Walerian Łukasiński

---

Życiorys

W latach 1807 do 1815 Walerian Łukasiński pełnił służbę w armii Księstwa Warszawskiego, będąc aktywnym uczestnikiem wielu kampanii wojskowych, w tym w 1807, 1809, szczególnie podczas bitwy pod Raszynem oraz w 1813 roku. W 1811 roku, Łukasiński dołączył do loży masońskiej pod nazwą Wolność Odzyskana, której siedziba znajdowała się w Lublinie. Całkowita zmiana miejsca zamieszkania, do Zamościa pod koniec 1811 roku, związana była z jego pracą w dziale administracyjnym, gdzie pełnił funkcję płatnika wojskowego. Tam również stał się członkiem miejscowej loży Jedność.

W dniu 18 marca 1817 roku, Łukasiński zdobył stopień majora w wojsku Królestwa Polskiego. Następnie, 3 maja 1819 roku, założył w Warszawie Wolnomularstwo Narodowe. Jednak wkrótce po tym, z powodu secesji części członków z Wielkiego Księstwa Poznańskiego kierowanych przez Ignacego Prądzyńskiego, którzy tworzyli Związek Kosynierów, musiał zawiesić działalność swojej loży. 1 maja 1821 roku, Walerian powołał do życia Narodowe Towarzystwo Patriotyczne, które dążyło do powszechnego uwłaszczenia chłopów oraz ich zaangażowania w walkę o niezależność.

W 1822 roku, policja wielkiego księcia Konstantego wykryła spisek, co skutkowało aresztowaniem Łukasińskiego w dniu 25 października. Jego pobyt w warszawskim więzieniu trwał do 2 października 1824 roku. 14 czerwca 1824 roku, Sąd Wojenny Najwyższy skazał go na 9 lat w forcie, jednak Car Aleksander I zmniejszył tę karę o dwa lata. 2 października 1824 roku doszło do publicznej degradacji majora, która miała miejsce na Powązkach.

Od 6 października 1824 roku, Łukasiński został przeniesiony do twierdzy zamojskiej, gdzie początkowo więziony był w kazamacie Bramy Lwowskiej, a później w Lubelskiej, w skrajnie trudnych warunkach. 28 sierpnia 1825 roku uczestniczył w buncie, na skutek którego 10 września zyskał wyrok śmierci przez rozstrzelanie. Jednak 14 września, dzięki działaniom wielkiego księcia Konstantyna, jego kara została zmieniona na 14 lat więzienia, wraz z publiczną chłostą i unieruchomieniem w kajdanach. Przeniesiono go wtedy do kazamaty w Bramie Szczebrzeskiej.

30 listopada 1825 roku, Łukasiński został przetransportowany z Zamościa do więzienia w Górze Kalwarii, a następnie do Warszawy. 30 listopada 1827 roku przeszedł przesłuchanie przed delegacją sejmową, która badała nielegalne stowarzyszenia. W trakcie obrad Sejmu w 1830 roku, Gustaw Małachowski wystosował apel do cara Mikołaja I w sprawie ułaskawienia Łukasińskiego, jednak pozostał on bez odpowiedzi. Niemniej jednak, wkrótce zdjęto mu kajdany.

Podczas powstania listopadowego, Łukasiński został jako więzień stanu przetransportowany przez wycofujące się rosyjskie oddziały do fortu w Szlisselburgu, gdzie do samej śmierci pozostawał w celi o zaostrzonym rygorze, mimo upływu wymierzonego mu wyroku. Uważano go za kluczową postać powstania, co spowodowało, że w 1856 roku pozbawiony został prawa do amnestii, która obejmowała nawet dekabrystów. Dopiero w 1862 roku, po wielu latach niewoli, otrzymał możliwość spacerów po dziedzińcu, dostęp do prasy oraz prawo do pisania, co umożliwiło mu rozpoczęcie pracy nad pamiętnikiem. W wyniku długotrwałego więzienia, Łukasiński spędził 46 lat w niewoli, gdzie zmarł.

Dzieła

– Walerian Łukasiński: Pamiętnik. Opracował, wstępem i przypisami opatrzył Rafał Gerber. Warszawa: PWN, 1960, s. 220. OCLC 12624727.

– anonim: [Walerian Łukasiński]: Uwagi pewnego Officera nad uznaną potrzebą urządzenia Żydów w naszym Kraiu, i nad niektóremi pisemkami w tém przedmiocie teraz z druku wyszłemi. Warszawa: 1818. OCLC 504397528. Sprawdź autora: 1. Brak numerów stron w książce.

Piśmiennictwo

Walerian Łukasiński, znany jako żelazny major, stał się istotnym symbolem męczeństwa w swoim czasie. To dzięki osobom takim jak Stanisław Wyspiański, który oddał mu hołd, Łukasiński stał się jednym z bohaterów Nocy listopadowej, momentu pełnego historycznych zawirowań.

O jego znaczeniu pisze również T. Hołuj w drugim tomie swojej pracy zatytułowanej „Królestwo bez ziemi”, gdzie analizuje postać Łukasińskiego w kontekście historycznym miasta Zamość. Ponadto, w 1927 roku opublikowano numer czasopisma „Ziemia Zamojska”, który poświęcony był wyłącznie jego sylwetce, ukazując tym samym jego wpływ na lokalną historię oraz pamięć społeczną.

Warto również zaznaczyć, że w 1983 roku Walerian Łukasiński został uhonorowany Gwiazdą Wytrwałości, co dodatkowo podkreśla jego niezłomny charakter i oddanie dla ojczyzny.

Upamiętnienie

Postać Waleriana Łukasińskiego jest wielokrotnie doceniana i upamiętniana. Jednym z przykładów jest film pt. Księżna Łowicka z 1932 roku, w którym w postać majora wcielił się uznany aktor Józef Węgrzyn. W ten sposób twórcy kinematografii nie tylko oddali hołd Łukasińskiemu, ale również przyciągnęli uwagę szerszej publiczności do jeho zasług.

Co więcej, imię Waleriana Łukasińskiego nosi także Szkoła Podstawowa nr 84 umiejscowiona w Warszawie, przy ul. Radzymińskiej. To wyróżnienie dla nie tylko uczniów, ale także całej lokalnej społeczności, która może dumnie pielęgnować pamięć o tym znaczącym bohaterze.

---

Oceń: Walerian Łukasiński

---