Aleksander Kowalski (polityk)

---

Życiorys

Rodzina Aleksandra Kowalskiego miała skromne pochodzenie. Jego ojciec, Adam Kowalski, był pracownikiem Nadwiślańskiej Kolei, a matka, Agnieszka Kurek, dziewczyną z chłopskiej rodziny, pracowała jako robotnica. Na świat przyszedł w Warszawie, w dzielnicy Bródno, gdzie spędził swoje dzieciństwo. Ukończył szkołę podstawową przy ulicy Budowlanej, a następnie z sukcesem zdobył wykształcenie w Szkole Rzemiosła im. M. Konarskiego w 1927 roku.

Po zakończeniu nauki rozpoczął staż jako tokarz w Skarżysku, lecz wkrótce został zwolniony z powodu redukcji zatrudnienia, będąc młodocianym pracownikiem. Wkrótce potem podjął pracę w fabryce maszyn oraz w odlewni żelaza, a od 1927 roku stał się aktywnym członkiem Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej (KZMP). W tym samym roku aresztowano go profilaktycznie z okazji obchodów 1 Maja.

W 1928 roku, mając zaledwie 19 lat, Kowalski został sekretarzem Komitetu Dzielnicowego KZMP Pragi i wszedł w skład egzekutywy Komitetu KPP. Niestety, szybko trafił do aresztu, gdzie spędził 11 tygodni na Pawiaku. W październiku 1929 roku udał się do ZSRR na leczenie, a od kwietnia do końca 1930 roku studiował w szkole Komunistycznej Międzynarodówki Młodzieży pod Moskwą.

Po powrocie do Polski w 1931 roku, Kowalski zajął się sekretariatem Komitetu Okręgowego KZMP w takich miastach jak Płock, Mława, Łomża czy Łódź, gdzie ponownie aresztowano go. W okresie 1931-1935 był więziony w miejscowościach Sieradz, Warszawa oraz Wronki. Zakończył działalność w KZMP w 1936 roku, jednak kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej znów padł ofiarą aresztu i osadzenia na Pawiaku. Mimo skazania na dwa lata więzienia, sąd okręgowy uchylił wyrok, co zapobiegło jego długiemu uwięzieniu.

W obliczu wojny, w 1939 roku Kowalski związał się z Robotniczą Brygadą Obrony Warszawy. Od 1939 do 1942 roku przebywał w ZSRR, gdzie początkowo pracował jako ślusarz. W mniejszych warsztatach kolejowych, a później jako zastępca dyrektora w fabryce odlewniczo-mechanicznej. W kwietniu 1941 roku nawiązał kontakt z WKP(b), a po inwazji hitlerowskich Niemiec na ZSRR odnalazł się w Moskwie, gdzie kształcił się w szkole Międzynarodówki Komunistycznej. Wyróżnił się w gronie polskich komunistów podnosząc kwestię przesunięcia granic do Odry i Nysy.

20 maja 1942 roku został przerzucony do Warszawy w tzw. Grupie Inicjatywnej, razem z Jankiem Krasickim oraz Małgorzatą Fornalską. Do października 1942 roku był aktywnym działaczem w Łodzi, a po przeniesieniu do Warszawy stał się pierwszym sekretarzem Komitetu Warszawskiego PPR od czerwca 1943 do maja 1944. W roku 1942 działał również w Komitecie Centralnym PPR, gdzie był współorganizatorem ZWM oraz inicjatorem utworzenia młodzieżowego oddziału bojowego Gwardii Ludowej im. „Czwartaków”. Od wiosny 1944 był odpowiedzialny za działalność partyjną w okręgu Warszawa-Podmiejska, Piotrków oraz Częstochowa.

W czasie powstania warszawskiego Kowalski przyłączył się do Armii Ludowej, współorganizując Powstańcze Porozumienie Demokratyczne i kierując działaniami oddziałów AL z obszaru Starego Miasta oraz przez kanały ze Śródmieścia.

W latach 1945–1948 przewodniczył Zarządowi Głównemu ZWM. Od stycznia do czerwca 1945 roku pełnił funkcję I sekretarza Komitetu Warszawskiego PPR, a od 1945 roku był posłem do Krajowej Rady Narodowej, a następnie posłem na Sejm Ustawodawczy od 1947 roku. Niestety, w 1948 roku został usunięty z życia politycznego pod zarzutem „odchyleń prawicowo-nacjonalistycznych”. W relacjach Józefa Światły dokumentowano, że bezpieka próbowała zmusić Kowalskiego do obciążających zeznań w sprawie Władysława Gomułki, co spotkało się z jego stanowczą odmową.

Po serii intensywnych przesłuchań prowadzonych przez Anatola Fejgina oraz Romana Romkowskiego, Kowalski miał ponoć popaść w stan pomieszania zmysłów. W wyniku przeżyć psychicznych został umieszczony w szpitalu w Tworkach, gdzie 1 października 1951 roku zmarł. Oficjalna przyczyna jego śmierci to wrzód mózgu. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Ordery i odznaczenia

W dorobku Aleksandra Kowalskiego można znaleźć wiele znaczących nagród i odznaczeń, które świadczą o jego wkładzie w rozwój kraju. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 13 lipca 1946 roku,
• Medal za Warszawę 1939–1945, przyznany 17 stycznia 1946 roku.

Upamiętnienie

Aleksander Kowalski był uhonorowany jako patron jednej z ulic znajdujących się na warszawskim Bródnie. W listopadzie 2008 roku ulica ta zyskała nowego patrona, którym został hokeista Aleksander Kowalski.

W latach 1972–1990 imię Aleksandra Kowalskiego nosił 29 pułk czołgów średnich stacjonujący w Żaganiu. Dodatkowo, w 1978 roku jego imię nadano Warszawskiej Fabryce Pomp, co było kolejnym dowodem uznania jego zasług.

Także, jego imieniem została nazwana nagroda, która jest przyznawana przez pismo „Walka Młodych”. Te wszystkie upamiętnienia pokazują, jak ważną postacią był Aleksander Kowalski w historii Polski.

---

Oceń: Aleksander Kowalski (polityk)

---