Czesław Centkiewicz

---

Życiorys

Rodzice Czesława Centkiewicza to Stanisław Rudolf Centkiewicz oraz Stanisława, z domu Bresteczer. W jego rodzinie był również starszy brat Rafał oraz młodsza siostra Halinę, malarka uznawana w środowisku artystycznym. W trakcie I wojny światowej cała rodzina została ewakuowana do Kijowa, a w roku 1916 do Tweru, gdzie ojciec Czesława trudnił się przy budowie kolei transsyberyjskiej. Już w 1914 roku, Centkiewicz dołączył do III Kijowskiej Drużyny Skautów im. Romualda Traugutta, a po powrocie do Polski w 1918 roku, wstąpił do XX Warszawskiej Drużyny Harcerskiej.

W 1920 roku jako żołnierz Armii Ochotniczej uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, a cztery lata później, w 1924 roku, ukończył Gimnazjum Kazimierza Kulwiecia w Warszawie. Następnie podjął studia wyższe w Grenoble w latach 1926–1928, a w 1929 roku uzyskał dyplom inżyniera elektryka na wydziale elektrycznym w Institut SuperierTechnique de Liége. Jego doświadczenie zawodowe obejmowało praktyki w francuskich elektrowniach wodnych w Drac-Romanye w Alpach oraz w Ludyan w Pirenejach.

W latach 1930–1931 pracował w Polskich Zakładach Radiotechnicznych w Warszawie, a w kolejnych latach, do 1932 roku, zaangażował się w prace w Obserwatorium Aerologicznym Państwowego Instytutu Meteorologicznego w Legionowie, a także w obserwatoriach w Jabłonnie, Gdyni i Helu, jak również w Duńskim Instytucie Magnetyzmu Ziemskiego w Kopenhadze. Współpracował w tym czasie z Janem Grutzmanem oraz Jean Lugeonem.

W 1934 roku Centkiewicz pracował u profesora Czesława Białobrzeskiego w Zakładzie Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Warszawskiego. Już rok później, w 1935, objął stanowisko kierownika Działu Radio-Meteorologicznego w Państwowym Instytucie Meteorologicznym. W latach 1937–1939 zajmował się konstrukcją aparatu radio-geniometrycznego w Państwowych Zakładach Tele-Radiotechnicznych, wykorzystywanego do badania wysokich warstw atmosfery.

Oprócz kariery naukowej, Czesław Centkiewicz był także zapalonym sportowcem i podróżnikiem. Już od 1921 reprezentował Varsovię w narciarstwie i lekkoatletyce, zdobywając m.in. srebrny medal w biegu przełajowym na mistrzostwach Polski seniorów w 1925 roku. W 1926 roku uczestniczył w wyprawie w Alpy, gdzie poznał swoją przyszłą żonę Alinę – para pobrała się w listopadzie 1939 roku. W kolejnych latach, pomiędzy 1932 a 1933 rokiem, wziął udział w pierwszej polskiej wyprawie polarnej na Wyspę Niedźwiedzią w archipelagu Svalbard w Arktyce.

Podczas niemieckiej okupacji, Czesław pracował w Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych, a po upadku powstania warszawskiego w 1944 roku, został deportowany do obozu koncentracyjnego Neuengamme koło Hamburga, a następnie przymusowo pracował w Berlinie. Po zakończeniu II wojny światowej, powrócił do Polski i 1 czerwca 1945 roku został powołany na dyrektora technicznego Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Dolnośląskiego w Jeleniej Górze, pełniąc tę funkcję do 1 czerwca 1949 roku.

Na przełomie 1949 i 1950 roku był kontrolerem w Dziale Kredytowym Oddziału NBP w Jeleniej Górze. W 1950 roku, razem z żoną Aliną, przeniósł się do Legionowa, gdzie podjął pracę w Obserwatorium Meteorologicznym PIHM. W drugiej połowie 1955 roku, zamieszkali na Saskiej Kępie w Warszawie, w domu przy ul. Zakopiańskiej 16.

