Andrzej Romocki

---

Lata młodzieńcze

Andrzej Romocki przyszedł na świat w rodzinie inteligenckiej, pochodzącej z ziemiańskiego środowiska, które miało silne patriotyczne korzenie. Jego dziadek ze strony ojca, Juliusz Romocki, brał udział w wydarzeniach powstania styczniowego, za co został odznaczony orderem Virtuti Militari. Nie mniej ważny dla rodzinnej historii był dziadek ze strony matki, Jadwiga z Niklewiczów, który również walczył w tym zrywie narodowym.

W życiu Andrzeja dużą rolę odgrywał jego ojciec, Paweł Romocki, który był inżynierem oraz majorem Wojska Polskiego w stanie spoczynku. Jako były żołnierz I Korpusu gen. Dowbora-Muśnickiego, był kawalerem orderu Virtuti Militari. Warto także dodać, że pełnił zaszczytne funkcje, będąc posłem na sejm II Rzeczypospolitej oraz dyrektorem naczelnym Polskiego Przemysłu Górniczo-Hutniczego. W latach 1926-1928 pełnił funkcję ministra komunikacji.

Andrzej Romocki miał również znanych członków rodziny – był bratem Jana Romockiego, ciotecznym bratem Stanisława Leopolda oraz kuzynem Edwarda Wende. Jego edukacja rozpoczęła się w Męskim Gimnazjum i Liceum Towarzystwa Ziemi Mazowieckiej. Poza tym, miał zaszczyt być harcerzem 21. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. gen. Ignacego Prądzyńskiego.

Przez pewien czas Romocki związany był z miejscem zwanym Sierszą, gdzie jego ojciec w latach 1933–1938 pełnił funkcję dyrektora Zakładów Górniczych. Niestety, życie Andrzeja naznaczone było tragicznymi wydarzeniami, gdyż bardzo wcześnie stracił ojca. Paweł Romocki zginął 28 czerwca 1940 roku, kiedy to został potrącony przez kierowcę, który był pod wpływem alkoholu i wjechał na wysepkę tramwajową.

Andrzej Romocki podjął studia w tajnej Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, które kontynuował do 1943 roku. Jednak z uwagi na trudności związane z okupacją, przerwał edukację, aby zaangażować się w działalność podziemną.

II wojna światowa

Wrzesień 1939 roku Andrzej Romocki spędził w towarzystwie matki i brata w małej miejscowości Kozula, położonej w pobliżu Białej Podlaskiej. Przemieszczając się do stolicy, rodzina Romockich dotarła tam dopiero po kapitulacji, gdzie zamieszkali u siostry Jadwigi Romockiej na ulicy Mochnackiego 3.

Konspiracja

W 1940 roku Andrzej podjął swoją działalność konspiracyjną. Dzięki swojemu kuzynowi, Stanisławowi Leopoldowi, wstąpił do grupy PET, gdzie objął kierownictwo w grupie mokotowskiej. W roku 1941 dołączył do organizacji Małego Sabotażu „Wawer”, która była dowodzona przez Aleksandra Kamińskiego. Po roku, gdy „Wawer” wstąpił do Szarych Szeregów, Romocki został członkiem 4. drużyny Sad 400, której przewodził w hufcu Południe, dowodzonym przez Jana Bytnara. Po utworzeniu batalionu „Zośka” zajmował stanowisko dowódcy II plutonu 2. kompanii „Rudy”, a później był awansowany na dowódcę tejże kompanii. Z racji swojego pseudonimu, którym opatrywał dokumenty – „A. Morro”, w jednostce nazywano go „Amorkiem”. Andrzej ukończył kurs podharcmistrzowski, znany jako „Szkoła za lasem”, oraz przyjął imię instruktorskie Kuguar Filozof. Z sukcesem przeszedł również Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty Agricola, zdobywając trzecią lokatę. W maju 1944 roku uczestniczył w kursie harcmistrzowskim. Mieszkanie Romockich służyło jako punkt kontaktowy dla 2. kompanii.

Akcje

• Akcja Gołąb – Andrzej odpowiadał za całość przygotowań do operacji mającej na celu wysadzenie pociągu z niemieckimi żołnierzami wracającymi z frontu wschodniego,
• Akcja Sieczychy – dowodził akcją, której celem był niemiecki posterunek graniczny,
• Akcja Wilanów – był dowódcą grupy streifa, atakującej niemiecki posterunek,
• Akcja Lornetki – działał jako obserwator w oknie posunięcia polegającego na zdobyciu lornetek polowych.

Powstanie warszawskie

Przed rozpoczęciem powstania warszawskiego, relacje między nim a podległymi żołnierzami były napięte, głównie z powodu jego rygorystycznego podejścia do karności oraz piętnowania pewnych postaw szturmowców. Krytykowano go za zbytnią biurokrację oraz niewłaściwe traktowanie harcerzy. W związku z tym złożył raport karny, który spędził u swojej rodziny w Milanówku. Jego urlop został przerwany na wieść o nadchodzącym powstaniu. Jako dowódca 2. kompanii i zastępca dowódcy batalionu – Ryszarda Białousa, 1 sierpnia 1944 roku dał się zobaczyć na miejscu koncentracji „Broda 53”, w zakładzie „Telefunken” usytuowanym na rogu ulicy Mireckiego i Karolkowej na Woli. Już drugiego dnia powstania, jego podwładne plutony odniosły sukcesy, zdobywając dwa czołgi typu Pantera. Andrzej stawił czoła na froncie, biorąc udział w zdobywaniu Szpitala św. Zofii oraz Gęsiówki. Zwalczając przeciwnika, walczył o ochronę powstańczych pozycji na Woli, w rejonie cmentarzy. W ostatnich dniach sierpnia został ciężko ranny w twarz, jednak pomimo kontuzji, podjął próbę przejścia kompanii „Rudy” ze Starówki do Śródmieścia przez Ogród Saski, który wówczas był w rękach niemieckich.

