Wojciech Józef Gromczyński to postać, która na trwałe wpisała się w historię Polski. Urodził się 22 kwietnia 1861 roku w Warszawie, a odszedł z tego świata 28 maja 1937 roku w Michelinie.
Był on pułkownikiem piechoty Wojska Polskiego w czasach II Rzeczypospolitej, a jego wkład w rozwój polskiej armii jest nie do przecenienia. Jako pierwszy dowódca 31 pułku Strzelców Kaniowskich, odegrał kluczową rolę w budowaniu struktury wojskowej nowego państwa.
W sierpniu 1920 roku, podczas wojny polsko-bolszewickiej, Gromczyński dowodził obroną Włocławka, co przyczyniło się do zachowania integralności terytorialnej kraju w burzliwych czasach.
Życiorys
Wojciech Gromczyński urodził się w Warszawie jako syn Maksymiliana, rzemieślnika zajmującego się stolarstwem, oraz Barbary, która była z domu Zakrzewską. Jego życie religijne zaczęło się od chrztu, który odbył się w warszawskiej parafii rzymskokatolickiej św. Andrzeja Apostoła. Edukację podstawową odbierał w domowym zaciszu.
W 1880 roku zaciągnął się jako ochotnik do armii Imperium Rosyjskiego, przynależąc do 39 Tomskiego Pułku Piechoty. Krótko po tym, w tym samym roku, trafił do Szkoły Junkrów Piechoty w Odessie, którą ukończył w 1883 roku. Dwa lata później, w 1885 roku, został przeniesiony do 38 Tobolskiego Pułku Piechoty, gdzie awansował na podporucznika. Do 1901 roku osiągnął już stopień kapitana.
Wojciech Gromczyński brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej w latach 1904-1905, wyruszając na front w czerwcu 1904 roku do Mandżurii. W bitwie pod Mukdenem, która miała miejsce 19 lutego 1905 roku, został ranny i skierowany do szpitala. Po powrocie do pułku w styczniu 1906 roku, otrzymał liczne odznaczenia za swój udział w tej wojnie. Z dniem 1 maja 1911 roku został zwolniony ze służby wojskowej, przysługując sobie prawo noszenia munduru oraz pobierając pensję. W tym czasie dowodził kompanią oraz batalionem.
Po zakończeniu służby Gromczyński wrócił do Włocławka, gdzie mieszkała jego rodzina. W roku 1911, będąc emerytem, został awansowany do rangi podpułkownika. Na początku marca 1912 roku, razem z bratem Karolem, kupili dom przy ulicy Biskupiej 6 we Włocławku, w którym Wojciech mieszkał do końca swojego życia.
Po wybuchu I wojny światowej ponownie wstąpił do armii carskiej jako ochotnik. W Kijowie oraz Troicku organizował piesze drużyny, które miały służyć jako oddziały zapasowe oraz pełnić funkcje wartownicze. Dowodził nimi aż do lutego 1918 roku, kiedy to, po zajęciu Kijowa przez bolszewików, musiał złożyć dymisję, kończąc tym samym swoją służbę w armii rosyjskiej i wracając do Polski.
W 1918 roku, po odrodzeniu Wojska Polskiego, Wojciech Gromczyński został przyjęty dekretem Naczelnego Wodza Wojsk Polskich L. 119 z 8 grudnia. Tego samego dnia, na mocy rozkazu Szefa Sztabu Generalnego – gen. dyw. Stanisława Szeptyckiego, otrzymał przydział do Włocławskiego Okręgowego Pułku Piechoty. W połowie grudnia 1918 roku pułk został przeformowany w 31 Włocławski Pułk Piechoty, a Gromczyński objął dowodzenie nad jednostką 1 lutego 1919 roku, zastępując płk. Stefana Borowskiego. Jego oficjalne mianowanie miało miejsce 14 czerwca 1919 roku, na mocy dekretu Naczelnego Wodza Wojsk Polskich.
Od 24 maja 1919 roku Gromczyński dowodził odcinkiem zachodnim Frontu Niemieckiego, a 20 czerwca wyjechał na Front Galicyjsko-Wołyński, dotarłszy tam 3 lipca. Przyłączył się do nowo formowanej 10 Dywizji Piechoty pod wodzą gen. Lucjana Żeligowskiego. W lipcu 1919 roku wziął udział w ofensywie przeciwko Ukraińcom, a następnie odpowiadał za obronę rzeki Dżuryn, kontynuując operację w kierunku Tłustego oraz Zbrucza, gdzie został dowódcą prawego odcinka dywizji.
W dniu 11 lipca 1919 roku, za odwagę oraz umiejętności dowódcze, awansował na polu walki do stopnia pułkownika, co zostało mu nadane przez Naczelnego Wodza, przebywającego wówczas na froncie. Otrzymał również pochwałę od gen. Żeligowskiego, który rekomendował jego awans. Ofiarny awans został formalnie zatwierdzony 22 sierpnia 1919 roku, z dniem 1 sierpnia 1919 roku jako datą starszeństwa. W tym samym miesiącu 31 Włocławski Pułk Piechoty połączył się z 15 pułkiem Strzelców Polskich, co dało początek 31 pułkowi Strzelców Kaniowskich, którego Gromczyński był pierwszym dowódcą aż do 15 lipca tego samego roku, kiedy to dowodzenie przejął mjr Albin Skroczyński.
