Stanisław Jastrzębski

---

Życiorys

Stanisław Jastrzębski przyszedł na świat 10 listopada 1920 roku w Warszawie, w rodzinnym domu Teofila i Apolonii Jastrzębskich. Już w 1934 roku rozpoczął swoją przygodę z harcerstwem, dołączając do 41. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. Jego działalność konspiracyjną rozpoczął w listopadzie 1939 roku, najpierw w batalionie „Bazylika”, a od lipca 1942 roku wstąpił do Szarych Szeregów, gdzie działał w hufcu Powiśle.

W trakcie tego okresu brał udział w akcjach małego sabotażu, a po reorganizacji Szarych Szeregów w listopadzie 1942 roku znalazł się w Grupach Szturmowych, które były dowodzone przez Tadeusza Zawadzkiego „Zośkę”. Ukończenie Liceum Stowarzyszenia Dyrektorów Państwowych Szkół Średnich w 1940 roku oraz Technikum Chemicznego w 1942 roku stanowiło ważny etap w jego edukacji. Uczestniczył również w licznych kursach wojskowych, takich jak Szkoła Podchorążych (grudzień 1942), kurs Wielkiej Dywersji (grudzień 1943) oraz kurs Dowódców Kompanii (lipiec 1944).

W okresie od lutego do czerwca 1943 roku, jako podchorąży, pełnił rolę instruktora w Szkole Podoficerskiej, gdzie szkolił nowych podoficerów. W sierpniu 1943 roku, wraz z drużyną SAD 100, przeszedł do oddziału „Agat”, który na przełomie czerwca i lipca 1944 przekształcił się w batalion „Parasol”. W stopniu plutonowego podchorążego objął dowództwo I plutonu 2. kompanii, przyjmując pseudonim „Kopeć”. Jastrzębski brał czynny udział w działalności konspiracyjnej swojego oddziału, uczestnicząc w wielu akcjach zbrojnych, w tym w akcji pod Arsenałem czy likwidacji Augusta Kretschmanna, zastępcy komendanta Gęsiówki.

W czasie powstania warszawskiego walczył na Woli jako dowódca jednego z trzech odcinków przydzielonych „Parasolowi”. Po zranieniu dowódcy „Mirskiego” Jerzego Zapadko, przejął dowództwo 2 kompanii od 3 sierpnia 1944 roku. Niestety 6 sierpnia 1944 roku doznał ciężkiego rany podczas obrony cmentarza kalwińskiego. Pod koniec sierpnia powrócił do oddziału jako zastępca „Mirskiego”, gdzie organizował opiekę dla 150 rannych ewakuowanych kanałami ze Starego Miasta.

4 września 1944 roku związał się małżeństwem z Haliną Zofią z Czarnieckich (1922–2020), a po wojnie mieli dwoje dzieci: syna Pawła oraz córkę Danutę. Przed samą kapitulacją ponownie ranny, został następnie przewieziony do obozu-szpitala jeńców wojennych w Zeithein pod Dreznem. Po zakończeniu leczenia trafił do oflagu II D Gross Born, gdzie został oswobodzony przez 14 pp 3 Dywizji LWP, a do Warszawy wrócił w lutym 1945 roku.

Okres powojenny

W kwietniu 1950 roku uzyskał dyplom ukończenia SGGW, gdzie ukończył Wydział Technologii Drewna, zdobywając tytuł magistra inżyniera. Od tego samego miesiąca pracował w Instytucie Techniki Budowlanej. Niestety, 23 października 1950 roku aresztowano go na podstawie wyroku Rejonowego Sądu Wojskowego za „usiłowanie obalenia ustroju Rzeczypospolitej Polskiej”, skazując na 10 lat więzienia, które w drugiej instancji zmniejszono do 7 lat.

Po odbyciu kary, którą rozpoczął w październiku 1953 roku, przez pewien czas pozostawał bez pracy. Następnie podjął zatrudnienie jako robotnik budowlany, a później jako kierownik w Wytwórni Mebli Artystycznych w Henrykowie, z której został zwolniony w wyniku represji politycznych. Od 1955 roku aż do emerytury pracował w Biurze Projektów Przemysłu Drzewnego w Warszawie, gdzie zajmował się projektowaniem zakładów przemysłowych w kraju oraz zagranicą, w tym w Chinach, Jugosławii, Pakistanie i we Włoszech.

