Maciej Radziwiłł

---

Życiorys

Maciej Radziwiłł był niezwykle znaczącą postacią w historii Polski, szczególnie wyróżniającą się w czasach konfliktów i zawirowań politycznych. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego, a jego popularność osiągnęła szczyt w trakcie wojny w 1792 roku. Wówczas, w imieniu swoim oraz Dominika Hieronima Radziwiłła, przekazał do dyspozycji wojsk litewskich wszelkie zamki i arsenały, a także milicję, którą opłacał osobiście.

Ten akt poświęcenia został doceniony, a na sesji sejmowej w dniu 25 maja 1792 roku, wyrażono wdzięczność obydwu Radziwiłłom. Szczególnie popularny stał się list Macieja do Komisji Wojskowej, w którym wyrażał pragnienie: „pierwej Ojczyznę a potem dom Radziwiłłowski widzieć żądam szczęśliwie”. Fragment ten zyskał dużą popularność i krążył w prasie oraz ulotnych drukach.

Jednakże, wraz ze zwycięstwem konfederacji targowickiej, Maciej Radziwiłł osłabił swoją pozycję, tracąc opiekę nad Dominikiem. W 1793 roku został członkiem Komisji Policji Wielkiego Księstwa Litewskiego. Początek roku 1794 przyniósł mu jednak osobiste tragedie; znalazł się w grupie osób podejrzewanych o przygotowanie insurekcji na Litwie, co było wspierane aresztowaniem jego bliskiego współpracownika, generała M. Radziszewskiego.

Po wybuchu powstania na Litwie, 24 kwietnia 1794 roku, Maciej został powołany do grona członków Deputacji Skarbu Publicznego Litewskiego. W trakcie trwającego powstania, dużą odwagą wykazał się jako właściciel ziemski, gdyż pozwalał swoim poddanym uczestniczyć w walkach oraz uwalniał tych, którzy chcieli wziąć udział w insurekcji.

Po jego śmierci, posiadałości Radziwiłła przeszły na własność rządu austriackiego, który postanowił je wystawić na licytacje. Dzięki temu dobra szydłowieckie nabyła księżna Anna z Zamoyskich Sapieżyna.

Maciej Radziwiłł był również uhonorowany jako kawaler Orderu Orła Białego, a także odznaczony Orderem Świętego Stanisława, co świadczy o jego znaczeniu i uznaniu w tamtych czasach.

Twórczość

Maciej Radziwiłł, znany przede wszystkim jako kompozytor i twórca operowy, miał na swoim koncie kilka znaczących dzieł. Jednym z nich jest libretto opery-wodewilu zatytułowane „Agatka, czyli przyjazd pana”, do którego muzykę skomponował Jan Dawid Holland, kapelmistrz z Nieświeża. Opera ta zyskała spory rozgłos jako jedno z pierwszych polskich dzieł tego gatunku, a jej premiera miała miejsce 17 września 1784 roku, z okazji wizyty króla Stanisława Augusta w Nieświeżu. Co ciekawe, od 1799 roku była grana w dwuaktowej wersji pod tytułem „Pan dobry jest ojcem poddanych”.

Kolejnym interesującym dziełem jest „Imieniny wójta osady albańskiej”, które wystawione zostało w Albie. Przypuszczalnie zarówno libretto, jak i muzyka tej operetki były autorstwa Radziwiłła, co mogło stanowić wstęp do jego późniejszego utworu „Historia osady albańskiej”, którego premiera odbyła się 4 listopada 1786 roku, również w Albie, z okazji imienin K.S. Radziwiłła.

Pomimo tego, że twórczość kompozytorska Macieja Radziwiłła nie jest powszechnie znana, zachowały się nieliczne jego utwory, które do dziś fascynują miłośników muzyki. Wśród nich znajdują się: Polonez C-dur na klawesyn, Sonata G-dur na skrzypce i klawesyn, jak również orkiestrowe „Serenada B-dur” i „Divertimento D-dur”. Ponadto, warto wspomnieć o sześciu polonezach orkiestrowych, które są przechowywane w Archiwum Saskim w Dreźnie. Utwory te są kompozycjami napisanymi w stylu galant, typowym dla pierwszej fazy klasycyzmu muzycznego.

W swoich dziełach orkiestrowych Radziwiłł korzystał z orkiestry kameralnej; w „Serenade” (po 1790 roku) wykorzystywał orkiestrę smyczkową, w której nie było kontrabasów, zaś w „Divertimencie” orkiestrę smyczkową powiększoną o dwa flety oraz dwie waltornie. „Divertimento” z 1797 roku składa się z trzech krótkich, trwających około 2-3 minut, części, utrzymanych w klasycznym układzie: szybka-wolna-szybka.

Dyskografia

Maciej Radziwiłł, uznawany za wybitnego twórcę, ma w swojej dyskografii co najmniej dwa nagrania Divertimenta oraz Serenady, które zasługują na szczególną uwagę.

Wśród nich wyróżnia się nagranie zrealizowane przez Orkiestrę Kameralną Wratislavia pod kierownictwem Jana Staniendy, które ukazało się w 2001 roku w wydawnictwie DUX (numer katalogowy: DUX 0198). Rejestracja miała miejsce w 1999 roku. Warto zwrócić uwagę na omówienia tej płyty dostępne na serwisach: www.culture.pl oraz www.gazeta.pl.

Drugim istotnym nagraniem jest wykonanie przez Warszawską Orkiestrę Kameralną pod dyrekcją Marka Sewena, wydane w 1992 roku przez Olympia (numer OCD 382). To wydanie doczekało się reedycji w 2002 roku przez GM Distribution (GHOSTCD_PM013), gdzie istnieje również możliwość odsłuchania fragmentu drugiej części Divertimenta (ścieżka nr 2).

Dodatkowo, Radziwiłł ma również przynajmniej jedno nagranie Poloneza G-dur oraz Poloneza D-dur, które znajdują się na albumie „Sarmatia Triumphans” (Musica Restituta V). Wykonanie to zostało zarejestrowane przez Accademia dell’Arcadia, pod batutą Bartłomieja Stankowiaka, a jego wydaniem zajął się Stowarzyszenie Miłośników Kultury i Sztuki (ACC01/2008) w 2008 roku. Mogą Państwo odsłuchać fragmenty tego albumu na stronie www.academiadellarcadia.pl.

---

Oceń: Maciej Radziwiłł

---