapralowi podchorążemu Janowi Szulczyńskiemu, ps. „Mazur”, aby zajął dom przy ul. Langiewicza 19/21 i zgromadził tam żołnierzy Szwadronu przed godziną „W”. Pomimo trudności z uzyskaniem broni, Nowicki i jego oddział byli w stanie zebrać się na punkt koncentracji.

Dowództwo nad Szwadronem przejął porucznik Stanisław Śliwiński, ps. „Safo”, który bezzwłocznie podjął działania mające na celu atak na SS Stauferkaserne przy ul. Rakowieckiej, korzystając z pozycji Pola Mokotowskiego. Już na początku walk, jedna z grup Szwadronu zdołała przejmować odpowiednie pozycje przy Wawelskiej 24. W wyniku zaciętej walki, wiele jednostek zmagało się z ogniem z budynku Dyrekcji Lasów, co znacznie utrudniało wspólne działania.

Na skutek narastających trudności „Safo” Śliwiński, wydał rozkaz opuszczenia Kolonii Staszica w małych grupach i pojedynczo. Podczas jednej z nocy część oddziału wycofała się w kierunku Ochoty, podczas gdy Jan Nowicki, prowadząc resztę żołnierzy, pozostał na miejscu, łącząc się z batalionem „Odwet” pod dowództwem „Romana” Sobolewskiego.

Nocą z 9 na 10 sierpnia około 20 żołnierzy 1SSM, będąc już częścią „Odwetu”, dołączyło do Zgrupowania „Golski” w Śródmieściu Południowym. Tam wzięli aktywny udział w obronie Politechniki oraz w walkach o ulice takie jak Noakowskiego i Polną. Nowicki pełnił rolę dowodzącego w placówce ulokowanej przy ul. Noakowskiego 18, gdzie zajmował się również szkoleniem żołnierzy w zakresie posługiwania się bronią. Po 63 dniach heroicznych zmagań, został ostatecznie wzięty do niewoli i trafił do obozu jenieckiego w Sandbostel, gdzie na mocy decyzji z 13 października 1944 roku zyskał awans na sierżanta. Przez pewien czas przebywał też w innych obozach, takich jak Groß Borstel w Hamburgu i Achtrup, gdzie jego zadaniem, jak wielu innych jeńców, było odgruzowywanie ulic.

Losy powojenne

Po zakończeniu II wojny światowej, Nowicki znalazł się w Polskim Obozie Wojskowym w Leck, gdzie zawarł związek małżeński z łączniczką AK, Krystyną Wrońską, ps. „Teresa” (zm. 1982), dnia 21 kwietnia 1946 roku. Wkrótce po tym wydarzeniu wrócił do rodzinnego kraju.

Pod koniec lat 50. założył w Warszawie uznawany warsztat i sklep kapeluszniczy oraz czapniczy pod własnym nazwiskiem, znajdujący się przy ul. Marchlewskiego 43. Prowadził go z pasją aż do swojej śmierci, która miała miejsce 29 listopada 1985 roku. Jego warsztat przejęła córka, Barbara Kurpiewska (zm. 2008) i niestety został on zamknięty 17 lat później.

---

Oceń: Jan Nowicki (żołnierz)

---