Szczęśliwice

---

Nazwa

Nazwa miejscowości ma swoje korzenie w wsi Stenclewice, która w XVI wieku była częścią majątku rodziny Wierzbowów-Stanclewskich lub Stenclewskich. Pochodzili oni od Gotarda z Rakowa.

Położenie

W Miejskim Systemie Informacji (MSI) obszar Szczęśliwic ma określone granice, które obejmują:

• od wschodu – ul. Grójecka,
• od północy – ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r.,
• od północnego zachodu – linia kolejowa nr 47, znana jako Warszawska Kolej Dojazdowa,
• od południa – linia kolejowa Warszawa-Radom.

Warto zauważyć, że powyższy obszar nie odpowiada dokładnie historycznemu zasiędze wsi Szczęśliwice. W szczególności, znacząca część tego terenu, położona na wschód od obecnego Parku Szczęśliwickiego oraz na północ od zachodniego odcinka ulicy Opaczewskiej, należała do innych miejscowości. Przykładowo, większość z tej powierzchni była związana z Rakowcem, a w mniejszym stopniu z Czystym.

Jednocześnie obszar Budek Szczęśliwickich, a także teren pomiędzy linią kolejową a ulicą Bakalarską (blisko dawnego odcinka ulicy Włodarzewskiej), znajduje się w granicach Włoch. W tym regionie w systemie MSI próbowano również wprowadzić nazwę Szczęśliwice, ale aby uniknąć zbiegu z innymi nazwami, ostatecznie zastosowano nazwę Raków. Mimo to w bardziej szczegółowym podziale Włoch na obszary często funkcjonuje termin Raków-Szczęśliwice.

Warto zwrócić uwagę, że w kontekście różnych typów rejonizacji obszar Szczęśliwic nie jest jednorodny. Na przykład, w trakcie wyborów samorządowych granice okręgów wyborczych nie pokrywają się z ani historycznymi, ani obecnymi granicami MSI. Obszar Szczęśliwic wchodzi w skład planów zagospodarowania przestrzennego, które obejmują: Szczęśliwice Północne, Szczęśliwice Południowe, oraz rejon ulicy Opaczewskiej (z uwzględnieniem części Rakowca) i rejon alei Bohaterów Września. Okolice Ronda Zesłańców Syberyjskich zajmują teren objęty planem dla obszaru Czyste – obejmującego rejon Dworca Zachodniego, a część dawnych Szczęśliwic to rejon Wiktoryn.

Środowisko naturalne

Szczęśliwice, usytuowane na Równinie Warszawskiej, charakteryzują się znacznym przekształceniem rzeźby terenu. To wynik różnorodnych działań, takich jak wykopy, nasypy komunikacyjne oraz wyrobiska gliny. W obrębie tej okolicy znajduje się sztuczne wzniesienie – Górka Szczęśliwicka, która stanowi najwyższy punkt usypiska materiałów z okresu odbudowy Warszawy po II wojnie światowej.

Przekształcenia geograficzne sprawiły, że obecnie praktycznie brakuje naturalnych wód powierzchniowych. Wśród większych zbiorników wodnych znajdują się Glinianki Szczęśliwickie, pokrywające obszar 5,9467 ha, oraz Fosa Szczęśliwicka, o powierzchni 1,0534 ha. Cały obszar Szczęśliwic leży w zlewni Potoku Służewieckiego, który niegdyś przepływał przez tę część miasta, lecz z biegiem lat zarówno zanikał, jak i został częściowo skanalizowany.

W przeciwnym kierunku płynął źródłowy odcinek rzeki Drny, a doliny obu tych rzek znajdowały się w obniżeniu terenu, które jest pozostałością po eemskim Jeziorze Żoliborskim. Owa rynna, mająca charakter jeziorzyska, wypełniona jest osadami i biegnie południkowo przez Szczęśliwice. Pierwsza warstwa wodonośna jest usytuowana na głębokości około 10 m pod powierzchnią ziemi i posiada napięte zwierciadło wód gruntowych.

Historia

Historia wsi Stenclewice sięga XV lub XVI wieku. Już w 1580 roku była znana jako Stanclewicze i stanowiła wieś szlachecką, mieszczącą się w powiecie warszawskim, w ziemi warszawskiej, w województwie mazowieckim. Do folwarku należały wtedy cztery zagrody oraz trzy łany ziemi. Wieś usytuowana była nad rzeką Sadurką, której obecnym śladem po zmianach hydrologicznych jest Potok Służewiecki oraz staw Sadurka i Glinianki Szczęśliwickie.

