Tadeusz Katelbach

Polityka i administracja

Tadeusz Maciej Katelbach, znany również jako „Koterski”, urodził się 24 lutego 1897 roku w Warszawie, a zmarł 9 listopada 1977 roku w Nowym Jorku. Jego życie zostało naznaczone licznymi działalnościami w różnych sferach polskiego życia publicznego.

Był nie tylko politykiem, ale także dziennikarzem i publicystą. W czasie swojej kariery politycznej pełnił funkcję senatora II Rzeczypospolitej w piątej kadencji. Warto również zauważyć, że był oficerem rezerwy Wojska Polskiego oraz członkiem Prezydium Rady Naczelnej Obozu Zjednoczenia Narodowego w roku 1939.

Po II wojnie światowej Katelbach osiedlił się w Stanach Zjednoczonych, gdzie angażował się w działalność emigracji politycznej oraz wspierał Polonię. Jego działalność miała wielkie znaczenie dla społeczności polskiej w Ameryce, a jego historia jest istotnym elementem polskiego dziedzictwa narodowego.

Życiorys

W roku 1910, podczas nauki w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie, Tadeusz Katelbach wstąpił do tajnego Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej. Od 1913 roku był także członkiem Związku Strzeleckiego. Po wybuchu I wojny światowej, w sierpniu 1914 roku, przystąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej.

W październiku 1915, kiedy to wojska rosyjskie opuściły Warszawę, okupacyjne władze niemieckie umożliwiły otwarcie Uniwersytetu Warszawskiego. Katelbach, wykorzystując tę okazję, rozpoczął naukę na Wydziale Prawa i Nauk Państwowych, dołączając również do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, kontynuując jednocześnie działalność w POW. W 1917 roku był jednym z liderów strajku akademickiego.

W latach 1918-1919 brał udział w walkach o Lwów i na froncie galicyjskim, a następnie krótko służył w Warszawie w 36. pułku piechoty. W sierpniu 1919 roku organizował razem z strukturami POW powstanie sejneńskie, skierowane przeciwko litewskim aspiracjom do władzy nad Sejny. Związał się z Oddziałem II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, a także był członkiem Towarzystwa Straży Kresowej.

Po wydarzeniach związanych z buntem Żeligowskiego osiedlił się na Wilnie, gdzie do końca 1920 roku pełnił funkcję redaktora naczelnego „Gazety Wileńskiej”. W 1926 roku awansował na stopień podporucznika rezerwy piechoty.

W 1922 roku przebywał przez jakiś czas w Wolnym Mieście Gdańsku, bardzo prawdopodobnie na zlecenie Oddziału II. Następnie, w styczniu 1923, zaraz po ślubie z Zenaidą Semplińską, Katelbach wyjechał do Berlina, oficjalnie jako redaktor naczelny „Dziennika Berlińskiego” oraz korespondent prasy polskiej, w tym poznańskiego Przeglądu Porannego i Wieczoru Warszawskiego. Faktycznie, pełnił rolę poufnego przedstawiciela Związku Obrony Kresów Zachodnich w powstającym Związku Polaków w Niemczech. Do Polski powrócił pod koniec 1923 roku, gdzie przez rok pracował w warszawskim banku.

W listopadzie 1925 roku został wysłany oficjalnie jako korespondent prasy krajowej, a rzeczywiście działał jako rezydent polskiego wywiadu w Genewie. Przed majowym zamachem, powrócił do kraju. Po przewrocie brzaskowym oraz spotkaniu z Józefem Piłsudskim, w styczniu 1927 roku, mianowany został doradcą rządu RP przy Związku Polaków w Niemczech, koncentrując swoje wysiłki na centralizacji polskiego ruchu w Republice Weimarskiej. 2 sierpnia 1933 roku Katelbach opuścił Berlin i udał się do Kowna; do początku roku 1937 był oficjalnym korespondentem „Gazety Polskiej”, równocześnie reprezentując państwo polskie na Litwie, w obliczu braku oficjalnych stosunków dyplomatycznych między oboma krajami.