Od lat 40. XX wieku, Centkiewiczowie razem z żoną kontynuowali wyprawy polarne, które zainspirowały ich do współtworzenia literackich opowieści dla dzieci i młodzieży. W latach 1958-1959 brali udział w badawczej wyprawie na Antarktydę. Czesław Centkiewicz był także członkiem Związku Literatów Polskich, a także pełnił funkcję wiceprezesa tej organizacji. Zrzeszał się również w PPS od października 1946 roku, a od grudnia 1948 roku był członkiem PZPR.

Centkiewicz zdobył szereg prestiżowych nagród literackich, w tym nagrodę Prezesa Rady Ministrów w 1955, nagrodę marynistyczną im. Zaruskiego w 1963 oraz nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Sztuki w 1969 roku. W 1963 roku otrzymał wraz z żoną Nagrodę „Problemów”. Zmarł w Warszawie i został pochowany obok żony Aliny w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A3 tuje-2-15).

Twórczość

Czesław Centkiewicz jest znanym polskim pisarzem, który stworzył wiele wartościowych dzieł literackich. Lista jego Twórczości zawiera prace, które są cenione zarówno przez młodszych, jak i dorosłych czytelników. Poniżej przedstawiono niektóre z jego najważniejszych tytułów:

• Czeluskin (1934),
• Wyspa mgieł i wichrów (1934),
• W krainie zorzy polarnej (1936),
• Znowu na północy (1936),
• Anaruk, chłopiec z Grenlandii (1937),
• Biała foka (1938),
• Loty nad śniegami (1938),
• W lodach północy (1948).

Wspólnie z Aliną Centkiewicz

• Odarpi, syn Egigwy (1949),
• Zdobywcy bieguna północnego (1950),
• Na podbój Arktyki (1952),
• W lodach Eisfiordu (1953),
• Radiostacja zamilkła (1953),
• Znowu na Wyspie Niedźwiedziej (1954),
• Arktyka, kraj przyszłości (1954),
• Niezwykła podróż (1955),
• Bohaterski szturman (1956),
• Na białym szlaku (1956),
• Pułkownik Orvin mylił się (1959),
• Wyspy mgieł i wichrów (1959),
• Tajemnice szóstego kontynentu (1960),
• Opowieści spod bieguna (1960),
• Kierunek – Antarktyda (1961),
• Fridtjof, co z ciebie wyrośnie? (1962),
• Zaczarowana zagroda (1963),
• Mufti – osiołek Laili (1964),
• Tumbo z Przylądka Dobrej Nadziei (1964) (Klub Siedmiu Przygód),
• Czy foka jest biała (1965),
• Piotr w krainie białych niedźwiedzi (1965),
• Człowiek, o którego upomniało się morze (1966),
• Okrutny biegun (1969),
• Osaczeni wielkim chłodem (1970),
• Nie prowadziła ich Gwiazda Polarna (1974),
• Tumbo nigdy nie zazna spokoju (1977) (Klub Siedmiu Przygód).

Ordery i odznaczenia

Czesław Centkiewicz był postacią znaczącą w polskiej kulturze i nauce, co znajduje odzwierciedlenie w licznych odznaczeniach, które otrzymał w uznaniu jego osiągnięć.

• Order Sztandaru Pracy I klasy, przyznany 21 lipca 1972,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 1984,
• Order Sztandaru Pracy II klasy,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 13 września 1933, 25 czerwca 1946),
• Medal 40-lecia Polski Ludowej, przyznany w 1984,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, otrzymany 19 stycznia 1955,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Kawaler Orderu Uśmiechu, uzyskany w 1970,
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”,
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1965),
• Medal im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk.

Upamiętnienie

Upamiętnienie Czesława i Aliny Centkiewiczów odzwierciedla ich znaczące miejsce w historii regionu.

• w 2004 roku nadano imię Aliny i Czesława Centkiewiczów rondzie u zbiegu ulic Jagiellońskiej i Parkowej w Legionowie,
• w 2014 roku jedna z ulic w Serocku otrzymała imię Czesława Centkiewicza,
• 26 września 2012 roku Czesław Centkiewicz został pośmiertnie uhonorowany tytułem Honorowego Obywatela Miasta Legionowa,
• Szkoła Podstawowa nr 9 w Bełchatowie nosi imię Aliny i Czesława Centkiewiczów,
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 w Wałbrzychu również nosi imię Aliny i Czesława Centkiewiczów.

---

Oceń: Czesław Centkiewicz

---