6 października 1919 roku Wojciech Gromczyński został formalnie przeniesiony ze stanowiska dowódcy pułku do ministerialnych struktur, obejmując funkcję komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień we Włocławku. 7 grudnia 1919 roku objął stanowisko dowódcy garnizonu Włocławka, które zajmował do końca lipca 1920. Przy zbliżającym się zagrożeniu ze strony Rosji Radzieckiej był odpowiedzialny za umocnienia obronne Włocławka.
W sierpniu 1920 roku skutecznie dowodził obroną Włocławka przed III Korpusem Kawalerii Gaja Byżyszkiana. Od 11 sierpnia pełnił oficjalnie rolę dowódcy obrony Wisły, a trzon jego sił stanowił batalion zapasowy 14 pułku piechoty, dowodzony przez podpułkownika Alojzego Buntnera. W dniu 18 września 1920, utworzył delegację, która przyjmowała premiera Wincentego Witosa w Włocławku.
1 maja 1921 roku, na mocy dekretu L. 2854, został przeniesiony w stan spoczynku, pozostając z prawem noszenia munduru i emeryturą. 15 października 1921 roku otrzymał Krzyż Walecznych, co ogłoszono w rozkazie L. 2028 ministra spraw wojskowych, gen. por. Kazimierza Sosnkowskiego. Został zweryfikowany w randze pułkownika z dniem 1 czerwca 1919 roku.
Na emeryturze Gromczyński osiedlił się w Włocławku, w domu przy ulicy Łaziennej 7. Wkrótce po przejściu na emeryturę był regularnie odnotowywany jako pułkownik w stanie spoczynku. W lutym 1929 roku, gen. bryg. Stefan Pasławski, dowódca Okręgu Korpusu Nr VIII, przyznał mu Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921. W dniu 21 marca 1933 roku, został przeniesiony do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VIII, a w 1934 roku nadzorował kadry w tej samej jednostce, zajmując 19. lokatę w starszeństwie wśród pułkowników korpusu piechoty w stanie spoczynku.
Śmierć
Emerytowany płk Wojciech Gromczyński zmarł w podwłocławskim Michelinie w piątek 28 maja 1937 roku. Jego stan zdrowia od dłuższego czasu był poważny, a kłopoty z sercem doprowadziły do nagłego ataku, który trwał przez kilka godzin. W efekcie, w godzinach południowych, nastąpiła śmierć pułkownika.
Uroczystość pogrzebowa miała miejsce 31 maja 1937 roku, w której uczestniczył korpus oficerski, na czele z ppłk. Franciszkiem Sudołem, dowódcą 14 pułku piechoty. W ceremonialnej mszy brała również udział delegacja 31 pułku Strzelców Kaniowskich z ppłk. dypl. Janem Ciastoniem, ówczesnym dowódcą pułku.
Wojciech Józef Gromczyński znalazł swój ostatni spoczynek na włocławskim cmentarzu komunalnym (sektor: 19, rząd: 3, grób: 42).
Rodzina
Wojciech Gromczyński był mężem Szwajcarki, Marii Anny Elżbiety Marcuet, która przyszła na świat 21 lutego 1870 roku w miejscowości Cugy. Ich związek małżeński rozpoczął się w Warszawie 25 kwietnia 1892 roku. Niestety, para nie doczekała się potomstwa.
Wielka tragedia dotknęła Wojciecha, gdy jego żona zmarła 6 listopada 1954 roku we Włocławku. Spoczywają razem w rodzinnym grobie, co podkreśla ich trwałą więź nawet po śmierci.
Wojciech miał również siostrę, Pelagię, która przyszła na świat 28 maja 1863 roku, jednak jej życie zakończyło się tragicznie już w tym samym roku, 16 grudnia. Oprócz niej, miał także starszego brata, Karola, który urodził się w 1852 roku.
Ordery i odznaczenia
Wielki wojownik i zasłużony człowiek, Wojciech Gromczyński, został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które odzwierciedlają jego heroiczne czyny. Poniżej przedstawiamy spis jego najważniejszych odznaczeń:
- Krzyż Walecznych,
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
- Order Świętego Stanisława II klasy z Mieczami (Imperium Rosyjskie),
- Order Świętego Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie),
- Order Świętej Anny II klasy (Imperium Rosyjskie),
- Order Świętej Anny III klasy z Mieczami (Imperium Rosyjskie),
- Order Świętego Włodzimierza IV klasy z Kokardą (Imperium Rosyjskie).
Te prestiżowe nagrody symbolizują uznanie dla jego odwagi oraz poświęcenia w trakcie najtrudniejszych chwil w historii.
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Karol Hauke | Tadeusz Kurcyusz | Zdzisław Franciszek Piłatowicz | Aleksander Łagiewski | Eugeniusz Olejniczakowski | Eugeniusz Chrościcki | Jan Bracławski-Herman | Stefan Kowalski (żołnierz) | Bronisław Mikołajczyk | Zenon Schreyer | Jerzy Mara-Meÿer | Bolesław Kowalski (1915–1944) | Ryszard Kukliński | Michał Cichocki | Stanisław Patrzykąt | Aleksander Sarkisow | Zygmunt Strubel | Stefan Grzesikiewicz | Czesław Chmielewski (działacz niepodległościowy) | Eugeniusz KowalczykOceń: Wojciech Gromczyński