Wydawnictwo Iskry

---

Państwowe Wydawnictwo „Iskry”

Państwowe Wydawnictwo „Iskry” ma bogatą historię, której początki sięgają lat 20. XX wieku. Nazwa wydawnictwa została zainspirowana tygodnikiem „Iskry”, który ukazywał się w latach 1923–1939, oraz serią książek „Biblioteka Iskier”. W dokumencie założycielskim jasno określono, że jednym z fundamentalnych celów wydawnictwa jest tworzenie literatury skierowanej do młodego czytelnika. W indywidualnych latach działalności, na przykład w 1952 roku ukazało się jedynie 11 tytułów, a w 1955 już 169, co może świadczyć o dynamicznym rozwoju tego wydawnictwa, które w ciągu dwóch dekad opublikowało blisko 3000 książek, w tym 705 wznowień.

Wśród autorów, którzy zyskali największą popularność na łamach „Iskier”, z pewnością należy wymienić Arkadego Fiedlera, który doczekał się 12 tytułów z imponującym nakładem 2 070 000 egzemplarzy, oraz Janusza Meissnera, który wydał 19 książek, osiągając łączny nakład 1 715 000 egzemplarzy. Kolejnymi znaczącymi postaciami byli Zenon Kosidowski z 4 publikacjami, których nakład wyniósł ponad 1 000 000 egzemplarzy oraz Marian Brandys z 5 książkami, które sprzedały się w liczbie 450 000 egzemplarzy.

Wydawnictwo „Iskry” stało się domem dla wielu znanów autorów, w tym takich jak Melchior Wańkowicz, Alina oraz Czesław Centkiewicz, a także Janusz Przymanowski, autor książki „Czterej pancerni i pies”, której całkowity nakład do 1972 roku wynosił 530 000 egzemplarzy. W czasie PRL-u „Iskry” przyciągały czołowych pisarzy, specjalizujących się w reportażu zarówno krajowym, jak i zagranicznym, takich jak Jerzy Ambroziewicz, Olgierd Budrewicz, Kazimierz Dziewanowski, Wiesław Górnicki oraz wymieniani często Thor Heyerdahl i Ryszard Kapuściński. Wśród nich pojawiali się również Krzysztof Kąkolewski, Stefan Kozicki, Jerzy Lovell oraz Andrzej Mularczyk.

W ofercie wydawnictwa „Iskry” znalazło się także wielu autorów literatury dziecięcej i młodzieżowej, takich jak Jack London, który doczekał się przeszło dwudziestu tytułów z nakładem ponad 2 590 000 egzemplarzy, czy James Oliver Curwood z blisko 2 000 000 egzemplarzami. W tej grupie wymienić można także Jamesa Fenimore Coopera, Roberta Louisa Stevensona, Marka Twaina i innych.

W wydawnictwie tym debiutowali m.in. Ernest Bryll, Juliusz Erazm Bolek, Stanisław Grochowiak, Małgorzata Hillar oraz Eugeniusz Kabatc. W latach 70. XX wieku „Iskry” były również odpowiedzialne za powołanie do życia miesięcznika literackiego „Nowy Wyraz”, skierowanego do debiutujących autorów.

Wyróżniającym się znakiem tożsamości „Iskier” stały się zróżnicowane edycje wydawnicze. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