W XVII wieku wieś przekazywano w ręce prominentnych obywateli, takich jak kanclerz wielki koronny i prymas Andrzej Leszczyński oraz wojewoda mazowiecki Stanisław Warszycki. Do 1827 roku liczba domów w Stenclewiczach wzrosła do siedmiu, a liczba mieszkańców wyniosła 54. Wieś, położona blisko Warszawy, była wielokrotnie niszczona w czasie wojen, m.in. podczas insurekcji kościuszkowskiej. Na północnym krańcu Szczęśliwic znajdowała się Reduta nr 54, znana jako Reduta Ordona, zniszczona przez wojska w 1831 roku. Z drugiej strony, w latach 80. XIX wieku położony tam został Fort Szczęśliwice, część rosyjskiego systemu obronnego Warszawy.

W okolicach Fortu zlokalizowane były cegielnie braci Oppenheimów oraz ogródki działkowe Wilmana, co obniżało możliwości rozwoju zabudowy wsi. Większość domów zaczęła powstawać wzdłuż drogi biegnącej na południowy zachód, co później zaowocowało utworzeniem ulicy Włodarzewskiej, na której krańcach pojawiły się Budki Szczęśliwickie. W 1900 roku odkryto na terenie Szczęśliwic ślady prehistorycznego osadnictwa, w tym grób z wyposażeniem narzędziowym pochodzącym z okresu 3500–3000 lat p.n.e, związanym z kulturą pucharów lejkowatych.

Na przełomie XIX i XX wieku wieś i przygraniczna osada cegielniana miały zmienną liczebność mieszkańców, uzależnioną od możliwości pracy w lokalnych cegielniach. Wówczas działała tam szkoła podstawowa. Szczęśliwice oraz Rakowiec należały do gminy Pruszków, a parafianie były pod opieką parafii służewskiej. W 1916 roku Rakowiec został włączony do Warszawy.

W okresie międzywojennym Szczęśliwice stały się przedmieściem Warszawy z kilkuset mieszkańcami, z których wielu pracowało w ogrodnictwie i cegielnictwie. Miejscowa ludność wykorzystywała glinianki do rekreacji, a przy linii kolejowej nr 1 wybudowano stację postojową w 1929 roku. Warto zaznaczyć, że w 1927 roku uruchomiono stację EKD Szczęśliwice, a plany budowy olimpijskiego stadionu na terenie fortu zostały porzucone na rzecz Stadionu Wojska Polskiego.

W latach 30. XX wieku odbywały się wykopaliska, podczas których odnaleziono zęby kopalnego nosorożca Mercka. W wyniku II wojny światowej wieś doznała wielu zniszczeń, zwłaszcza w rejonie ulicy Opaczewskiej, która była strategicznym punktem obrony Warszawy. Nadzwyczajne straty dotknęły również teren Szczęśliwic podczas rzezi Ochoty.

Po wojnie zlikwidowano zajezdnię tramwajową, a Rakowiec przyłączono do dzielnicy Warszawa-Zachód. Na granicy Warszawy i Szczęśliwic zaczęto gromadzić odpady z przeznaczeniem na usypane wzgórze. Glinianki przemieniono w staw rekreacyjny, a w 1961 roku stworzono Park Szczęśliwicki. W 1951 roku gmina Okęcie włączona została do Warszawy jako część nowej dzielnicy Ochota.

W 1954 roku ulicę Solipsowską, główną arterię Szczęśliwic zamieniono na Włodarzewską. W latach 50. XX wieku planowano budowę socrealistycznych osiedli dla znacznej liczby mieszkańców. Działania te wstrzymano, wznosząc jedynie nieliczne budynki. W późniejszych latach powstało wiele mniejszych osiedli na tym terenie. Na początku XXI wieku niektóre z nich uzyskały status osiedli elitarnych.

