Franciszek Garncarek

---

Początki posługi duszpasterskiej

Franciszek Garncarek był synem Michała i Józefy z Jakubowskich. W listopadzie 1910 roku przyjął święcenia kapłańskie, co stanowiło początek jego drogi duszpasterskiej. Przez krótki czas, aż do grudnia 1910 r., pełnił rolę wikariusza w Jeżowie, miejscowości położonej w pobliżu Brzezin. Następnie, jego kariery duszpasterskiej wzięła nowy obrót, gdy został przeniesiony do parafii Służew pod Warszawą.

Od września 1911 roku rozpoczął działalność w parafii Matki Bożej Loretańskiej na Pradze w Warszawie, gdzie miał szansę w pełni zaangażować się w życie duchowe wspólnoty. W okresie od 1913 do 1916 roku, jego posługa duszpasterska obejmowała funkcję proboszcza w Grochowie, w powiecie kutnowskim. Jego dalsza droga prowadziła do Dąbrówek, gdzie sprawował posługę od września 1916 roku aż do lipca 1919 roku.

Probostwo w Sochaczewie

Od lipca 1919 roku ks. Franciszek Garncarek pełnił funkcję proboszcza parafii św. Wawrzyńca w Sochaczewie. W trakcie swojego probostwa, w początkowym etapie rządów, dążył on do zrealizowania ambitnego planu, jakim była rozbiórka pozostałości zniszczonego podczas I wojny światowej kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja oraz budowa nowej, okazałej świątyni. Niestety, jego zamysły były daleko bardziej skomplikowane z uwagi na brak zgody ze strony władz państwowych oraz niewielkie zainteresowanie lokalnych mieszkańców. Ostatecznie, 2 lutego 1921 roku, niemal jednogłośnie zadecydowano o odbudowie starego kościoła.

Po uzyskaniu zatwierdzenia przez Kurię Metropolitalną w Warszawie oraz odpowiednie władze państwowe, plan odbudowy, stworzony przez architekta Konstantego Jakimowicza, zyskał zielone światło, co pozwoliło na rozpoczęcie prac budowlanych 13 sierpnia 1921 roku. Te ukończono w wrześniu 1922 roku. Dzięki staraniom ks. Garncarka wybudowane zostało także nowe prezbiterium, zakrystia oraz kaplica. Nowo odbudowaną świątynię konsekrował 1 października 1922 roku biskup polowy WP Stanisław Gall, nadając jej wezwanie Matki Bożej Różańcowej. W ołtarzu umieszczono relikwie św. Stanisława, św. Floriana, św. Bonifacego oraz św. Wiktorii. Dodatkowo, nad drzwiami wejściowymi do kościoła zawieszono znany z licznych łask obraz Matki Bożej Różańcowej, nazywany Madrycką.

Prowadząc parafię w Sochaczewie, ks. Garncarek sprawował również funkcję dziekana dekanatu sochaczewskiego. Jako dziekan brał udział m.in. w uroczystościach poświęcenia Niepokalanowa, które miały miejsce 8 grudnia 1927 roku. Był aktywnym uczestnikiem życia parafialnego oraz społecznego, a jego zaangażowanie przyczyniło się do powstania w Sochaczewie Ligi Parafialnej.

Kiedy prochy Juliusza Słowackiego sprowadzano do Polski, a ich transport odbywał się statkiem wiślanym „Mickiewicz” w kierunku Warszawy, ks. Garncarek celebrował specjalną mszę w Sochaczewie, markującą początek uroczystości w Wyszogrodzie 25 czerwca 1927 roku. Wydarzenie zorganizowało sochaczewskie Koło Amatorów Sceny Polskiej im. Juliusza Słowackiego, a wśród zaproszonych gości znaleźli się członkowie zarządu Koła, delegacje z Sejmiku i Magistratu, lokalne cechy rzemieślnicze, Straż Ogniowa, harcerze oraz uczniowie i nauczyciele tamtejszych szkół. Po zakończeniu mszy, o godzinie dwunastej, delegacja z Sochaczewa udała się pociągiem na Powiatowej Kolei Sochaczewskiej do Wyszogrodu, aby oczekiwać na przybycie statku z relikwiami wieszcza.

W 1928 roku ks. Garncarek był także autorem opracowania „Opis świątyń katolickich w parafii Sochaczew”, które wydano nakładem Zarządu Ligi Katolickiej Parafii Sochaczew. Interesującym wydarzeniem z jego czasu probostwa było nabożeństwo, które celebrował 7 czerwca 1928 roku, w którego uczestnictwie brał także udział prezydent RP Ignacy Mościcki, wizytujący tego dnia Sochaczew, Żelazową Wolę oraz Chodaków.