• „ABC Stolic Świata” (powst. 1961; seria publicystyczno-reportażowa – monografie stolic państw świata),
• „Biblioteka Literatury Faktu” (seria międzywydawnicza, utworzona w 1975 roku); reportaże polskie i zagraniczne,
• „Biblioteka Niezapominajki” (w latach 1959-1967; popularnonaukowe opracowania z najnowszej historii Polski),
• „Biblioteka Postępowego Wychowania” (wydawana we współpracy z Towarzystwem Szkoły Świeckiej w latach 1958-1962),
• „Biblioteka Powszechna” (popularna seria międzywydawnicza, dostępna w latach 1957-1967, obejmująca literaturę piękną, społeczno-polityczną i popularnonaukową),
• „Biblioteka Stańczyka” (publikowana od 1957 r.; literatura satyryczna i humorystyczna),
• „Człowiek Poznaje Świat” (wydawana od 1960 r.; seria o wynalazkach i odkrywcach),
• „Ewa wzywa 07” (cykl sensacyjno-obyczajowy od 1968 r.; dotyczył działalności Milicji Obywatelskiej),
• „Fantastyka-Przygoda” (od 1966 r.; powieści i zbiory opowiadań z gatunku fantastyki naukowej),
• „Klasyka Młodych” (powst. 1973, red. Stanisława Zielińskiego; przedstawiona przez autorów takich jak James Fenimore Cooper, Robert Louis Stevenson, Mark Twain),
• „Klub Srebrnego Klucza” (od 1956 r.; seria sensacyjno-obyczajowo-kryminalna),
• „Łowcy sensacji” (reportaże i antologie reportaży; autorzy m.in. Olgierd Budrewicz, Wiesław Górnicki),
• „Naokoło świata” (red. Krystyny Goldbergowej i Zbigniewa Stolarka; dwutomowa seria reportaży i opowieści podróżniczych),
• „Świat się zmienia” (od 1960 r.; reportaże krajowe i zagraniczne, autorzy m.in. Mirosław Azembski, Wojciech Giełżyński),
• „Z kogutem” (seria młodzieżowa, obecna od 1966 r.; powieści autorów polskich i zagranicznych).

W siedzibie „Iskier” utworzono „Salon Boya-Żeleńskiego”, gdzie można było zapoznać się z pamiątkami związanych z działalnością tego znanego tłumacza i krytyka literackiego.

Wydawnictwo „Iskry”

Nazwa tego wydawnictwa odwołuje się do jego historycznego kontekstu, bowiem w latach 1923–1939 ukazywał się tygodnik dla młodzieży „Iskry” oraz seria książek nosząca tytuł „Biblioteka Iskier”. W dokumentach zakładających wydawnictwo zaznaczone zostało, że jego głównym celem jest publikacja literatury skierowanej do młodych czytelników. W 1952 roku wydano jedynie 11 tytułów, w 1955 roku ich liczba wzrosła do 169, a przez pierwsze dwie dekady działalności blisko 3000 (w tym 705 wznowień).

W statystykach wydawnictwa szczególnie wyróżniali się autorzy. Wśród nich znajdują się Arkady Fiedler, który miał 12 książek wydanych w „Iskrach”, z łącznym nakładem wynoszącym 2 070 000 egzemplarzy, oraz Janusz Meissner, który dostarczył 19 tytułów, osiągając nakład 1 715 000 egzemplarzy. Kolejnymi autorami byli Zenon Kosidowski z 4 pozycjami i nakładem przekraczającym 1 000 000 egzemplarzy oraz Marian Brandys z 5 książkami, które sprzedały się w łącznym nakładzie 450 000 egzemplarzy.

W „Iskrach” publikowali także inni znani pisarze, m.in. Melchior Wańkowicz, Alina oraz Czesław Centkiewiczowie, czy Janusz Przymanowski, którego książka „Czterej pancerni i pies” przyniosła nakład 530 000 egzemplarzy do 1972 roku.

W okresie PRL-u, wydawnictwo zgromadziło wokół siebie czołowych pisarzy specjalizujących się w reportażach krajowych i zagranicznych, wśród nich m.in. Jerzy Ambroziewicz, Olgierd Budrewicz, Kazimierz Dziewanowski, Wiesław Górnicki, Thor Heyerdahl oraz Ryszard Kapuściński.