W 1935 roku był zaangażowany w rozmowy dotyczące nawiązania znormalizowanych relacji dyplomatycznych z Litwą, współpracując z MSZ Litwy, Stasysem Lozoraitisem, który działał na rzecz prezydenta Smetony. Próby zakończenia negocjacji przerwała śmierć marszałka Piłsudskiego. Po powrocie do Polski, Katelbach objął kierownictwo wydziału filmowego Polskiej Agencji Telegraficznej i wraz z bratem Stefanem inwestował w rozwój polskiego przemysłu filmowego.

W kwietniu 1938 roku wszedł w skład Rady Naczelnej Obozu Zjednoczenia Narodowego. W listopadzie tego samego roku bez powodzenia ubiegał się o mandat w Sejmie RP, a jednocześnie został wybrany do Senatu RP z województwa lubelskiego. Wówczas mieszkał przy ulicy Szpitalnej 1 w Warszawie.

Po wybuchu II wojny światowej, 12 września 1939 roku, Tadeusz Katelbach został mianowany przez ministra propagandy RP Michała Grażyńskiego pełnomocnikiem do stworzenia placówki informacyjno-prasowej w Bukareszcie. 14 września, na spotkaniu w Zaleszczykach, ustalił współpracę z opozycyjnymi politykami nowego rządu, w tym Stanisławem Strońskim, Henrykiem Strasburgerem, i Rogerem Raczyńskim Rogerem Raczyńskim, co było kamieniem węgielnym dla nowej ekipy rządowej na uchodźstwie. Po wyjeździe do Rumunii, aktywnie zaangażował się w działania jednoczące, tzw. „długi list” do premiera Składkowskiego z wezwaniem do dymisji rządu, oraz opuścił Polskę, kierując się przez Jugosławię i Włochy do Francji, gdzie dotarł 6 października 1939 roku.

W Paryżu, Stanisław Stroński określił rolę Katelbacha w Dziale Dokumentacyjnym Urzędu Informacji i Dokumentacji RP, później przekształconym w Ministerstwo Informacji i Dokumentacji. Po klęsce Francji, 23 czerwca 1940 roku, wyjechał do Portugalii, gdzie aktywnie działał w Komitecie Pomocy Uchodźcom Polskim w Lizbonie. Współpraca z płk Janem Kowalewskim doprowadziła do zmiany pierwotnych planów wyjazdu do Brazylii.

W lipcu 1941 roku dotarł do Londynu, gdzie został zaangażowany w Ministerstwie Informacji, pełniąc funkcję referenta sekcji niemieckiej. Utrzymał to stanowisko nieprzerwanie do lipca 1945 roku, aż do chwilę, gdy Wielka Brytania przestała uznawać rząd RP na uchodźstwie. Pozostał na emigracji, a między 1945 a 1956 rokiem przebywał w Londynie, aktywnie uczestnicząc w życiu politycznym polskiej emigracji.

W latach 1952-1956 był jednym z organizatorów akcji połączenia podzielonych środowisk polskich w Londynie, gdzie ważną rolę odegrał gen. Kazimierz Sosnkowski. Katelbach był bliskim współpracownikiem Sosnkowskiego, a ich wspólny program postuluje zniesienie dualizmu parlamentarnego i objęcie polityki zagranicznej przez organy państwowe. Niestety, akcja nie odniosła powodzenia z powodu sprzeciwu prezydenta Augusta Zaleskiego.

Następnie Katelbach szczegółowo opisał przebieg akcji w swojej książce wydanej w 1975 roku, zatytułowanej „O zjednoczenie i legalizm. Ostatni akt życia publicznego Kazimierza Sosnkowskiego”. Książka ta przyniosła mu Nagrodę Pisarską Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w 1976 roku.

W czerwcu 1955 roku Katelbach przeniósł się do Monachium, gdzie nawiązał współpracę z sekcją polską Radia Wolna Europa. W styczniu 1956 roku, na rekomendację Kazimierza Sosnkowskiego oraz Tadeusza Bieleckiego, dołączył do zespołu RWE jako etatowy pracownik. Zakończył swoje zaangażowanie w rozgłośni w lipcu 1965 roku, przechodząc na emeryturę.