Posługa i działalność w Warszawie

W listopadzie 1928 roku, Franciszek Garncarek objął stanowisko trzeciego proboszcza warszawskiej parafii Boże Ciało na Kamionku. Zastąpił on ks. kanonika Wincentego Trojanowskiego, kontynuując swoją wcześniejszą misję zaangażowania w życie lokalnej wspólnoty. Jego działalność koncentrowała się na aktywizacji parafialnej oraz społecznej, efektem czego było założenie wielu stowarzyszeń religijnych. Ważnym osiągnięciem tego okresu były prace nad nowym kościołem pw. Matki Bożej Zwycięskiej, który rozpoczęto budować 8 września 1928 roku za sprawą kard. Aleksandra Kakowskiego, który dokonując poświęcenia, jednocześnie wmurował kamień węgielny pod nową świątynię, zaprojektowaną przez Konstantego Jakimowicza. Pierwsza msza w nowym obiekcie odbyła się 15 sierpnia 1931 roku. Garncarek pełnił funkcję proboszcza do 1933 roku, kiedy to jego miejsce zajął ks. prałat Feliks de Ville.

Od końca 1931 roku, Franciszek Garncarek sprawował także odpowiedzialność jako dziekan dekanatu praskiego, zyskując dodatkowy autorytet w lokalnej diecezji po śmierci ks. Ignacego Kłopotowskiego. W czerwcu 1933 roku objął probostwo parafii pw. św. Augustyna, mieszczącej się na ul. Nowolipki na warszawskiej Woli. Zastąpił tam ks. Karola Niemirę, który został mianowany biskupem pomocniczym pińskim. Dalsze działania Garncarka na tym stanowisku z pewnością miały wpływ na rozwój parafii oraz integrację społeczności lokalnej.

Działalność w czasie II wojny światowej i śmierć

Na skutek wybuchu II wojny światowej i wprowadzenia niemieckiej okupacji w Warszawie, ks. Garncarek został aresztowany 3 października 1939 roku. Aresztowanie miało miejsce na Pawiaku, gdzie przetrzymywano go do 12 października. Pomimo zamknięcia kościoła oraz faktu, że znalazł się on na terenie getta, ks. Garncarek przez pewien czas mieszkał z wikariuszem, ks. Leonem Więckiewiczem, w domu parafialnym.

W tym trudnym czasie ksiądz nawiązał kontakt z dyrektorem sierocińca w getcie, dr. Januszem Korczakiem. Jego zaangażowanie w pomoc Żydom było niezwykle znaczące. Wspierał akcję „Żegota”, a według Marii Gołkowskiej, to właśnie ks. Garncarek wystawiał fałszywe dokumenty, aby dzieci mogły być wyprowadzane przez Irenę Sendlerową i jej współpracowników.

Po wysiedleniu z getta, co było wynikiem niemieckich planów likwidacji dzielnicy żydowskiej, objął stanowisko proboszcza nowo utworzonej parafii św. Floriana na warszawskiej Pradze. Niestety, tragicznym zdarzeniem okazało się jego zabójstwo. Został zastrzelony na progu plebanii przez przedstawicieli polskiego podziemia narodowego. Okoliczności jego śmierci pozostają niejasne, z różnych relacji wynika, że został zastrzelony zaraz po odprawieniu Mszy świętej, w kancelarii lub na progu plebanii.

Przyczyny tej brutalnej zbrodni wiązały się z jego działalnością na rzecz ludności żydowskiej oraz z ukrywaniem Żydów na terenie kościoła. Wśród spekulacji pojawiały się również hipotezy, że mógł zginąć przypadkowo, a celem zamachowców był inny duchowny, współpracujący z Niemcami. Muzeum Żydów Polskich Polin informuje, że ks. Garncarek został zamordowany przez Niemców 12 grudnia 1943 roku.

Inna wersja dotycząca wydarzeń związanych z jego śmiercią pochodzi z „Wspomnień Antoniaków”. Kazimierz Tomaszewski w swojej relacji opisuje zdarzenie, w którym ksiądz Garncarek, leżąc z chorobie, został odwiedzony przez nieznanego mężczyznę. Osoba ta, twierdząc, że jest z podziemnej organizacji, zażądała spotkania. Po przyprowadzeniu ks. Garncarka, napastnik wyjął pistolet i wymusił na ks. dyrektorze Michalskim, by pozostał w bezruchu. Przez swoje działania chciał zabić Garncarka, wykonując rozkaz tajnej organizacji komunistycznej. Pod konfiskaty miało zginąć również jego rodzeństwo, a napastnik, mimo strzałów, nie zdołał trafić w cel.

Ksiądz Garncarek znalazł swój ostatni spoczynek na cmentarzu Bródnowskim (kw. 5B, rząd VI, grób 26).

---

Oceń: Franciszek Garncarek

---