Józef Nalberczak

---

Życiorys

Józef Nalberczak przyszedł na świat w rodzinie Józefa (1883–1942) oraz Heleny z Laskowskich (1897–1985). W jego rodzinie był również starsza siostra Barbara (1924–2005). Przed wybuchem II wojny światowej, wspólnie z Tadeuszem Janczarem, był członkiem szkolnego kółka dramatycznego w Rembertowie. W czasie niemieckiej okupacji zdobywał doświadczenia, pracując fizycznie oraz uczęszczając na tajne komplety w Warszawie. W 1944 roku wstąpił do Armii Krajowej Obwodu VII „Obroża”, rejon III „Dęby” (Rembertów), gdzie przyjął pseudonim „Sęp”. W tym samym roku, już jako żołnierz Ludowego Wojska Polskiego, rozpoczął karierę teatralną, występując w frontowym Teatrze 2 Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego, gdzie grał m.in. obok Tadeusza Janczara, a następnie w Teatrze Objazdowym 1 Armii WP od maja 1945 roku. Robustny szlak bojowy wiódł go od Wisły do Berlina, podczas gdy po wojnie kontynuował występy w Zespole Pieśni i Tańca Wojska Polskiego.

W 1946 roku Nalberczak ukończył Szkołę Dramatyczną Janusza Strachockiego w Warszawie, do której zgłosił się razem z Janczarem. Kiedy Strachocki objął stanowisko dyrektora Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie w 1947 roku, przyjął ze sobą Nalberczaka oraz Janczara. Po zaledwie trzech miesiącach, w 1948 roku, postanowił opuścić ten teatr, by ukończyć PWST w Warszawie z siedzibą w Łodzi. W tym czasie grał w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi.

Od 1948 roku, przez następne lata, związany był z wieloma warszawskimi teatrami. Jego kariera obejmowała m.in. występy w Teatrze Rozmaitości (1948–1950), Teatrze Nowej Warszawy (1950–1955), Teatrze Klasycznym (1955–1965), Teatrze Współczesnym (1965–1974), Teatrze Polskim (1974–1983) oraz Teatrze Narodowym (1983–1990). W filmach często obsadzano go w rolach drugoplanowych i epizodycznych, chociaż Nalberczak podejmował się także ról głównych. Nie odmawiał praktycznie żadnych zadań aktorskich, unikając jedynie odgrywania postaci w niemieckim mundurze, co było dla niego kwestią zasadniczą, podobnie jak dla przyjaciela Janczara. Jego silna motywacja wynikająca z chęci posiadania samochodu i mieszkania sprawiała, że był niezwykle pracowity.

W latach 60. i 70. zyskiwał uznanie i nagrody za swoje role filmowe, jednakże na początku lat 80. jego kariera uległa znacznemu spowolnieniu. Zaczął angażować się w projekty przygotowywane przez autorów związanych ze ówczesnymi władzami PRL, a także zmagał się z problemami zdrowotnymi. Kilka lat przed swoją śmiercią doświadczył poważnego wylewu. Zmarł 18 grudnia 1992 roku na skutek nowotworu, aczkolwiek, jak relacjonuje Janusz Zaorski, w wyniku sekcji zwłok ustalono, że w chwili śmierci był pod wpływem około litra wódki. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 296-6-8,9.

W latach 1948–1955 był żonaty z Aldoną Antoniną Cacko, z którą doczekał się syna Jacka, który w latach 70. pracował jako kierownik produkcji.

Filmografia

Filmografia Józefa Nalberczaka obejmuje liczne występy w polskich produkcjach filmowych na przestrzeni lat. Jego debiut miał miejsce w 1948 roku i od tego czasu jego kariera rozkwitła, dostarczając widzom niezapomnianych ról. W poniższym zestawieniu przedstawiamy najważniejsze osiągnięcia artysty w świecie filmu.

