Tadeusz Fijewski

---

Życiorys

Tadeusz Fijewski przyszedł na świat 14 lipca 1911 roku na warszawskim Powiślu, w rodzinie robotniczej, której członkami byli Wacław – malarz pokojowy oraz Marianna z Lubańskich. Wśród jego dziewięciorga rodzeństwa troje postanowiło podążyć ścieżką artystyczną. Oprócz Tadeusza, do artystów należy także aktorka i tancerka Barbara, a także brat Włodzimierz oraz siostra Maria, którzy zajmowali się pracą w teatrach lalkowych. W latach dwudziestych XX wieku ukończył Szkołę Powszechną nr 34 w Warszawie.

II Rzeczpospolita

Debiut Tadeusza miał miejsce 13 października 1921 roku, kiedy zagrał rolę statysty w sztuce „Chory z urojenia” Moliera, wystawionej w Teatrze Polskim w Warszawie, prowadzonym przez Arnolda Szyfmana. Jako aktor Teatru Polskiego związał się na całe życie, aż do swojej śmierci w 1978 roku. Po debiucie brał udział w amatorskich spektaklach oraz przedstawieniach dla dzieci, a od 1927 roku również w produkcjach filmowych. Jego pierwszy film to „Zew morza” w reżyserii Henryka Szaro, gdzie wcielił się w postać dziesięcioletniego Stacha.

W 1927 roku, po nieudanym podejściu do zdania egzaminu eksternistycznego aktorstwa, kontynuował naukę w gimnazjum, jednocześnie występując na scenie i w filmach. Z racji swojego wieku często otrzymywał role nastolatków, co przyczyniło się do nadania mu miana „złotowłosego urwisa ekranu”. W 1936 roku ukończył Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie. Po studiach pracował w objazdowym Teatrze dla Dzieci „Płomyku” oraz „Płomyczku”. Do września 1939 roku występował także w Warszawskich teatrach prowadzonych przez Malicką oraz w Teatrze Ateneum i teatrze w Sosnowcu.

II wojna światowa

Po rozpoczęciu II wojny światowej, Tadeusz Fijewski zgłosił się do Wojska Polskiego, jednak nie został powołany do służby. W dniu 3 maja 1940 roku aresztowano go i przewieziono z Pawiaka do więzień Sachsenhausen i Dachau. Po uwolnieniu z obozu w 1941 roku, pracował jako sprzątacz i kelner w barach warszawskich, angażując się w działalność Armii Krajowej. Wziął udział w powstaniu warszawskim jako członek Grupy Bojowej „Krybar”, używając pseudonimu „Kostek”. Po upadku powstania, był przetrzymywany w różnych obozach jenieckich w III Rzeszy, w tym w Oflagu II D Gross-Born. Po wojnie, występował w teatrze powstańczym BIiP AK, kierowanym przez Leona Schillera, oraz z zespołem estradowym utworzonym przez Kazimierza Krukowskiego, który dawał przedstawienia w obozach polskich na terenie okupowanych Niemiec.

Po wojnie

W 1945 roku Tadeusz powrócił do Polski, gdzie występował w teatrach w Toruniu, Łodzi i Warszawie. Grał w teatrze warszawskim Nowym (1947–1949), Narodowym (1949–1954), Współczesnym (1954–1968) oraz Polskim (1968–1978). Po zakończeniu wojny zrezygnował z ról dziecięcych i natychmiast przyjął rolę nieporadnego staruszka. Jego dorobek filmowy obejmuje ponad 50 filmów. Ponadto brał udział w radiowej powieści „Matysiakowie” oraz w radiowym Teatrze Eterek Jeremiego Przybory, gdzie zagrał postać Mundzia, syna wdowy Eufemii, w której rolę wcieliła się Irena Kwiatkowska.

Wyróżniające się role Tadeusza Fijewskiego to m.in.: Rzecki w filmie „Lalka” w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa, Kuba w „Chłopach” w reżyserii Jana Rybkowskiego, stary Czereśniak w serialu telewizyjnym „Czterej pancerni i pies” w reżyserii Konrada Nałęckiego, oraz flegmatyczny pan Anatol w serii filmów, które wyreżyserował Jan Rybkowski.

Tadeusz Fijewski był żonaty z aktorką Heleną Makowską-Fijewską. Spoczywa, obok żony, na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w Alei Zasłużonych (1-94).