Urbanistyka

W obszarze urbanistycznym Szczęśliwic dostrzega się wyraźne różnice w zabudowie. Przy ulicy Grójeckiej miejsce zajmuje dominująca budowa wielkomiejska, co kontrastuje z mniej intensywną zabudową wzdłuż ul. Włodarzewskiej, gdzie znajdują się zarówno domy jednorodzinne, jak i niewielkie budynki wielorodzinne. W rejonie ulic Białobrzeskiej, Opaczewskiej, Szczęśliwickiej oraz Dickensa, można zobaczyć fragmenty niezrealizowanego osiedla Ochota II. W okolicy Grójeckiej znaleźć można osiedle Szosa Krakowska, które powstało w latach 50-60 XX wieku. Te zabudowy stanowią element planistycznego założenia, którego celem było stworzenie bramy wjazdowej do Warszawy z obszaru Rakowca.

Zabudowa z okresu międzywojennego, taka jak kamienice i domy wielorodzinne, udało się zachować lub odbudować wzdłuż ulicy Opaczewskiej. Ponadto, Szczęśliwice to miejsce zamieszkania dla części warszawskiej społeczności chińskiej, znane jako tzw. Chińskie Osiedle.

W infrastrukturze miejskiej wyróżniają się obszary zieleni, w tym Park Szczęśliwicki oraz Fort Szczęśliwice. W kilku miejscach, takich jak nasypy kolejowe czy opuszczone ogrody, występuje roślinność ruderalna. Na południe od Alej Jerozolimskich zlokalizowany jest klin nawietrzający, którego znaczenie maleje z biegiem czasu wskutek współczesnej zabudowy.

Transport

Szczęśliwice od dawna były kojarzone z traktem, który prowadził z Warszawy do Radomia, a w dalszej perspektywie do Krakowa. Miał tutaj duże znaczenie szlak, który obecnie znany jest jako ulica Opaczewska, pełniąca także funkcję graniczną dla obszarów należących do posiadłości rakowieckich. Sama wieś Szczęśliwice związana była z drogą, dzisiejszą ulicą Włodarzewską.

Granice współczesnych Szczęśliwic częściowo wyznaczają linie kolejowe: nr 47 (linia WKD) oraz nr 8 (linia radomska). W obrębie tej przestrzeni znajdują się przystanki, takie jak Warszawa Aleje Jerozolimskie, Warszawa Aleje Jerozolimskie, a także Warszawa Reduta Ordona. Tuż poza granicami Szczęśliwic usytuowane są przystanki Warszawa Rakowiec oraz dworzec Warszawa Zachodnia, gdzie znajduje się również przystanek Warszawa Zachodnia WKD, a także dworzec autobusowy.

Kolejna granica pokrywa się z trasą tramwajową prowadzącą ulicą Grójecką, z przystankami takimi jak Bitwy Warszawskiej 1920 roku (na obszarze Starej Ochoty i Rakowca), Hale Banacha, Dickensa, Korotyńskiego oraz PKP Rakowiec. Na terenie Szczęśliwic funkcjonują również linie autobusowe, które kursują ulicami Grójecką, Dickensa, Szczęśliwicką, Bitwy Warszawskiej 1920 r., Białobrzeską, Opaczewską oraz Włodarzewską (jednokierunkowo) i Alejami Jerozolimskimi. U zbiegu ulic Dickensa i Szczęśliwickiej znajduje się pętla autobusowa Szczęśliwice, gdzie przebieg linii i numery ulegają zmianom. Na terenie osiedla funkcjonuje również kilka stacji rowerów miejskich Veturilo.

Zarząd Dróg Miejskich odpowiada za kilka kluczowych ulic w Szczęśliwicach, do których należą:

• Aleja Prymasa Tysiąclecia,
• Aleje Jerozolimskie,
• Białobrzeska,
• Bitwy Warszawskiej 1920 r.,
• Dickensa,
• Drawska,
• Grójecka,
• Szczęśliwicka,
• Śmigłowca.

Warto zauważyć, że ulica Korotyńskiego jest pod zarządem ZDM jedynie na obszarze Rakowca, natomiast ulica Mszczonowska jest w gestii Woli. Aleje Jerozolimskie i aleja Prymasa Tysiąclecia stanowią odcinek drogi krajowej nr 8, która zarazem jest częścią europejskiej trasy E67. Obie te arterie klasyfikowane są jako główne drogi o ruchu przyspieszonym. Ulica Grójecka to odcinek drogi wojewódzkiej nr 631, również uznawanej za drogę główną. Wzdłuż torów linii radomskiej planuje się utworzenie dalszego odcinka warszawskiej trasy N-S.

