Janusz Meissner

---

Życiorys

Janusz Meissner przyszedł na świat w Warszawie, w rodzinie artystycznej, gdzie jego ojcem był rzeźbiarz Jan Wiktor, a matką Anna z d. Braun. Niestety, matka zmarła w tragicznym okresie powstania warszawskiego, we wrześniu 1944 roku, z wycieńczenia. Miał również brata, kapitana żeglugi wielkiej Tadeusza.

Jego edukacja zaczęła się w 1915 roku w Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie. W lipcu 1917 roku zaangażował się w działalność Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), ale już na początku był osadzony przez władze okupacyjne w Cytadeli, szczególnie w X Pawilonie, gdzie spędził kilka tygodni. Po uwolnieniu, po 11 listopada 1918 roku, wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie najpierw pełnił funkcje mechanika lotniczego w 2 eskadrze w Lublinie, a później w 7 eskadrze we Lwowie.

W końcu 1919 roku ukończył kurs pilotażu w Niższej Szkole Pilotów w Krakowie, a w marcu 1920 roku w Wyższej Szkole Pilotów w Poznaniu. W czerwcu 1920 roku został przydzielony do 56 pułku piechoty jako szef kompanii. Jako pilot w Oficerskiej Szkole Obserwatorów Lotniczych służył od 14 kwietnia do 6 czerwca 1920 roku. Dalsze jego losy były związane z wojną polsko-bolszewicką, gdzie brał udział w nowo sformowanej Toruńskiej Eskadrze Wywiadowczej, pełniąc funkcję sierżanta pilota.

Za odwagę, którą wykazał podczas lotu bojowego 16 lipca 1920 roku, został odznaczony Krzyżem Walecznych i awansował na podchorążego pilota w sierpniu. Po zakończeniu wojny, Janusz brał udział w przygotowaniach do III powstania śląskiego. W ramach akcji „Mosty”, wysadził tor kolejowy pomiędzy Prudnikiem a Racławicami Śląskimi, co zaowocowało odznaczeniem go Orderem Virtuti Militari oraz Krzyżem Niepodległości z Mieczami.

Po powrocie do lotnictwa wojskowego, od lutego 1922 roku służył w 12 eskadrze wywiadowczej w Warszawie jako podporucznik rezerwy. 1 października 1923 roku odkomenderowano go z 1 pułku lotniczego do Szkoły Podchorążych Piechoty na dodatkowe szkolenie. 9 maja 1924 roku, z dniem 1 kwietnia tego roku, został awansowany na porucznika ze starszeństwem z 1 lutego 1924 roku, zajmując 1. lokatę w korpusie oficerów aeronautycznych.

Wkrótce po ukończeniu studiów w Wyższej Szkole Nauk Politycznych w Warszawie, w listopadzie 1924 roku przydzielono go do Szkoły Pilotów w Bydgoszczy na stanowisko instruktora. Jego kariera kontynuowała się, a w 1925 roku zajął trzecie miejsce w I Pomorskim Locie Okrężnym. Poza tym, przez kilka lat służył w 11 pułku myśliwskim w Lidzie oraz w Departamencie Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie odpowiadał za kwestie prasowe. W 1930 roku pracował jako instruktor-pilot w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie, a w 1931 roku objął stanowisko dowódcy eskadry.

12 marca 1933 roku odnotował awans na kapitana, a w tym czasie brał również aktywny udział w sporcie lotniczym, posiadając licencję pilota sportowego. Na koniec lipca 1939 roku, ze względu na sytuację polityczną, został przeniesiony w stan spoczynku. Do tamtego momentu zdołał wylatać na samolotach około 7920 godzin.

W późnych latach trzydziestych Janusz Meissner zdobył ogromną popularność jako autor literatury młodzieżowej i przygodowej, publikując wiele książek oraz opowiadań o lotnictwie. Po wybuchu II wojny światowej, 1 września 1939 roku, został zmobilizowany i przydzielony do CWOL w Dęblinie, a jego udział w działaniach wojennych był ograniczony do jednego lotu bojowego podczas kampanii wrześniowej. Następnie, 19 września 1939 roku, ewakuował się do Rumunii, gdzie jako komendant oddziału 300 polskich lotników, głównie podchorążych, został internowany w Tulczy oraz później w obozie w Sarighiol.

W ciągu najbliższych miesięcy, Janusz stał się pełnomocnikiem Brytyjskiego Funduszu Pomocy i Opieki nad Internowanymi Żołnierzami Polskimi, wspierając ewakuację żołnierzy do Francji. Po przebiciu się przez granicę, przedostał się do Francji, a po jej upadku, udało mu się przedostać do Wielkiej Brytanii, gdzie otrzymał numer służbowy RAF P-1007. Nie mogąc się przydzielić do walki, podjął pracę jako redaktor i współautor czasopisma satyrycznego „Polski Spitfire”, które ukazało się jedynie w dwóch egzemplarzach 5 września 1940 roku.