Nadto, w okolicach początku września, batalion przeszedł na Czerniaków. Został zaangażowany w walki na ulicach Książęcej oraz Rozbrat. Jako dowódca, stawiał czoła staraniom o obronę czerniakowskiego przyczółka, oczekując wsparcia od 1. Armii Wojska Polskiego gen. Berlinga. Niestety, 15 września 1944 roku, został zabity przez radzieckiego snajpera w serce, podczas odgrywania kluczowej roli przy lądowaniu zwiadu berlingowców na Górnym Czerniakowie, najprawdopodobniej przypadkowo mylącego go z Niemcem. Świadek tej tragicznej sytuacji, Henryk Kończykowski „Halicz”, relacjonował, że „Morro” zginął od pojedynczego strzału oddanego z kierunku Mostu Poniatowskiego oraz domu klubu żeglarskiego, zajętego przez niemieckie oddziały.

Jego ciało zostało ekshumowane przez towarzyszy broni oraz matkę jesienią 1945 roku. Został pochowany w kwaterze batalionu „Zośka” na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A20-5-23), gdzie spoczywa obok swojego młodszego brata Janka Bonawentury (rannego 12 sierpnia, zmarłego w dniu 18 sierpnia 1944 roku w szpitalu na ul. Miodowej 23), jak również ciotecznego brata Stanisława Leopolda ps. „Rafał”, który zginął 25 sierpnia 1944 roku jako dowódca 1. kompanii w batalionie „Parasol”.

Awanse

W czasie swojej kariery wojskowej, Andrzej Romocki osiągnął różne stopnie awansu, które odzwierciedlają jego poświęcenie i umiejętności. Jego droga do wyższych stopni była następująca:

• wrzesień 1943 – plutonowy,
• maj 1944 – plutonowy podchorąży,
• 30 sierpnia 1944 – podporucznik,
• wrzesień 1944 – porucznik,
• 1944 (pośmiertnie) – kapitan.

Odznaczenia

Andrzej Romocki wcześniej zyskał uznanie poprzez liczne odznaczenia wojskowe, które stanowią świadectwo jego heroicznego działania w trudnych czasach. Poniżej przedstawiamy szczegóły tych wyróżnień.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – nadany pośmiertnie 30 lipca 2019,
• Krzyż Walecznych – otrzymany w marcu 1944,
• Srebrny Krzyż Virtuti Militari – przyznany w sierpniu 1944 za „uderzenie flankowe z rejonu Sołtyka w krytycznym momencie natarcia polskiego na cmentarz ewangelicki; uderzenie to zadecydowało o utrzymaniu stanowisk w tych rejonach”. Order został pozytywnie zweryfikowany uchwałą Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari z 13 października 2011,
• Krzyż Walecznych – przyznany we wrześniu 1944, za odważne dowodzenie w natarciu, gdzie, mimo poważnego zranienia, dał znakomity przykład odwagi i lekceważenia dla śmierci,
• Krzyż Armii Krajowej – nadany 16 lipca 1985.

Odznaczenia te ukazują nie tylko jego męstwo, ale także niezłomnego ducha oraz poświęcenie dla kraju.

Upamiętnienie

Patron drużyn harcerskich

Andrzej Romocki jest osobą, której pamięci oddano hołd poprzez nadanie jego imienia wielu drużynom harcerskim. Warto zwrócić uwagę na kilka z nich:

• 44. Zgierska Drużyna Wędrownicza „Zośka”,
• 153. Białostocka Drużyna Harcerska „Concordia”,
• 230. Gorzowska Drużyna Harcerzy „Rysie” – fiołkowa,
• 122. Kluczborska Drużyna Harcerzy „Tornado”,
• 58. Łódzka Drużyna Harcerzy,
• 101. Łódzka Drużyna Wędrownicza „Sad”,
• 1. Ornecka Grunwaldzka Wodno-Ratownicza Drużyna Wielopoziomowa „Akwarium”,
• 13. Świdnicka Drużyna Starszoharcerska „Mafikeng”,
• 194. Warszawska Drużyna Harcerzy Starszych „Źródło”,
• 25. Poznańska Drużyna Harcerska „Rój”,
• 134. Męska Drużyna Harcerska „Arbitrium” w Piastowie,
• Szczep 413 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Zuchowych ZHP,
• Czwórka Warszawska im. Andrzeja Romockiego „Morro” ZHR Żoliborz,
• 8. Szczecińska Drużyna Harcerzy „Płomień” (wraz z bratem Janem),
• Hufca ZHP w Pruszkowie,
• 5 Drużyna Harcerska „Ad Astra” w Trzebini (wraz z bratem Janem),
• 54 Piotrkowska Drużyna Harcerska „Żywioły” z HZD 54,
• 33 WDH im. Braci Romockich w Piasecznie,
• 13 Drużyna Harcerzy Starszych i Wędrowników „MORRO” w Katowicach,
• 29 Białostocka Drużyna Wędrownicza im. Braci Romockich,
• 444 Drużyna Harcerska „Morro” w Łomiankach.

Inne upamiętnienia

Nie tylko drużyny harcerskie są świadectwem pamięci o Andrzeju Romockim. Dodatkowo:

• patronuje Zespołowi Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Barlinku,
• na podstawie wspomnień matki powstał paradokumentalny film o Andrzeju i Janie Romockich pt. Warszawska Niobe,
• w 2020 roku jego imię nadano alei parkowej w parku Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego w Warszawie.

---

Oceń: Andrzej Romocki

---