W ofercie dla młodzieży znaleźć można było znanych autorów, takich jak Jack London (w ponad dwudziestu tytułach, z łącznym nakładem przeszło 2 590 000 egzemplarzy), James Oliver Curwood (z nakładem bliskim 2 000 000 egzemplarzy), James Fenimore Cooper, Robert Louis Stevenson, Mark Twain i licznych innych. W Państwowym Wydawnictwie „Iskry” zadebiutowali także m.in. Ernest Bryll, Juliusz Erazm Bolek, Stanisław Grochowiak, Małgorzata Hillar, Eugeniusz Kabatc, Magda Leja, Aleksander Minkowski, Natalia Rolleczek, Edward Stachura (debiut poetycki) oraz Andrzej Szypulski. Co więcej, wydawnictwo było pomysłodawcą miesięcznika literackiego dla debiutantów „Nowy Wyraz”, który powstał w 1972 roku.

Jednak to seria edycji stała się najbardziej charakterystyczną cechą „Iskier”:

• „ABC Stolic Świata” (powstała w 1961; seria publicystyczno-reportażowa – monografie miast stolic państw świata),
• „Biblioteka Literatury Faktu” (seria międzywydawnicza, która zadebiutowała w 1975 roku; zawierała reportaże polskie i zagraniczne),
• „Biblioteka Niezapominajki” (istniała w latach 1959–1967; popularnonaukowe opracowania na temat nowej historii Polski),
• „Biblioteka Postępowego Wychowania” (seria wydawana z Towarzystwem Szkoły Świeckiej w latach 1958–1962),
• „Biblioteka Powszechna” (seria międzywydawnicza, rozpowszechniana w latach 1957–1967, która obejmowała literaturę piękną oraz społeczno-polityczną i popularnonaukową),
• „Biblioteka Stańczyka” (wydawana od 1957 roku; literatura satyryczna i humorystyczna),
• „Człowiek Poznaje Świat” (seria powstała w 1960 roku; tematyka poświęcona wynalazkom oraz odkryciom naukowym),
• „Ewa wzywa 07” (cykl sensacyjno-obyczajowy dostępny od 1968 roku; rozwinięty w wyniku współpracy z Komendą Główną Milicji Obywatelskiej),
• „Fantastyka-Przygoda” (wprowadzona w 1966 roku; publikacje w zakresie powieści, zbiorów opowiadań i antologii fantastyki naukowej),
• „Klasyka Młodych” (seria międzywydawnicza powstała w 1973 roku, redagowana przez Stanisława Zielińskiego; w jej skład wchodzili autorzy tacy jak James Fenimore Cooper, James Oliver Curwood, Aleksander Dumas i inni),
• „Klub Srebrnego Klucza” (część seria sensacyjno-obyczajowo-kryminalna publikowana od 1956 roku),
• „Łowcy sensacji” (zawiera reportaże i antologie; wśród autorów znaleźli się Olgierd Budrewicz, Wiesław Górnicki, Wacław Korabiewicz oraz Lucjan Wolanowski),
• „Naokoło świata” (redagowana przez Krystynę Goldbergową i Zbigniewa Stolarka; seria reportaży i relacji podróżniczych, bogato ilustrowana, istniejąca od 1956 roku),
• „Świat się zmienia” (publikowana od 1960 roku; reportaże krajowe i zagraniczne, z autorskimi pracami m.in.: Mirosława Azembskiego, Kazimierza Dziewanowskiego oraz Hanna Krall),
• „Z kogutem” (młodzieżowy cykl wydawany od 1966 roku; powieści autorów polskich i zagranicznych).

W siedzibie Wydawnictwa założono „Salon Boya-Żeleńskiego”, w którym przechowywane są pamiątki po wybitnym tłumaczu, krytyku oraz pisarzu.

Dyrektorzy Wydawnictwo „Iskry”

W historii Wydawnictwa „Iskry” istotną rolę odgrywali dyrektorzy, którzy kształtowali jego kierunek i rozwój.

• 1952–1958 – Celina Milska,
• 1958–1969 – Jerzy Wittlin,
• 1969–1976 – Ignacy Gajewski,
• 1977–1987 – Łukasz Szymański,
• 1987–obecnie – Wiesław Uchański.

---

Oceń: Wydawnictwo Iskry

---