W 1971 roku ukończył studium podyplomowe dla generalnych projektantów na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. W 1980 roku ukazała się jego książka wspomnieniowa pt. „Zaczęło się pod Arsenałem”. Cały czas angażował się społecznie w środowisku kombatanckim, przez 12 lat pełnił funkcję przewodniczącego Środowiska Batalionu „Parasol”, a później przez wiele lat przewodniczył Komisji Awansowo–Odznaczeniowej w Zarządzie Głównym Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

10 listopada 1993 roku dokonano awansu Jastrzębskiego na podpułkownika. Ostatnie chwile jego życia upływały w Warszawie, gdzie zmarł na serce 13 kwietnia 2000 roku. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim, w kwaterze 184-2-19.

Udział w akcjach bojowych

Stanisław Jastrzębski miał znaczący wkład w działania zbrojne podczas II wojny światowej, uczestnicząc w licznych akcjach bojowych, które miały na celu oswobodzenie więźniów oraz likwidację niemieckich oficerów.

Jednego z kluczowych momentów był 26 marca 1943 roku, kiedy to w operacji pod Arsenałem z grupy „Ubezpieczenie – Stare Miasto” udało się odbić Jana Bytnara, znanego jako „Rudy”, oraz dwudziestu innych więźniów. Akcja ta miała miejsce w siedzibie Gestapo, która znajdowała się przy alei Jana Chrystiana Szucha 25, skąd więźniowie byli transportowani na Pawiak.

W drugiej połowie czerwca 1943 roku miała miejsce udana akcja wysadzenia pociągu z niemieckimi żołnierzami pod Śródborowem, gdzie podłożono materiał wybuchowy pod tory kolejowe i ostrzelano nadjeżdżający pociąg.

24 września 1943 roku Jastrzębski brał udział w akcji „Kretschmann”, gdzie jako dowódca i pierwszy wykonawca, z sukcesem zastrzelił Augusta Kretschmanna, zastępcę komendanta obozu koncentracyjnego Gęsiówka, na rogu ulic Rozbrat i Dmochowskiego.

W 26 września 1943 roku Jastrzębski wziął udział w akcji „Wilanów” jako zastępca dowódcy grupy „Morro”, przeprowadzając atak na posterunek niemieckiej żandarmerii. Akcja zakończyła się sukcesem.

W październiku tego samego roku, podjął próbę likwidacji konfidentów, Ireny Lisowej i Alfreda Milke, jednak akcja ta zakończyła się niepowodzeniem z powodu niesprzyjających warunków.

1 lutego 1944 roku, dowodząc grupą, Jastrzębski brał udział w akcji odbicia rannych, którzy zostali przewiezieni do szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze po akcji na generała SS Franza Kutscherę. Akcja ta została uznana za zakończoną sukcesem.

W 26 kwietnia 1944 roku uczestniczył w akcji „Rodewald”, pełniąc funkcję zastępcy dowódcy. W wyniku tej operacji zlikwidowany został ppłk Erwin Gresser, odpowiedzialny za 17 pułk żandarmerii.

W czerwcu 1944 roku miał miejsce nieudana akcja „Hahn”, gdzie uczestnicy czekali na szefa Gestapo, Hahna, przez 2,5 godziny w oczekiwaniu na jego przyjazd, zanim akcja została odwołana.

Ordery i odznaczenia

Wśród licznych zaszczytów, które uzyskał, znajdują się następujące odznaczenia:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (przyznany 22 listopada 1999),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (uzyskany 25 lipca 1994),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Walecznych (otrzymany czterokrotnie),
• Krzyż Partyzancki,
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Warszawski Krzyż Powstańczy,
• Krzyż Armii Krajowej,
• Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju”,
• Srebrny Krzyż „Za Zasługi dla ZHP”,
• Odznaka Honorowa Za Zasługi dla Światowego Związku Żołnierzy AK,
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”.

---

Oceń: Stanisław Jastrzębski

---