Izrael Chaim Wilner

---

Życiorys

Chaim Wilner był zaangażowany w młodzieżową organizację syjonistyczną Ha-Szomer Ha-Cair. Gdy w 1941 roku Niemcy wkroczyli do Wilna oraz na Litwę, on i jego bliscy przyjaciele, w tym harcmistrz Adam Kowner (znany jako Abel Kovner), Chaja Grosman, Edek Boraks, Chuma Godot oraz Izrael Nagel, znaleźli schronienie w klasztorze dominikanek klauzurowych w Kolonii Wileńskiej, nieopodal Wilna.

W 1942 roku brał udział w misjach do Krakowa i Częstochowy, gdzie celem było utworzenie ruchu oporu. Na koniec lipca 1942, w trudnym czasie wielkiej akcji deportacyjnej, przy ul. Dzielnej 34 na terenie kibucu Dror, odbyło się spotkanie reprezentantów młodzieżowych ruchów: Dror, Ha-Szomer Ha-Cair oraz Bene Akiwa. Tam podjęto decyzję o stworzeniu Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB), gdzie Wilner, obok Josefa Kapłanena i Szmuela Bresława, reprezentował Ha-Szomer Ha-Cair.

W sierpniu 1942 roku po raz pierwszy skierowano go na aryjską stronę, aby nawiązać kontakt z polskim ruchem oporu. Udało mu się skontaktować z Henrykiem Wolińskim ps. „Wacław”, który był przedstawicielem Referatu Spraw Żydowskich Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. Rozmowy dotyczyły wsparcia dla organizacji zbrojnego oporu w getcie. Na aryjskiej stronie posługiwał się fałszywym nazwiskiem Jerzy Borowski. Jego dobry wygląd (był szczupłym blondynem o niebieskich oczach) oraz umiejętność poruszania się w przedwojennym środowisku harcerskim, w którym miał wielu znajomych, ułatwiły mu zadanie.

Wilner stał się przedstawicielem żydowskiego podziemia po stronie aryjskiej w ramach ŻOB, współpracując z Adolfem Bermanem, który reprezentował Żydowski Komitet Narodowy, oraz Leonem Feinerem ps. „Mikołaj”, przedstawicielem Komisji Koordynacyjnej. Odpowiadał za relacje z polskim podziemiem, przemyt broni oraz przekazywanie informacji z aryjskiej strony do getta. Razem z innymi członkami żydowskiego podziemia uzgodnili wolę podporządkowania działań ŻOB Delegaturze Rządu na Kraj oraz Komendzie Głównej AK. W listopadzie 1942 roku ŻOB otrzymała status organizacji paramilitarnej, przyjmującej metody i taktyki Armii Krajowej.

W dniu 18 stycznia 1943 r., w momencie rozpoczęcia drugiej akcji likwidacyjnej w warszawskim getcie, Wilner jako pierwszy bojownik ŻOB oddał strzał do niemieckich żołnierzy. Następnie dowodził jedną z grup walczących na terenie tzw. getta centralnego.

W marcu 1943 roku został aresztowany przez Gestapo po stronie aryjskiej, gdzie był brutalnie przesłuchiwany. Pomimo tortur, udało mu się uciec i zostać przetransportowanym z powrotem do getta, gdzie ze względów zdrowotnych przeszedł operację. W czasie rekonwalescencji przebywał w mieszkaniu Lutka Rotblata przy ul. Muranowskiej 44. Po jego stronie aryjskiej zastąpił go Icchak Cukierman.

W rozmowie z Henrykiem Wolińskim o tym, dlaczego wybuchło powstanie, miał powiedzieć: „My nie chcemy ratować swojego życia. Z nas żaden żywy nie wyjdzie. My chcemy ratować ludzką godność”. Pomimo licznych propozycji polskich przyjaciół, aby nie wracał do zamkniętej dzielnicy i pozostawał poza nią, zawsze stanowczo odmawiał.

Po rozpoczęciu powstania w getcie, 19 kwietnia 1943, walczył wraz z dowodzoną przez siebie grupą bohaterskich bojowników na terenie centralnego getta, w rejonie ulic: Zamenhofa, Miłej i Franciszkańskiej. W dniu 8 maja 1943 roku, po odkryciu bunkra przy ul. Miłej 18 przez Niemców, Wilner popełnił samobójstwo razem z innymi bojownikami ŻOB.

Na podstawie relacji Tosi Altman, obecnej w bunkrze, po tym, jak garstka bojowców została wyprowadzona kanałami przez Szymona Ratajzera ps. „Kazik” 10 maja 1943 na ul. Prostej 51, Arie Wilner miał krzyknąć: „Bojowcy, strzelajcie do siebie. Ostatnia kula nam się należy. Nie wpadniemy żywi w ręce Niemców!”. Wraz z innymi członkami ŻOB spoczywa w zbiorowym grobie w zasypanym bunkrze przy ul. Miłej, gdyż po zakończeniu działań wojennych w tym miejscu nie przeprowadzono ekshumacji.

Życie prywatne

Rodzina Gustawa (Guta) przetrwała trudne czasy wojenne, co jest niezwykle znaczącym osiągnięciem w obliczu brutalności tamtego okresu. W roku 1945, na przełomie grudnia, podjęli decyzję o opuszczeniu Polski, by rozpocząć nowe życie gdzie indziej.

Odznaczenia i upamiętnienie

W dniu 19 kwietnia 1945 roku Chaim Wilner został pośmiertnie uhonorowany Krzyżem Virtuti Militari V klasy, co stanowi znaczący krok w docenieniu jego poświęcenia.

Arie Wilner został także upamiętniony poprzez umieszczenie jego nazwiska na kamiennym bloku w obrębie warszawskiego Traktu Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów, który znajduje się przy ulicy Zamenhofa. To miejsce jest jednocześnie symbolem pamięci o ofiarach i bohaterach walki o wolność.

Jego nazwisko można również znaleźć na obelisku u podnóża upamiętnienia, które znajduje się przy dawnej ulicy Miłej 18, znanym jako Kopiec Anielewicza, co dodatkowo podkreśla jego znaczenie w historii.

---

Oceń: Izrael Chaim Wilner

---