W wyniku krytyki zamieszczonych w nim treści przez polskie władze wojskowe, Janusz Meissner trafił na Wyspę Węży (Bute), unikając dalszej służby. Pomimo trudności, został kierownikiem Wojskowej Rozgłośni Radiowej, gdzie uzyskiwał aprobatę dla programów nadawanych w BBC. Jego prośby o przydział do personelu latającego ze względu na wiek były wielokrotnie odrzucane, ale od 1 kwietnia 1941 roku zyskał miano lotniczego korespondenta wojennego, biorąc udział w licznych lotach bojowych z ekipami polskich bombowców.

Te doświadczenia udało mu się opisać w znanej książce, „Żądło Genowefy”, oraz w jej kontynuacji, „L jak Lucy”, wydanej w 1943 roku. 22 października 1942 roku Janusz został zwolniony ze służby wojskowej, następnie obejmując stanowisko dyrektora Radia Polskiego, działu Ministerstwa Informacji i Dokumentacji rządu na uchodźstwie. W styczniu 1945 roku objął funkcję szefa wydziału propagandy, prasy i informacji Polskich Sił Powietrznych.

Po zakończeniu konfliktu zbrojnego, w jesieni 1946 roku przybył do Polski i osiedlił się w Zakopanem, gdzie zamieszkał w willi Texas. W 1954 roku został wybrany na radnego Miejskiej Rady Narodowej, a od 1956 roku mieszkał w Krakowie, gdzie 28 lutego 1978 roku zmarł. Został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (kwatera SC13-1-68).

Życie prywatne

Janusz Meissner był trzykrotnie żonaty, co jest istotnym elementem jego biografii.

Jego pierwsza małżonka, Stanisława Jajkowska, znana w wspomnieniach jako „Myszka”, zginęła w tragicznym wypadku w 1923 roku, zaledwie miesiąc po narodzinach ich syna, Andrzeja. Zdarzenie miało miejsce na jego oczach, kiedy to Stanisława próbowała odczepić firankę i wypadła z okna.

Drugą żoną Janusza była Zofia, która zmarła w 1955 roku. Jej ostatni spoczynek znajduje się na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie. Z tego związku oboje doczekali się syna, Jerzego Lecha, który żył w latach 1927–2000 i w rodzinnych opowieściach był znany jako Leszek.

Trzecia żona, Krystyna, również wpłynęła na życie Meissnera. Zmarła w 2009 roku i spoczywa w grobowcu rodzinnym, gdzie również znajduje się grób Janusza Meissnera.

Twórczość

Janusz Meissner to autor, który zyskał uznanie dzięki swoim dziełom osadzonym w klimatach lotniczych oraz marynistycznych. Jego twórczość była często inspirowana osobistymi przeżyciami, co czyniło jego opowieści jeszcze bardziej autentycznymi. W 1926 roku zadebiutował opowiadaniem Czerwone widmo, które zostało opublikowane w tygodniku „Na Fali”. Po tym sukcesie zaczęły się jego literackie podboje, które obejmowały powieści, opowiadania oraz audycje radiowe. Pierwszą powieścią, którą napisał, była Eskadra, będąca odzwierciedleniem doświadczeń z wojny 1920. Na podstawie I wojny światowej powstała natomiast powieść sensacyjno-przygodowa o sterowcu L-59.

Meissner jest autorem 48 książek, z których aż 33 poświęcone są tematyce lotniczej. Pozostałe dotyczą zagadnień marynistycznych, sportowych, wojskowych lub myśliwskich. W jego dorobku literackim znajdziemy takie tytuły jak Opowieść pod psem (a nawet pod dwoma) (1963), a także autobiograficzne wspomnienia, takie jak Pierwsze kroki (1956), Jak dziś pamiętam (1967), Wiatr w podeszwach (1971) oraz Pióro ze skrzydeł (1973). Wśród jego najbardziej znanych powieści należy wymienić Szkoła orląt (1929), która dotyczy szkolenia lotników, Żądło Genowefy (1943) oraz L jak Lucy (1945), które są hołdem dla polskich lotników bombowych z czasów II wojny światowej. Znana jest także powieść Wraki, inspirowana autentycznym zdarzeniem wydobycia wraku niemieckiego transportowca «MS Seeburg», a także trylogia historyczno-przygodowa Opowieść o korsarzu Janie Martenie (Czarna bandera, Czerwone krzyże, Zielona Brama). Jego książki przez dziesiątki lat inspirowały młodzież do eksplorowania tematów lotniczych oraz marynistycznych. W 1973 roku Meissner otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za całokształt swojej twórczości.