Parafie rzymskokatolickie

W kontekście struktur Kościoła katolickiego, Szczęśliwice są częścią parafii Najświętszej Maryi Panny Królowej Świata na Ochocie, której siedziba mieści się przy ul. Opaczewskiej 20, a także parafii św. Grzegorza Wielkiego na Szczęśliwicach, usytuowanej przy ul. Włodarzewskiej 54. Granice tych dwóch parafii wyznaczają Aleje Jerozolimskie oraz ulice Mierzejewskiego, Drawska, Dickensa, Urbanistów i Korotyńskiego.

Nieznaczny fragment obszaru, pomiędzy ul. Geodetów a Grójecką, wchodzi w zakres parafii Opatrzności Bożej na Rakowcu. Wszystkie powyższe parafie są częścią dekanatu ochockiego.

Ważniejsze obiekty

W obszarze MSI Szczęśliwice można znaleźć wiele istotnych lokalizacji oraz obiektów, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. Do najważniejszych z nich zaliczają się:

• komenda rejonowa Policji usytuowana przy ul. Opaczewskiej 8, która obejmuje dzielnice Ochotę, Włochy oraz Ursus,
• centrum handlowe Blue City,
• centrum handlowe Atrium Reduta,
• Uczelnia Korczaka,
• Park Szczęśliwicki, który charakteryzuje się Górką Szczęśliwicką z tymi wyciągami orczykowymi, krzesełkowymi oraz kolejką grawitacyjną, a także kompleks basenów,
• Park Opaczewski, znany również jako skwer Dobrego Maharadży,
• oznaczenie tzw. Reduty Ordona i znajdujący się tam pomnik,
• część pomnika Barykada Września,
• dwa głazy pamiątkowe usytuowane przy rondzie Zesłańców Syberyjskich, które uhonorowują zesłańców na Syberię oraz załogę zestrzelonego bombowca alianckiego,
• pomnik dedykowany macierzyństwu,
• tablice upamiętniające znamienitych mieszkańców oraz ofiary II wojny światowej, z zastrzeżeniem, że w granicach MSI Szczęśliwice nie odnajdziemy tablicy poświęconej Tchorkowi,
• rzeźbę uliczną „Pęd” autorstwa Pawła Stręka, umiejscowioną przed Zespołem Szkół Samochodowych i Licealnych Nr 1, mającą na celu upamiętnienie 90-lecia szkoły samochodowej,
• Ośrodek Kultury Muzułmańskiej,
• przystanki WKD niosące nazwy Warszawa Reduta Ordona oraz Warszawa Aleje Jerozolimskie,
• przystanek kolejowy Warszawa Aleje Jerozolimskie.

Na północnej pierzei ul. Opaczewskiej przetrwały lub zostały odrestaurowane niektóre budynki, które pochodzą z okresu międzywojennego. Większość z nich została wzniesiona w latach 30. XX wieku, a przykładem jest Dom Wojskowy z numerem przy ul. Grójeckiej 104. Pośród zachowanych budynków z lat 20. wyróżniają się kamienica autorstwa F. Szeflera (Opaczewska 26), dom spółdzielni „Ognisko Domowe” (Opaczewska 28) oraz kamienica Dłuskich (Opaczewska 34).

Obiekty wpisane do rejestru zabytków

Wśród najbardziej znamienitych obiektów tego regionu wymienia się:

• Dzieło fortyfikacyjne nr 54 (reduta), będące pozostałością dawnych umocnień obronnych Warszawy, a także miejsce miażdżących walk stoczonych 6 września 1831 roku podczas Powstania Listopadowego (od 29 listopada 1830 do października 1831), popularnie znane jako Reduta Ordona.

Obiekty wpisane do ewidencji zabytków

W ewidencji zabytków znaleźć można kilka istotnych budynków, takich jak:

• kamienica lokowana przy ul. Grójeckiej 184 z około 1930 roku,
• willa znajdująca się przy ul. Nowoberesteckiej 10 z lat 30. XX wieku,
• budynek technikum kolejowego z ul. Szczęśliwickiej 56, który został zbudowany w latach 1950-1960,
• Fort Szczęśliwice, usytuowany przy ul. Śmigłowca z 1886 roku.

---

Oceń: Szczęśliwice

---