Ernest Bryll

---

Życiorys

Ernest Bryll pochodził z chłopskiej rodziny, której korzenie sięgają Kujaw, w bezpośrednim sąsiedztwie jeziora Gopło. Jego dzieciństwo spędzone było zarówno w Komorowie Starym, jak i w Gdyni, co ukształtowało jego wrażliwość artystyczną. Ukończył II Liceum Ogólnokształcące w Gdyni oraz kontynuował naukę na polonistyce na Uniwersytecie Warszawskim, który ukończył w 1956 roku. Jego edukacja filmowa miała miejsce w Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi.

Z powodu przynależności ojca do Armii Krajowej Bryll nie mógł realizować swoich ambicji dziennikarskich. W rezultacie podjął pracę w elektrowni nr 11, która znajdowała się w porcie gdyńskim, a także w Stoczni im. Komuny Paryskiej. W 1948 roku przystąpił do Związku Młodzieży Wiejskiej, a później również do Związku Młodzieży Polskiej, z którym był związany do 1955 roku. W latach 60. dołączył do PZPR, ale jego członkostwo zakończyło się po wprowadzeniu stanu wojennego.

Jego twórczość poetycka zainaugurowana została tomikiem wierszy zatytułowanym „Wigilie wariata”, który ukazał się w 1958 roku. Bryll był aktywny jako redaktor w licznych pismach społeczno-kulturalnych, między innymi w „Współczesności” w latach 1959–1960. Był także członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Według opinii Andrzeja Tadeusza Kijowskiego, twórczość dramatyczna Brylla dzieli się na dwa zasadnicze nurty: narodowo-patetyczny oraz religijno-sielankowy. Utwory tego drugiego rodzaju, takie jak „Po górach po chmurach”, „Na szkle malowane”, „Rumcajs” czy „Wieczernik”, Bryll określał mianem «śpiewogry».

W latach 1963-1967 był kierownikiem literackim w Teatrze Telewizji, a kolejny rok spędził na kierowaniu zespołem filmowym Kamera. W okresie 1970-1974 zajmował pozycję kierownika w Teatrze Polskim w Warszawie. Następnie, w latach 1974-1978, pełnił obowiązki dyrektora Instytutu Kultury Polskiej w Londynie, a od 1991 do 1995 roku był ambasadorem Rzeczypospolitej w Irlandii.

Od roku 1965 Bryll pisał teksty piosenek, które zyskały uznanie wielu zespołów takich jak 2 plus 1, Enigmatic, Pakt, Partita, Myslovitz, Skaldowie oraz solistów jak Michał Bajor, Stan Borys, Zofia i Zbigniew Framerowie, Halina Frąckowiak, Marek Grechuta, Jerzy Grunwald, Teresa Haremza, Edward Hulewicz, Leonard Jakubowski, Halina Kunicka, oraz wielu innych artystów wybitnych, takich jak Daniel Olbrychski, Jerzy Połomski, i Krystyna Prońko, a także Łucja Prus, Danuta Rinn, Maryla Rodowicz i wielu innych.

Warto dodać, że Bryll współpracował z kompozytorką Katarzyną Gärtner, a w 1968 roku, wspólnie z Markiem Sartem, założył zespół Drumlersi, w którym Marek Sart aranżował muzykę do jego tekstów.

Jego kolaboracje obejmowały również takich kompozytorów jak m.in. Jerzy Derfel, Antoni Kopff, Włodzimierz Korcz, Janusz Kruk oraz Czesław Niemen i Andrzej Zieliński.

Od 2012 roku Bryll był związany z Polskim Instytutem Sztuki Filmowej, gdzie w latach 2012-2018 pełnił rolę kierownika Działu Literackiego. Zmarł 16 marca 2024 roku w Warszawie w wieku 89 lat, a jego prochy spoczęły na Nowym cmentarzu na Służewie w Warszawie.

Życie prywatne

Ernest Bryll, syn Stanisława oraz Heleny z Soboszyńskich, prowadził ciekawe życie osobiste. Był dwukrotnie żonaty, najpierw z Ewą Brzozowską, z którą doczekał się syna, a później z Małgorzatą Goraj, z którą miał dwie córki.

Na stałe osiedlił się w Warszawie. Wiele lat spędził także w Otwocku, co często odnosił w swoich zapiskach, wspominając o tym okresie swojego życia.

Pozostałe informacje

Ernest Bryll pojawił się na ekranie w roli docenta Wojciecha Wieczorka, co miało miejsce w szóstym odcinku popularnego serialu telewizyjnego pod tytułem Tulipan.