Autor pisał również scenariusze filmowe. Wśród jego działań filmowych znajduje się praca nad scenariuszem do dzieła Leonarda Buczkowskiego zatytułowanym Gwiaździsta eskadra z 1930 roku. Był także współtwórcą innych scenariuszy filmowych, takich jak Orzeł, Sprawa pilota Maresza oraz Wraki. Na podstawie jego powieści S/t Samson wychodzi w morze (1953) powstał film Skarb kapitana Martensa w reżyserii Jerzego Passendorfera. Meissner napisał również książkę Żwirko i Wigura, będącą beletryzowaną opowieścią o znanym pilocie Franciszku Żwirce oraz inżynierze Stanisławie Wigurze. Niektóre z jego powieści doczekały się tłumaczenia na inne języki, co świadczy o ich międzynarodowym uznaniu.

Sprawa Orłosia

W twórczości Meissnera istotnym elementem są opisywania tragicznych wydarzeń, jak w przypadku Sprawy Orłosia. W książkach Wiatr w podeszwach oraz Pilot gwiaździstego szlaku znalazły się relacje dotyczące jednej z największych katastrof lotniczych, które miały miejsce w przedwojennym okresie Polski. 25 lipca 1931 roku w Dęblinie zderzyły się samoloty Bartel BM-4, pilotowany przez kpr. Konrada Rynkowskiego, oraz Morane-Saulnier MS.35 E, którego załoga składała się z instruktora kpt. Karola Orłosia i ucznia por. Bolesława Rogowskiego. Z tragicznych wydarzeń nie udało się uratować żadnego z trzech lotników, którzy zginęli na miejscu zdarzenia.

Meissner obarczył winą za to nieszczęście błędne decyzje kpt. Orłosia, które miały prowadzić do niebezpiecznej sytuacji i ostatecznej kolizji samolotów. Świadkiem tego tragicznego zdarzenia był Witold Urbanowicz, późniejszy dowódca słynnego Dywizjonu 303, który w liście z 1 listopada 1974 roku do rodziny Orłosia dokładnie przedstawił przebieg wydarzeń, krytykując Meissnera za stronniczość oraz wymyślanie okoliczności katastrofy, co miało wpływ na złe postrzeganie kpt. Orłosia jako pilota. List ten miał na celu obronę dobrego imienia Orłosia, jednak Wydawnictwo Iskry, wydawca Meissnera, odmówiło publikacji zarówno listu, jak i ewentualnych sprostowań w tej sprawie. Swojego stryja bronił pisarz Kazimierz Orłoś, który w 1974 roku zmagał się z szykanami ze strony komunistycznych władz, a jego nazwisko było objęte cenzurą PRL. Ostateczne opublikowanie tego listu miało miejsce dopiero w 2015 roku. Warto jednak zaznaczyć, że oficjalne dochodzenie, które zostało przeprowadzone przez prokuraturę i żandarmerię wojskową, obarczało winą jedynie załogi obu zderzonych samolotów.

Ordery i odznaczenia

Janusz Meissner był odznaczonym bohaterem, którego niezwykłe osiągnięcia zostały wyróżnione wieloma medalami i odznaczeniami. Poniżej przedstawiamy listę najważniejszych z nich:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 7829,
• Order Sztandaru Pracy I klasy,
• Order Sztandaru Pracy II klasy,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Niepodległości z Mieczami (12 marca 1931),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1955),
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie),
• Złoty Krzyż Zasługi (22 lipca 1953),
• Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi z Gwiazdą,
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę,
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”,
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1967),
• Medal Zasłużony dla Lotnictwa (1973),
• Polowa Odznaka Pilota,
• rumuńska Odznaka Pilota (1929).

Jego osiągnięcia świadczą o wielkim wkładzie w obronność oraz rozwój lotnictwa w Polsce.

Upamiętnienie

Imię Janusza Meissnera jest upamiętnione w różnych lokalizacjach w Polsce, co wskazuje na jego ważne miejsce w historii. Jego nazwisko nosi m.in. ulica Janusza Meissnera, znajdująca się w Krakowie, w dzielnicy III Prądnik Czerwony.

Poza Krakowem, ulica ta występuje również w Warszawie, w obrębie dzielnicy Praga-Południe, w rejonie Gocław. Dodatkowo, można ją znaleźć w Poznaniu, na Osiedlu Lotników Wielkopolskich, które znajduje się w dzielnicy Jeżyce.

Inne lokalizacje, gdzie upamiętnione jest jego imię, obejmują gdańską dzielnicę Zaspa, kieleckie osiedle Pod Dalnią, Bolesławiec Śląski, jak również Wrocław, gdzie znajduje się na Muchoborze Wielkim. Ostatnim z wymienionych miejsc jest Nowy Sącz, gdzie ulokowane jest Osiedle Św. Heleny.

---

Oceń: Janusz Meissner

---