• Skarb (1948) – student w nausznikach, sąsiad Witka,
• Trudna miłość (1953) – Janek Małodworny,
• Autobus odjeżdża 6.20 (1954) – Procek, sekretarz POP w Technikum Górniczo-Hutniczym,
• Uczta Baltazara (1954) – porucznik Kuszel, szef ochrony budowanej fabryki penicyliny,
• Podhale w ogniu (1955) – zbójnik,
• Zaczarowany rower (1955) – kolarz Stanisław Popiel,
• Trzy kobiety (1956) – Władysław Zaremba, adorator Celiny,
• Wolne miasto (1958) – marynarz Heniek, biorący udział w bójce w piwiarni Schmoldego,
• Szczęściarz Antoni (1960) – murarz budujący domek Antoniego,
• Droga na Zachód (1961) – sierżant radziecki,
• Milczące ślady (1961) – Wiśniewski, członek oddziału Morwy,
• Świadectwo urodzenia (1961) – jeniec w cz. 2 „List z obozu”,
• Spóźnieni przechodnie (1962) – gość przy barze w odc. 4 „Stary profesor”,
• Ubranie prawie nowe (1963) – Franek Bona, brat Ignacego,
• Nieznany (1964) – Piegas,
• Nad Odrą (1965) – Kaziuk, mąż Magdy,
• Miejsce dla jednego (1965) – robotnik,
• Popioły (1965) – żołnierz tułacz,
• Zawsze w niedzielę (1965) – bramkarz Franciszek Korban,
• Czterej pancerni i pies (1966–1970) – Fiedia, sowiecki żołnierz w odc. 1 i 3,
• Mistrz (1966) – podopieczny nauczycielki,
• Piekło i niebo (1966) – kierowca autobusu,
• Noc generałów (ang. The Night of the Generals) (1966) – granatowy policjant,
• Pocztówka z Buenos Aires (1966),
• Przedświąteczny wieczór (1966) – sąsiad Gmura na Irysowej 8,
• Dziadek do orzechów (1967) – głos króla myszy,
• Morderca zostawia ślad (1967) – Klimczuk,
• Westerplatte (1967) – kapral Edmund Szamlewski,
• Samotność we dwoje (1968) – Kasperlik,
• Stawka większa niż życie (1968) – „Wojtek”, szef siatki w odc. 9,
• Do przerwy 0:1 (1969) – piłkarz Wacek Stefanek w odc. 1–2, 4–7,
• Paragon gola (1969) – piłkarz Wacek Stefanek,
• Piąta rano (1969) – mieszkaniec kamienicy,
• Fortuna (1972) – kasjer Hieronim Śpiewankiewicz,
• Kaprysy Łazarza (1972) – pierworodny syn Jacentego,
• Uciec jak najbliżej (1972) – Józef Olszewski,
• Czarne chmury (1973) – Trzosowski w odc. 6–8, 10,
• Droga (1973) – kierowca-podrywacz w odc. 1–2, 6,
• Profesor na drodze (1973) – nauczyciel języka polskiego w Technikum dla Pracujących,
• Żółw (1973) – dozorca,
• Awans (1974) – Sołtys,
• Czterdziestolatek (1974) – sąsiad parkujący samochód w odc. 4,
• Ile jest życia (1974) – Kowalewicz, członek ekipy filmowej w odc. 12,
• Koniec wakacji (1974) – ojciec Jurka,
• Dyrektorzy (1975) – majster Muniak w odc. 1–3, 5–6,
• 07 zgłoś się (1976) – Tymowski, kierownik kina, szef szajki (odc. 2 „Wisior”),
• Brunet wieczorową porą (1976) – kierowca,
• Daleko od szosy (1976) – nauczyciel języka polskiego w Technikum dla Pracujących w odc. 7,
• Złota kaczka (1976) – mężczyzna w karczmie,
• Lalka (serial telewizyjny, 1977) – Deklewski w odc. 1, 7,
• Milioner (1977) – komendant milicji,
• Żołnierze wolności (1977) – żołnierz I Armii WP; w cz. 2,
• Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz (1978) – chłoporobotnik na dworcu,
• Hallo Szpicbródka czyli ostatni występ króla kasiarzy (1978) – klakier Rudy,
• Wielki podryw (1978) – kierowca podwożący Sylwika,
• Zielona miłość (1978) – sekretarz partii w odc. 2–3,
• Dom (1980) – murarz Pakuła w odc. 6 „Nosić swoją skórę”,
• Punkt widzenia (1980) – doktor Krasucki, przyjaciel ojca Włodka w odc. 4,
• Biłek (1981) – weterynarz Wąsicki,
• Klejnot wolnego sumienia (1981) – Jan Zamoyski,
• Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy (1981) – Julian Jaraczewski, udziałowiec Bazaru w odc. 4,
• Levins Mühle (1982) – Gregor Germann,
• Blisko, coraz bliżej (1982) – powstaniec Labus w odc. 9–10,
• Oko proroka (1982) – niemy Woroba,
• Oko proroka czyli Hanusz Bystry i jego przygody (1985) – niemy Woroba w odc. 1–2,
• Przyłbice i kaptury (1985) – marszałek na dworze księcia Witolda w odc. 5,
• A żyć trzeba dalej (1986) – kapitan Zbigniew Czajkowski,
• Czas nadziei (1986) – pułkownik, komisarz wojskowy „Metalpolu”,
• Sonata marymoncka (1987) – kierowca Andrzejczak,
• Śmieciarz (1987) – restaurator Karaś,
• Warszawskie gołębie (1988) – gołębiarz Wacław Kaczmarski,
• Z soboty na poniedziałek (1988) – furman Węgierko,
• Virtuti (1989) – major.

