Stanisław Broniewski

---

Życiorys

Stanisław Broniewski był osobą o niezwykle bogatym życiorysie, którego początki sięgają rodziny związanej z publiczną służbą. Jego ojciec, Witold, był pracownikiem Warszawskiej Izby Skarbowej oraz kierownikiem Departamentu Obrotu Pieniężnego w Ministerstwie Skarbu, a także prezesem zarządu Banku Spółek Zarobkowych. Matka, Anna z Orłowskich, również odegrała ważną rolę w jego życiu.

Po ukończeniu szkoły podstawowej w 1928 roku, Stanisław rozpoczął edukację w Gimnazjum i Liceum Męskim im. Adama Mickiewicza. W tym czasie związał się z Związkiem Harcerstwa Polskiego, gdzie swoją przygodę rozpoczął w 3 Warszawskiej Drużynie Harcerzy im. ks. J. Poniatowskiego. Po zdaniu matury w maju 1934 roku, kontynuował naukę w Poznaniu, gdzie jego ojciec został przeniesiony służbowo.

Studiował na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. W 1938 roku uzyskał tytuł magistra ekonomii, co stanowiło początek jego kariery akademickiej, gdyż rozpoczął także przewód doktorski. W trakcie studiów poznał Floriana Marciniaka, aktywnego działacza harcerskiego, który wciągnął go do pracy w komendzie Chorągwi Wielkopolskiej Harcerzy. Uczestniczył w działalności Akademickiego Koła Harcerskiego im. Heliodora Święcickiego, zrzeszającym harcerską młodzież akademicką.

W czasie II wojny światowej, podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku, Stanisław był jednym z współorganizatorów Pogotowia Harcerzy, którego komendantem był Florian Marciniak. W okresie niemieckiej okupacji angażował się w działalność Szarych Szeregów. W październiku 1939 roku zainicjował powstanie konspiracyjnej 3 Warszawskiej Drużyny Harcerzy, co dało początek hufcowi Trzy Krzyże (TK). Od grudnia aktywnie pracował w komendzie Warszawskiej Chorągwi Harcerzy.

W 1941 roku Stanisław został mianowany na harcmistrza, a rok później był komendantem Okręgu Południowego w Chorągwi Warszawskiej oraz organizacji Wawer. Jego działalność w czasie okupacji obejmowała również komendę Chorągwi Warszawskiej Harcerzy od września 1941 roku do 1943 roku. W 1942 roku brał udział w pierwszym turnusie Kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty ZWZ-AK. Pełnił także rolę komendanta Grup Szturmowych w Warszawie i dowódcy akcji pod Arsenałem. Po aresztowaniu Marciniaka, pełnił funkcję naczelnika Szarych Szeregów aż do października 1944 roku.

Broniewski brał udział w powstaniu warszawskim, a po jego upadku trafił do obozu w Bergen-Belsen. Po wojnie, w 1945 roku, został komendantem Harcerstwa wśród Polaków w Niemczech. W marcu 1946 roku powrócił do kraju, gdzie w latach 1946–1948 pełnił funkcję wicedyrektora departamentu w Centralnym Urzędzie Planowania. Następnie dołączył do PSS „Społem”. W grudniu 1956 roku uczestniczył w Krajowej Naradzie Działaczy Harcerskich, tzw. Zjeździe Łódzkim, co zaowocowało jego wstąpieniem do Naczelnej Rady Harcerskiej ZHP, gdzie pozostał do 1958 roku.

Pomimo chęci kandydowania do Sejmu w wyborach parlamentarnych w 1957 roku, jego nazwisko zostało usunięte przez władze PZPR. Następnie zajął się pracą naukową, obronił doktorat oraz uzyskał habilitację z ekonomii urbanistyki. W 1966 roku został docentem na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie szkolił studentów i podejmował badania w dziedzinie urbanistyki i ekonomii, będąc autorem wielu prac.

W 1986 roku uczestniczył jako konsultant w produkcji dokumentalnego filmu „Szare Szeregi” w reżyserii Wiktora Skrzyneckiego. W 1989 roku objął przewodnictwo Krajowego Komitetu Odrodzenia ZHP, a w latach 1990–2000 przewodniczył Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Jego działalność społeczna obejmowała również członkostwo w Radzie Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz pełnienie funkcji kanclerza Kapituły Orderu Orła Białego oraz członka Kapituły Orderu Virtuti Militari.