Odznaczenia i nagrody

Ernest Bryll, znany polski poeta i pisarz, został uhonorowany licznymi nagrodami oraz odznaczeniami, co świadczy o jego wyjątkowym wkładzie w polską kulturę oraz literaturę.

• nagroda Czerwonej Róży w 1961 roku,
• brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” przyznany w 1967 roku,
• nagroda im. Stanisława Piętaka za tom poezji pod tytułem Mazowsze z roku 1968,
• nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia w 1973 roku,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, który otrzymał w 2006 roku w związku z 25. rocznicą powstania „Tygodnika Solidarność”,
• nagroda Miasta Stołecznego Warszawy w roku 2009 jako uznanie zasług dla Stolicy Rzeczypospolitej Polskiej,
• złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” przyznany w 2010 roku,
• honorowe obywatelstwo Miasta Gdyni w 2016 roku,
• nagroda Literacka m.st. Warszawy w kategorii „Warszawski Twórca” w 2018 roku,
• nagroda artRONINa 2018 podczas festiwalu Miasto Gwiazd w Żyrardowie,
• medal Per Artem ad Deum oraz Wielka Nagroda im. Witolda Hulewicza w 2021 roku,
• medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości z roku 2023,
• Feniks Specjalny – Księga Życia przyznany pośmiertnie podczas XXIX Targów Wydawców Katolickich w 2024 roku.

Twórczość

Proza

Twórczość Ernesta Brylla w obrębie prozy obejmuje wiele znaczących tytułów. Wśród nich znajdują się:

• Studium, wydane przez Spółdzielnię Wydawniczą „Czytelnik” w Warszawie w 1963 roku,
• Ciotka, również z 1964 roku,
• Gorzko, Gorzko…, opublikowane w 1965 roku,
• Ojciec, który ukazał się nakładem Ludowej Spółdzielni Wydawniczej, Warszawa, 1965,
• Jałowiec, też z 1965 roku,
• Drugi niedzielny autobus, wydany w 1969 roku,
• Betlejem, w 1987 roku przez Pelikan,
• O trzeciej nad ranem, rozmowy z Bryllem, przeprowadzone przez Izabelę Górnicką-Zdziech, wydane przez Edycję Świętego Pawła w Częstochowie w 2009 roku (+ płyta CD).

Poezja

Ernest Bryll jest również znany ze swojej bogatej twórczości poetyckiej. Wśród jego najważniejszych zbiorów poezji można wymienić:

• Wigilie wariata, Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa, 1958,
• Autoportret z bykiem, Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa, 1960,
• Twarz nie odsłonięta, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa, 1963,
• Sztuka stosowana, również Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa, 1963,
• Mazowsze, 1967,
• Muszla, 1968,
• Fraszka na dzień dobry, 1969,
• Poezje wybrane, wydane przez Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1970,
• Zapiski, 1970,
• Piołunie piołunowy, 1973,
• Dramaty i wiersze, wydane przez Wydawnictwo Pax, 1973,
• Zwierzątko, 1975,
• Ta rzeka, 1977,
• Rok Polski, Wydawnictwo Pax, Warszawa, 1978,
• Wiersze Wybrane, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1978,
• A kto się odda w radość, Wydawnictwo Pax, Warszawa, 1980,
• Czasem spotykam siebie, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1981,
• Sadza, 1982,
• Wiersze, Biblioteka Tygodnika Stanu Wojennego, Warszawa, 1983 (II obieg wydawniczy),
• Pusta Noc, 1983,
• List, Nowa, Warszawa, 1985 (II obieg wydawniczy),
• Gołąb pocztowy, 1986 (II obieg wydawniczy),
• Boże uchroń nas od nienawiści, 1985 (II obieg wydawniczy),
• Adwent, Londyn, 1986,
• Wiersze, Solidarność Walcząca, Łódź, 1987,
• Kropla w wodospadzie, 1995,
• Kto chce znać wiatr, 1996,
• Widziałem jak odchodzą z nas ci ludzie dobrzy, 1996,
• Rok Polski 2000, edycja w drzeworytach Marka Jaromskiego, 2000,
• Kubek tajemny, 2000,
• Golgota Jasnogórska, Paulinianum, Częstochowa, 2001, wyd. I bibliofilskie,
• Golgota Jasnogórska, Paulinianum, Częstochowa, 2001, wyd II albumowe,
• Nie proszę o wielkie znaki, 2002,
• Jezioro Kałuża, 2003,
• Na ganeczku snu, 2004,
• W ciepłym wnętrzu kolędy, Zysk i S-ka, Poznań, 2007,
• Wiośnin. Panna młodości, 2008,
• Chrabąszcze, 2009,
• Pod wieżą zakochanych, 2012,
• Ciągle za mało stary, 2015,
• Zapiski. Wiersze publikowane w latach 1958–1996, Edycja Świętego Pawła / Instytut Literatury, 2021,
• Szara godzina. Wiersze publikowane w latach 2000–2015, 2021,
• Ma się ku wieczorowi. Wiersze niepublikowane z lat 2014–2020, 2021.