Ostatecznie, w grudniu 1965 roku, wyjechał z Monachium do Seattle w Stanach Zjednoczonych, gdzie rezydowała ich córka Janina. W maju 1966 roku przeprowadził się z żoną do Nowego Jorku, kontynuując swoją działalność w polskiej prasie emigracyjnej i uczestnicząc w życiu lokalnej Polonii.

Życie Tadeusza Katelbacha zakończyło się w dniu 9 listopada 1977 roku, kiedy zmarł oczekując na operację serca. Tadeusz i Zenaida Katelbachowie oraz ich córka znaleźli miejsce spoczynku na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera katakumby-115-3).

Życie prywatne

W 1923 roku Tadeusz Katelbach wziął ślub z Zenaidą Semplińską, która żyła w latach 1900–1973. Byli szczęśliwym małżeństwem przez wiele lat, co zaowocowało narodzinami ich córki Janiny, znanej również jako Nina Polan, która przyszła na świat w 1927 roku i zmarła w 2014 roku.

Ordery i odznaczenia

Oto lista wyróżnień i odznaczeń, które otrzymał Tadeusz Katelbach w swojej zasłużonej karierze:

  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 20 listopada 1977),
  • Krzyż Niepodległości (12 maja 1931),
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937),
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928),
  • Krzyż Walecznych (dwukrotnie),
  • Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie),
  • Krzyż Obrony Lwowa,
  • Krzyż Legionowy.

Przypisy

  1. Dominik Wilczewski. „Nie chciał umierać, niepogodzony z Litwą”. Litewska prasa o śmierci Józefa Piłsudskiego. „Przegląd Bałtycki”, 12.05.2020 r.
  2. MarekM. Minakowski, Tadeusz Maciej Katelbach [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 13.10.2018 r.]
  3. a b c d e f g h i Parlamentarzyści – Pełny opis rekordu [online], bs.sejm.gov.pl [dostęp 09.10.2018 r.]
  4. Cmentarz Stare Powązki: ZENAIDA KATELBACH, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 07.11.2019 r.]
  5. Ostatnia droga Janiny Katelbach (1927–2014). slawomircenckiewicz.pl, 15.05.2015 r. [dostęp 17.05.2015 r.]
  6. Nagrody pisarskie stowarzyszenia. W: SPK. Historia federacji. Londyn: Stowarzyszenie Polskich Kombatantów, 2013 r., s. 294.
  7. S. Cenckiewicz, Prolog, czyli senator i „Kazimierz Zjednoczyciel”, [w:] T. Katelbach, O zjednoczenie i legalizm. Ostatni akt życia publicznego Kazimierza Sosnkowskiego, Warszawa 2017 r., s. 28–56.
  8. „Życie Warszawy”, nr 259 z 07.11.1989 r., s. 16.
  9. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 27, nr 4 z 31.12.1977 r.
  10. Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 33, s. 99, grudzień 1977 r. Koło Lwowian.
  11. M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi na polu propagandy polskiej zagranicą”.
  12. M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”.
  13. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 632 „za zasługi na polu narodowem”.
  14. Wybory do Sejmu. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 307B, s. 2, 08.11.1938 r.
  15. Ogłoszenie o wynikach wyborów do Senatu (M.P. 1938 nr 264, poz. 620). isap.sejm.gov.pl. [dostęp 08.07.2014 r.]
  16. Rocznik Polityczny i Gospodarczy 1939, Warszawa 1939 r., s. 72.
  17. Prace parlamentarne O.Z.N. 1938/39 r., Warszawa 1939 r., s. 39.
  18. Studia prawnicze trwały z przerwami ok. siedmiu lat, ukończył je 10.10.1922 r.

Oceń: Tadeusz Katelbach

★★★★★
Średnia ocena:4.77 Liczba ocen:14