Role teatralne

Sezon 1945/1946 – Teatr Ziemi Pomorskiej w Toruniu (dyr. Wilam Horzyca)

Tadeusz Fijewski zadebiutował na scenie Teatru Ziemi Pomorskiej, angażując się w ważne produkcje teatralne, w tym w „Sen nocy letniej” Williama Szekspira, gdzie odgrywał postać Dudka.

Wziął także udział w inscenizacji „Major Barbara”, w której miał zaszczyt grać Adolfa Ciusinsa, a jego talenty można było podziwiać w „Szczęśliwych dniach” Bernarda Gassina.

Sezon 1946/1947 – Teatr Wojska Polskiego w Łodzi (dyr. Leon Schiller)

Następnie Fijewski kontynuował swoją karierę w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, gdzie odegrał rolę Świstos w adaptacji „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale” Wojciecha Bogusławskiego.

Sezon 1947/1948 i 1948/1949 – Teatr Nowy w Warszawie (dyr. Marian Meller)

W kolejnych dwóch sezonach Fijewski występował w Teatrze Nowym w Warszawie. Jego role w „Weselu Figara” Pierre’a de Beaumarchais’go jako Don Guzman Gąska w 1947 roku, oraz w „Rewizorze” Nikołaja Gogola jako Piotr Iwanowicz Bobczyński, podkreśliły jego wszechstronność jako aktora.

W 1948 roku grał Bobina w „Słomkowym kapeluszu” Eugene’a Labiche’a, a w 1949 roku dał znakomity występ jako Książę Gigi w „Zemście nietoperza” Johanna Straussa.

Sezon 1949/1950 – 1955/1956 – Teatr Narodowy w Warszawie

Tadeusz Fijewski dołączył do Teatru Narodowego w Warszawie, gdzie przez kilka lat zagrał w licznych produkcjach. W 1949 roku wystąpił w sztuce Maksyma Gorkiego „Jegor Bałyczow i inni” w reżyserii Władysława Krasnowieckiego.

W jego repertuarze znalazły się również ważne role, takie jak Zalesiak w „Sułkowskim” Stefana Żeromskiego (1951), Chlestakow w „Rewizorze” Nikołaja Gogola (1952), Krueger w „Bobrowym futrze” Gerharta Hauptmanna (1953) oraz Juryś w „Niemcach”Leona Kruczkowskiego (1955).

Sezon 1956/1957 – 1967/1968 – Teatr Współczesny w Warszawie

Od 1956 roku Fijewski występował w Teatrze Współczesnym w Warszawie, gdzie zyskał uznanie za swoje role w różnych znakomitych dramatycznych utworach. W 1957 roku zagrał Gogo w „Czekając na Godota” Samuela Becketta, co stanowiło znaczący punkt w jego karierze.

Inne godne uwagi role to Cezar w „Historii fryzjera” Vasco Georges’a Schehade’a (1961) oraz Fish w „Karierze Artura Ui” Bertolta Brechta (1962). Fijewski pojawił się również w „Trzech siostrach” Antona Czechowa (1963) oraz Twardosz w „Dożywociu” Aleksandra Fredry (1963).

W 1964 roku wcielił się w Androklesa w „Androklesie i lew” George’a Bernarda Shawa, a jego występ jako Wuj Eugeniusz w „Tango”Sławomira Mrożka (1965) pozostaje w pamięci widzów.

Dodatkowo odgrywał Ojca w „Dwóch teatrach” Jerzego Szaniawskiego (1968).

Sezon 1968/1969 – 1977/1978 – Teatr Polski w Warszawie

Ostatni okres w karierze Fijewskiego przypada na Teatr Polski w Warszawie, gdzie występował od 1968 roku. W 1969 roku zagrał Pluszkina w „Martwych duszach” Nikołaja Gogola.

W kolejnych latach jego wszechstronność objawiła się w rolach takich jak Anzelm w „Szkole żon” Wojciecha Bogusławskiego (1969), Miller w „Intrydze i miłości” Friedricha Schillera (1969), a także Cymbelin w „Cymbelinie” Williama Szekspira (1970).

W 1970 roku zagrał Kalmita w „Chłopcach”Stanisława Grochowiaka, a w 1975 roku wystąpił jako Pan Benet w „Panu Benecie” Aleksandra Fredry oraz Alfred Doolittle w „Pigmalionie” George’a Bernarda Shawa (1975). Końcowym akcentem jego kariery stała się rola George’a Talbota w „Mariej Stuart” Friedricha Schillera (1976).