Spektakle Teatru Tv

W bogatej karierze teatralnej Józefa Nalberczaka, wiele produkcji zasługuje na szczególne wyróżnienie. Wśród jego ról w spektaklach Teatru TV znalazły się:

• Wyjątek i reguła (1955) – Przewodnik,
• Czarna perła (1957),
• Klub kawalerów (1957),
• Szymon Chrząszcz znieważa sakrament małżeństwa (1958) – Szymon Chrząszcz,
• Pamiętnik babci (1959),
• Troja, miasto otwarte (1960),
• Dwa teatry (1962),
• Stworzenie świata (1963) – Sekretarz,
• Ostry dyżur (1964) – Franciszek Wielgorz,
• Ta wieś Mogiła (1964) – Pietryk,
• Kapitan z Koepenick (1965) – Schlettow,
• Klub kawalerów (1965) – Piorunowicz,
• Pięć minut przed północą (1965),
• Rano przeszedł huragan (1965),
• Stawka większa niż życie (1965) – Roman w odc. 3,
• Ucieczka z Betlejemu (1965) – Edek,
• Zabawa jak nigdy (1965),
• Żołnierze (1965) – Żonaty,
• Huzarzy (1966),
• Pocztówka z Buenos Aires (1966) – Marek,
• Skowronek (1966) – Beaudricourt,
• Pajęczyna (1967) – Marek Wolski,
• Żołnierz królowej Madagaskaru (1967),
• Ranny las (1968) – Zawada,
• Rocznica (1968) – Cullen,
• Trzy salwy (1968),
• Byłem i ja (1969),
• Niebezpieczne ścieżki (1969) – Major,
• Ucieczka (1969) – Olszak,
• Wicek i Wacek (1969),
• Czarująca szewcowa (1970) – Szewc,
• W imieniu prawa (1970) – Olczak,
• Fotografia w gazecie (1971) – Karpiel,
• Przyjęcie (1971) – On,
• Rafał Olbromski (1971) – Michcik,
• Wizyta starszej pani (1971) – Syn Illa,
• Chryja (1972) – Gligor,
• Otworzyć serce (1972) – Inżynier,
• Pięciokąt (1972) – Podróżny,
• Umarłem, aby żyć (1972) cz. III,
• Księżyc w nowiu (1973) – Sielecki,
• Generacje (1974),
• Henryk IV (1975) – Owen Glendower,
• Morderca z pociągu (1975) – Porucznik MO,
• Tragedia optymistyczna (1975) – Aleksy,
• Wieczór trzech króli (1975) – Antonio,
• Jedenaste przykazanie (1976) – Biczycki,
• Awantura w Chioggi (1977) – Toni,
• Doktor medycyny (1977) – Marszałek,
• Honor bez motywów (1977) cz. II-III – Maszczyk,
• Kremlowskie kuranty (1977) – Czerwonoarmista,
• Letnicy (1977) – Doktor,
• Azyl dla bandyty (1978) – Jarema,
• Idea i miecz (1978),
• O coś więcej niż przetrwanie (1978) – „Porawa”,
• Pierścień i róża, czyli historia Lulejki i Bulby (1980),
• Smok (1980) – Smok,
• Wojna w Polszcze pospolita (1980) – Rostrucharz,
• Azyl (1981) – Inspektor,
• Superata (1981) – Pichlewicz,
• Znachor (1981) – Prokurator,
• Z chłopa król (1983) – Kwasipiwski,
• Thermidor (1984) – Billaud,
• Bóg jest i na śmieciach (1985) – Masłowski,
• Zapis ojca Hermanna (1985) – Wiprecht,
• Jubileusz (1987) – Kużma Mikołajewicz-Chiryn.

Ordery i odznaczenia

Józef Nalberczak był osobą odznaczoną wieloma wyróżnieniami, które odzwierciedlają jego zaangażowanie w działalność na rzecz kraju oraz kultury.

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1976),
• Srebrny Krzyż Zasługi (11 lipca 1955),
• Brązowy Krzyż Zasługi (1945),
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974),
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1985),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955),
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966),
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (dwukrotnie: 1976, 1978).

Nagrody

Józef Nalberczak, uznawany za jednego z najważniejszych aktorów w polskim teatrze i filmie, zdobył wiele nagród przez swoją bogatą karierę. Oto niektóre z wyróżnień, które otrzymał:

• Wyróżnienie na III Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę tytułową w klasycznym spektaklu Samuel Zborowski autorstwa Juliusza Słowackiego, który został wyreżyserowany przez Jerzego Kreczmara w Teatrze Klasycznym w Warszawie w 1963 roku,
• Nagroda Ministra Oświaty i Wychowania przyznana mu za główną rolę w telewizyjnym filmie Profesor na drodze, wyreżyserowanym przez Zbigniewa Chmielewskiego w 1973 roku,
• Nagroda Ministra Obrony Narodowej za całokształt twórczości artystycznej w dziedzinie teatru i filmu, którą otrzymał szczególnie za role w filmach Westerplatte i Żołnierz wolności, a także za występy w sztukach teatralnych Samuel Zborowski, Mazepa oraz Geniusz sierocy w 1985 roku,
• Nagroda za pierwszoplanową rolę męską przyznana za występ w filmie Uciec jak najbliżej w reżyserii Janusza Zaorskiego, zdobyta na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie w 1972 roku.

---

Oceń: Józef Nalberczak

---