Dramaty, oratoria, musicale, sztuki telewizyjne

W dorobku mniej znane, lecz także istotne są dramaty i oratoria Brylla. Oto niektóre z nich:

• Ballady lipieckie, 1967,
• Żołnierze, 1968,
• Rzecz Listopadowa, 1968,
• Kurdesz, 1968,
• Po górach po chmurach, 1969,
• Na szkle malowane, 1970,
• Kto ty jesteś, 1971,
• Wołaniem wołam cię, 1972,
• Zagrajcie nam dzisiaj…, 1973,
• Życie- jawą, 1974,
• Doświadczyński, 1978,
• Słowik, 1978,
• Ballada Łomżyńska, 1978,
• Kolęda Nocka, 1980,
• Wieczernik, 1984,
• Wieczernik, Krąg Warszawa 1988,
• Dybuk, KOS Warszawa 1988,
• Wieczernik, PAX Warszawa 1990,
• Tristan, 1996,
• Cyrano, 1997,
• A kto się odda w radość, 1998,
• Wołał nas Pan, 1999,
• Bo duszę ma nasz dom, 2004,
• Przejście przez morze, 2005,
• Jajokracja, 2007.

Tłumaczenia

Bryll, jako tłumacz, również przyczynił się do polskiej i międzynarodowej literatury. Oto niektóre jego przekłady:

• Spadające Gwiazdy, Otia Ioseliani, ISKRY, Warszawa, 1969,
• Miodopój (VI-XII), z Małgorzatą Goraj, PAX, Warszawa, 1978,
• Irlandzki tancerz (XII-XIX), z Małgorzatą Goraj, PAX, Warszawa, 1981,
• Tain, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1983,
• Historia Irlandii, z Małgorzatą Goraj, Zysk i S-ka, Poznań, 1998,
• Doire Aniołów Pełne, z Małgorzatą Goraj, W drodze, Poznań, 1998,
• Anthony Cronin, Koniec współczesnego świata, z Małgorzatą Goraj, Motivex i Wydawnictwo Nakom, 2003,
• Eire, wiersze irlandzkie VI-XIX wiek, z Małgorzatą Goraj, ISC Sc & Biblioteka Telgte, Warszawa-Poznań, 2004,
• Prorok, Drzewo Babel, Warszawa, 2006,
• Al Pacino, Rozmawia Lawrence Grobel, z Magdaleną Bryll, Wydawnictwo Axis Mundi, Warszawa, 2007.

Nagrania dźwiękowe

Jego twórczość doczekała się także licznych nagrań. Oto niektóre z nich:

• 1970 Na szkle malowane, muzyka Katarzyny Gärtner,
• 1979 Irlandzki tancerz, muzyka Janusza Kruka (2 plus 1),
• 1981 Kolęda Nocka, muzyka Wojciecha Trzcińskiego (złota płyta),
• 1987 O głupim Tomku, wilku i niedźwiedziu (słuchowisko, LP, Muza SX-2486),
• 2004 Bo ma duszę nasz dom, muzyka Stanisława Fiałkowskiego.

Najważniejsze piosenki

Na koniec warto wspomnieć o najważniejszych piosenkach autorstwa Brylla, które zyskały dużą popularność:

• Góry, chmury, doliny,
• Hej, baby, baby,
• Hej, kurniawa, kolęda,
• Kolibajka,
• Kołysanka matki,
• Miłości mojej mówię do widzenia,
• Na sianie,
• Nie zmogła go kula,
• Pieśń Kronika,
• Po górach, po chmurach,
• Psalm stojących w kolejce,
• Wołaniem wołam cię,
• Peggy Brown,
• Wszystkie koty w nocy czarne,
• A te skrzydła połamane.

---

Oceń: Ernest Bryll

---