Bolesław Kowalski (1915–1944)

---

Życiorys

Bolesław Kowalski był synem Józefa oraz Emilii. W 1931 roku związał się z Komunistycznym Związkiem Młodzieży Polski, co skutkowało jego aresztowaniem oraz osadzeniem w Pawiaku. Po kilku miesiącach udało mu się wydostać z więzienia. W 1935 roku brał udział w brutalnie spacyfikowanej przez Policję Państwową manifestacji pierwszomajowej w Warszawie.

Wziął także udział w kampanii wrześniowej, gdzie jako dowódca cekaemu wz. 30 walczył w szeregach 2 Morskiego pułku strzelców. Kiedy bitwa o Kępę Oksywską dobiegła końca, Kowalski trafił do niemieckiego obozu jenieckiego Stalag II D w Stargardzie, jednak zdołał uciec. Po pewnym czasie został złapany i umieszczony w Twierdzy Toruń. Jego plan ucieczki z twierdzy został jednak poznany przez Niemców, co doprowadziło do powrotu Kowalskiego do Stalagu II D. Po kolejnej ucieczce, ponownie znalazł się w rodzinnej Warszawie.

W 1942 roku przystąpił do Polskiej Partii Robotniczej i objął stanowisko dowódcy Gwardii Ludowej na warszawskim Targówku. Jego męstwo i determinacja w zlikwidowaniu prowokatora Gestapo, który wydał kilku członków Gwardii Ludowej i PPR, zostały docenione, co zaowocowało mianowaniem go oficerem Gwardii przez Sztab Główny GL. Jesienią 1942 roku przewodniczył Okręgowi Warszawa-Miasto.

Wiosną 1943, będąc w poszukiwaniu przez Niemców, przeniesiono go do Krakowa, gdzie pełnił funkcję dowódcy Obwodu IV Kraków. Jego działania obejmowały także zajęcie Kopalni Węgla Kamiennego „Krystyna” w Tenczynku, z której wraz z innymi gwardzistami wywiózł pół tony trotylu. W lipcu 1943 roku został awansowany na stopień kapitana GL. Na początku 1944 roku Kowalski wrócił do Warszawy, ponownie obejmując stanowisko dowódcy Okręgu Warszawa-Miasto, gdzie awansował na stopień majora Armii Ludowej.

Walczył w powstaniu warszawskim, gdzie poniósł śmierć 26 sierpnia 1944 roku w kamienicy Łyszkiewicza na ulicy Freta 16 na Starym Mieście. Zginął tam wraz z czterema innymi członkami sztabu warszawskiej Armii Ludowej, w wyniku ataku niemieckiej bomby lotniczej.

Życie prywatne

Bolesław Kowalski był mężem Izoldy z domu Lerskiej, która była aktywną członkinią Rewolucyjnych Rad Robotniczo-Chłopskich „Młot i Sierp” oraz Polskiej Partii Robotniczej. W trakcie powstania warszawskiego, Izolda stała się bojowniczką Armii Ludowej, co znacząco wpłynęło na jej życie i działalność. Po zakończeniu II wojny światowej, Izolda ponownie stanęła na ślubnym kobiercu, tym razem z Stanisławem Kirylukiem, który został awansowany do stopnia podpułkownika rezerwy Wojska Polskiego. Żyła aktywnie również w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz Lidze Kobiet, angażując się w działalność społeczną i polityczną.

Awanse

Kariera wojskowa Bolesława Kowalskiego to pasjonujący zarys jego awansów w szeregach Armii Krajowej. W jego drodze do wysokich stopni wojskowych można wyróżnić kluczowe momenty:

• znalezienie się w strukturach Głównej Szkoły Wojskowej jako oficer GL w grudniu 1942,
• uzyskanie stopnia kapitana 15 lipca 1943,
• awans na majora 5 lutego 1944,
• pośmiertnie mianowanie na pułkownika 2 listopada 1944.

Ordery i odznaczenia

Bolesław Kowalski zasłużył na szereg odznaczeń, które świadczą o jego niezwykłej odwadze i poświęceniu w trudnych czasach. Poniżej przedstawiamy nagrody, które otrzymał:

• Order Krzyża Grunwaldu III klasy – przyznany pośmiertnie 2 listopada 1944,
• Virtuti Militari IV klasy – również pośmiertnie,
• Pochwała Dowództwa Głównego GL I stopnia – przyznana 1 grudnia 1942.

Upamiętnienie

W latach 1945–2009 jego ekshumowane szczątki znajdowały się w grobie na skwerze Hoovera w Warszawie. Z okazji rocznicy śmierci oficerów Armii Ludowej, 26 sierpnia 2009, wszystkie szczątki zostały przeniesione do nowej lokalizacji i spoczęły w zbiorowej mogile w kwaterze Armii Ludowej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Na kamienicy przy ul. Freta 16 w Warszawie znajduje się tablica, która upamiętnia poległych oficerów warszawskiej AL, w tym również Bolesława Kowalskiego. Ponadto, w 1967 roku powstała Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Łączności w Zegrzu, która nosiła imię Bolesława Kowalskiego.

Rok 1972 to czas, kiedy stworzono dokumentalny film pod tytułem Z życiorysu majora Ryszarda, w reżyserii Zygmunta Adamskiego, poświęcony sylwetce Bolesława Kowalskiego. Postać majora Kowalskiego została również uwieczniona w radzieckim filmie wojennym Żołnierze wolności z 1977 roku, w reżyserii Jurija Ozierowa, gdzie zagrał ją aktor Tadeusz Łomnicki.

---

Oceń: Bolesław Kowalski (1915–1944)

---