Filmografia

Filmy (lata 1927–1939)

• 1927 – Zew morza (reż. Henryk Szaro) jako Stach w wieku dziecięcym,
• 1928 – Przedwiośnie (reż. Henryk Szaro), film nie zachował się,
• 1928 – Dzikuska (reż. Henryk Szaro), film nie zachował się,
• 1928 – Kropka nad i (reż. Juliusz Gardan) jako chłopiec sierota,
• 1929 – Ponad śnieg (reż. Konstanty Meglicki) jako Felek,
• 1929 – Pod banderą miłości (reż. Michał Waszyński) jako kadet szkoły morskiej, film nie zachował się,
• 1929 – Mocny człowiek (reż. Henryk Szaro),
• 1930 – Uroda życia (reż. Juliusz Gardan) jako uczeń,
• 1932 – Legion ulicy (reż. Aleksander Ford) jako Władek,
• 1933 – 10% dla mnie (reż. Juliusz Gardan) jako boy hotelowy,
• 1933 – Prokurator Alicja Horn (reż. Michał Waszyński) jako gazeciarz,
• 1934 – Córka generała Pankratowa (reż. Józef Lejtes) jako skazany rewolucjonista,
• 1934 – Młody las (reż. Józef Lejtes) jako uczeń,
• 1935 – Nie miała baba kłopotu (reż. Michał Waszyński i Aleksander Ford),
• 1935 – Dwie Joasie (reż. Mieczysław Krawicz) jako goniec Antoś,
• 1936 – Tajemnica panny Brinx (reż. Bazyli Sikiewicz) jako steward,
• 1937 – Trójka hultajska (reż. Henryk Szaro) jako najstarszy syn Wyciora,
• 1938 – Florian (reż. Leonard Buczkowski) jako Gaweł, wnuk Wereszczyńskiego,
• 1938 – Paweł i Gaweł (reż. Mieczysław Krawicz) jako Stefek, pracownik Pawła,
• 1939 – Kłamstwo Krystyny (reż. Henryk Szaro) jako goniec.

Filmy (po 1945)

• 1946 – W chłopskie ręce (reż. Leonard Buczkowski) jako Józiek, pomocnik Witolda Patyka,
• 1948 – Ulica Graniczna (reż. Aleksander Ford) jako Bronek Cieplikowski oraz fryzjer strzygący Kuśmiraka (dwie role),
• 1954 – Trudna miłość (reż. Stanisław Różewicz) jako Biedronka,
• 1954 – Pod gwiazdą frygijską (reż. Jerzy Kawalerowicz) jako dorożkarz,
• 1954 – Pokolenie (reż. Andrzej Wajda) jako niemiecki wartownik w tartaku,
• 1956 – Nikodem Dyzma (reż. Jan Rybkowski) jako nadinspektor Jarec,
• 1957 – Kapelusz pana Anatola (reż. Jan Rybkowski) jako Anatol Ryszard Kowalski, kasjer w PZU,
• 1957 – Pętla (reż. Wojciech Jerzy Has) jako Władek, alkoholik w barze „Pod Orłem”,
• 1958 – Kalosze szczęścia (reż. Antoni Bohdziewicz) jako Hipek Michalak, pomocnik fotografa,
• 1958 – Pan Anatol szuka miliona (reż. Jan Rybkowski) jako Anatol Kowalski, kasjer,
• 1958 – Żołnierz królowej Madagaskaru (reż. Jerzy Zarzycki) jako Saturnin Mazurkiewicz,
• 1959 – Inspekcja pana Anatola (reż. Jan Rybkowski) jako Anatol Kowalski,
• 1961 – Złoto (reż. Wojciech Jerzy Has) jako Edzio, puzonista,
• 1962 – Czarne skrzydła (reż. Ewa i Czesław Petelscy) jako Falkiewicz, geometra,
• 1962 – Dom bez okien (reż. Stanisław Jędryka) jako clown Jankowski,
• 1964 – Pierwszy dzień wolności (reż. Aleksander Ford) jako doktor Rhode, ojciec Ingi, Luzzi i Lorchen,
• 1965 – Człowiek z kwiatem w ustach (reż. Jan Rybkowski) jako spóźniony letnik,
• 1965 – Lenin w Polsce (reż. Siergiej Jutkiewicz) jako pisarz więzienny w Nowym Targu,
• 1965 – Trzy kroki po ziemi (reż. Jerzy Hoffman, Edward Skórzewski) jako notabl Majchrowski (w noweli Dzień urodzin),
• 1967 – Katarynka (reż. Stanisław Jędryka) jako pan Tomasz,
• 1967 – Ojciec (reż. Jerzy Hoffman) jako Hipolit Dymek, woźnica,
• 1968 – Lalka (reż. Wojciech Jerzy Has) jako Ignacy Rzecki,
• 1969 – Księżyc (reż. Stanisław Brejdygant) jako Pietruchow,
• 1971 – Kamizelka (reż. Stanisław Jędryka) jako doktor,
• 1971 – Na przełaj (reż. Janusz Łęski) jako ojciec,
• 1973 – Chłopi (reż. Jan Rybkowski) jako Kuba Socha, parobek Macieja Boryny (cz. 1. Boryna),
• 1974 – Wiosna panie sierżancie (reż. Tadeusz Chmielewski) jako Wyderko,
• 1975 – Kazimierz Wielki (reż. Ewa i Czesław Petelscy) jako Nanker, biskup krakowski i wrocławski,
• 1975 – Noce i dnie (reż. Jerzy Antczak) jako Łuczak, chłop w Serbinowie,
• 1979 – Pełnia (reż. Andrzej Kondratiuk) jako dziadek Foton (ostatnia rola Fijewskiego, produkcję filmu zakończono już po jego śmierci).