Był współzałożycielem Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej oraz aktywnie działał na rzecz zjednoczenia polskiego harcerstwa w latach 90-tych. Pełnił również rolę Honorowego Przewodniczącego Stowarzyszenia Szarych Szeregów. W kwietniu 1992 roku otrzymał Honorowe Obywatelstwo miasta stołecznego Warszawy i był również honorowym obywatelem Poznania. Zmarł 30 grudnia 2000 roku w Wesołej, w wieku 85 lat, po długiej chorobie.

Pogrzeb Stanisława Broniewskiego odbył się 9 stycznia 2001 roku na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, gdzie spoczął w kwaterze Harcerskiego Batalionu Armii Krajowej „Zośka” (20A-1-12).

Książki

Stanisław Broniewski to uznany autor, który stworzył szereg istotnych prac związanych z historią harcerstwa, szczególnie w trudnym okresie okupacji.

Wśród jego książek można znaleźć:

• Akcja pod Arsenałem, (1983) ISBN 83-05-11161-X,
• Całym życiem. Szare Szeregi w relacji naczelnika (1983), ISBN 83-01-04269-9,
• Florian Marciniak. Naczelnik Szarych Szeregów (1988), ISBN 83-01-08721-8,
• O prawie harcerskim, (1984),
• To nie takie proste: moje życie, (2001), ISBN 83-86747-72-2,
• Trójka: zapiski o ludziach i wydarzeniach z dziejów 3 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Xięcia Józefa Poniatowskiego, (2004), ISBN 83-920884-0-9.

Każda z tych pozycji stanowi istotny wkład w zrozumienie historii harcerstwa i ukazuje duże zaangażowanie Broniewskiego w dokumentowanie ważnych wydarzeń.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Broniewski, wybitna postać w historii Polski, został uhonorowany wieloma odznaczeniami w uznaniu jego zasług i poświęcenia. Oto lista jego najwybitniejszych odznaczeń:

• Order Orła Białego (1995),
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1959),
• Złoty Krzyż Zasługi (1973),
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Krzyż Armii Krajowej (1979),
• Krzyż Partyzancki (1994),
• Warszawski Krzyż Powstańczy (1995),
• Medal Wojska (otrzymał czterokrotnie),
• Medal za Warszawę 1939–1945,
• Odznaka pamiątkowa Akcji „Burza”,
• Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” z Rozetą i Mieczami,
• Złota Odznaka Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego,
• Złota Odznaka Towarzystwa Urbanistów Polskich,
• Brązowa Odznaka „Za Odbudowę Warszawy”,
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1978),
• Odznaka Honorowa Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty ZWZ-AK,
• Odznaka „Zasłużony Pracownik Łączności”,
• Honorowy Obywatel Warszawy,
• Honorowy Obywatel Poznania (1995).

Stanisław Broniewski pełnił również funkcje Kanclerza Kapituły Orderu Orła Białego oraz członka Kapituły Orderu Virtuti Militari, co świadczy o jego zaangażowaniu w honorowanie zasłużonych dla kraju.

Upamiętnienie

Stanisław Broniewski, znany jako „Orsza”, jest postacią, która została upamiętniona w wielu miejscach Warszawy.

W maju 2009 roku, jego imię nadano skwerowi usytuowanemu pomiędzy ulicami: Różaną, Puławską oraz gen. J. Dąbrowskiego. To znak, jak ważna była jego obecność w historii Warszawy.

Dodatkowo, pamiątkowa tablica została umieszczona na kamienicy przy ul. Grażyny 22, gdzie Stanisław Broniewski mieszkał w latach 1948–2000. To miejsce również jako świadek jego życia przyciąga uwagę osób zainteresowanych jego biografią.

W czerwcu 2001 roku, imię Broniewskiego zostało nadane Szkole Podstawowej w Wałdowie Szlacheckim, co dodatkowo podkreśla znaczenie, jakie miał jako wzór do naśladowania dla młodszych pokoleń.

Jego wizerunek zagościł także w polskiej kinematografii. W filmie „Akcja pod Arsenałem” z 1977 roku, rolę Broniewskiego zagrał Jan Englert, który pełnił przy tym funkcję konsultanta filmowego. Natomiast w filmie „Kamienie na szaniec” z 2014 roku, postać Broniewskiego zagrał Wojciech Zieliński.

Te różne formy upamiętnienia świadczą o ogromnym szacunku do jego osoby oraz wpływie, jaki wywarł na historię Polski.

---

Oceń: Stanisław Broniewski

---