Seriale telewizyjne

• 1966–1970 – Czterej pancerni i pies (reż. Konrad Nałęcki) jako stary Czereśniak, ojciec Tomka Czereśniaka (odc. 4. Psi pazur, odc. 9. Zamiana i odc. 21. Dom),
• 1972 – Chłopi (reż. Jan Rybkowski) jako Kuba Socha, parobek Macieja Boryny (odc. 1. Boryna, odc. 2. Jarmark, odc. 3. Zrękowiny i odc. 4. Wesele),
• 1977 – Noce i dnie (reż. Jerzy Antczak) jako Łuczak, chłop w Serbinowie (odc. 2. Piotruś i Teresa, odc. 3. Babcia, odc. 4. Wieczne zmartwienia, odc. 6. Miłość, odc. 7. Wiatr w oczy i odc. 10. Rodzimy się, umieramy, a życia wciąż wystarcza…).

Ordery i odznaczenia

Wśród licznych wyróżnień i odznaczeń przyznanych Tadeuszowi Fijewskiemu znalazły się m.in.:

• Order Sztandaru Pracy II klasy, przyznany w 1970 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany w 1959 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, nadany 11 lipca 1955 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, datowany na 19 stycznia 1955 roku,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego, przyznana w 1967 roku,
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”, otrzymana 17 stycznia 1963 roku.

Nagrody

Tadeusz Fijewski, uznawany za jednego z wybitnych aktorów polskich, zdobył wiele prestiżowych nagród, które świadczą o jego talencie oraz wkładzie w sztukę teatralną i filmową.

• Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za niezapomnianą rolę Wojciecha Grzelaka w radiowej powieści Matysiakowie w 1958 roku,
• Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy,
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za całokształt pracy aktorskiej w teatrze i w filmie w 1967 roku,
• „Złoty Ekran” – nagroda tygodnika Ekran za rolę Hipolita Dymka w filmie Ojciec, w reżyserii Jerzego Hoffmana w 1968 roku,
• Nagroda na VII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Panamie za rolę Ignacego Rzeckiego w filmie Lalka, którego reżyserem był Wojciech Has w 1969 roku,
• Nagroda na XII Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za rolę Kalmity w spektaklu Chłopcy, autorstwa Stanisława Grochowiaka, wystawianym w Teatrze Polskim w Warszawie w 1971 roku.

Upamiętnienie

W 2008 roku, w Warszawie, w szczególnej lokalizacji u zbiegu ulic Zajęczej i Topiel, nazwano skwer imieniem Tadeusza, Marii, Barbary oraz Włodzimierza Fijewskich. To ważne wydarzenie miało miejsce w popularnej dzielnicy Powiśle, przyczyniając się do upamiętnienia znaczącej rodziny artystycznej.

Również w Katowicach można natknąć się na ulicę, która otrzymała imię Tadeusza Fijewskiego, co świadczy o trwałym śladzie, jaki pozostawił on w polskiej kulturze.

W 2016 roku Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek pocztowy o nominale 6 złotych, stworzony przez Marzannę Dąbrowską. Znaczek ten, zaliczany do serii „Ludzie kina i teatru”, jest wyjątkowym hołdem złożonym Tadeuszowi Fijewskiemu i jego wkładzie w polską sztukę.

---

Oceń: Tadeusz Fijewski

---