Bohdan Arct

Wojsko i służby mundurowe

Bohdan Arct to ważna postać w historii polskiego lotnictwa, znany przede wszystkim jako pilot myśliwski podczas II wojny światowej. Urodził się 27 maja 1914 roku w Warszawie, a zmarł 11 maja 1973 roku w Siedlcach.

Arct, który przyjął także pseudonimy Hoffer H. oraz Prestone J., był nie tylko utalentowanym pilotem, ale również pisarzem i autorem książek, w tym wspomnień oraz publikacji dotyczących tematyki militarnej.

Warto zaznaczyć, że Bohdan Arct był odznaczony medalem Virtuti Militari, co podkreśla jego zasługi i odwagę na polu walki.

Życiorys

Bohdan Arct był synem znanej pisarki Marii Buyno-Arctowej oraz Zygmunta. Ukończył maturę w 1933 roku w Warszawie, w gimnazjum im. Ziemi Mazowieckiej. Edukację kontynuował, odbywając unitarne szkolenie na Dywizyjnym Kursie Podchorążych Rezerwy, który miał miejsce w 79. pułku piechoty w Słonimiu. W 1934 roku zakończył naukę w Szkole Podchorążych Rezerwy Lotnictwa, zlokalizowanej w Dęblinie. Kolejnym krokiem w jego edukacji były studia na kierunku grafika użytkowa w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, które ukończył w 1939 roku pod okiem drzeworytnika, profesora Edmunda Barłomiejczyka.

Bohdan Arct nie ograniczał się jedynie do nauki, a jego pasje obejmowały również lotnictwo. Uczęszczał na loty w 1 pułku lotniczym w Warszawie, podczas których latał na samolotach Potez XV i XXVII. W 1936 roku, dzięki osiągnięciom, został mianowany podporucznikiem w korpusie oficerów rezerwy aeronautyki, zajmując 73. lokatę.

Wybuch drugiej wojny światowej zastał go w służbie lotniczej. W wrześniu 1939 roku został zmobilizowany, a jego pluton, numer 10, został przydzielony Armii „Łódź”. Już 6 września zestrzelono go, jednak udało mu się wylądować bezpiecznie. Jego jednostka, po stratach, przestała być samodzielna, co spowodowało przetransportowanie Bohdana do pracy jako pilot-kurier. Po kolejnej akcji, 10 września, został ponownie zestrzelony, a 17 września przekroczył granicę z Rumunią, escaping from the German blitzkrieg.

W portach Bałczik i następnie w Beirucie oraz Marsylii, Arct znalazł się w obozie w Salon, a od grudnia 1939 roku przebywał w polskiej bazie lotniczej w Lyon-Bron. W późniejszych miesiącach, w marcu 1940 roku, przeniósł się do Szkole Strzelców Samolotowych w Blidzie w Algierze. Po zawieszeniu broni, które miało miejsce 22 czerwca, dotarł do Casablanki, a stamtąd drogą morską dotarł do Wielkiej Brytanii.

W Wielkiej Brytanii dołączył do Polskich Sił Powietrznych, zdobywając numer RAF P-1090. Po przeszkoleniu na brytyjskich samolotach, latał jako ferry pilot, dostarczając samoloty do różnych jednostek walczących. Z dniem 17 sierpnia 1941 roku rozpoczął kurs myśliwski w 61 Operational Training Unit (OTU) w Heston. Następnie, od 1 października 1941 roku, został przydzielony do 306 dywizjonu myśliwskiego, gdzie pełnił służbę do lutego 1943 roku.

W trakcie służby w Polskim Zespole Myśliwskim, Arct zestrzelił swojego pierwszego niemieckiego samolota (Bf-109) i odnotował kolejne sukcesy w postaci uszkodzeń i prawdopodobnych zestrzeleń. Ważnym aspektem jego działalności była prowadzenie kroniki Zespołu oraz projektowanie jego godła.

W lipcu 1943 roku Arct powrócił do 306 dywizjonu w Wielkiej Brytanii, przejmując dowództwo eskadry B w dywizjonie 303 11 sierpnia. Jego kariera w lotnictwie wojskowym była pełna osiągnięć, w tym skutecznych zestrzeleń, takich jak FW-190 17 sierpnia 1943 roku.

W lutym 1944 roku pojawił się w Dowództwie Obrony Powietrznej Wielkiej Brytanii, aby objąć funkcję asystenta oficera łącznikowego. W międzyczasie spisywał swoje doświadczenia, które zaowocowały jego debiutancką książką „W pogoni za Luftwaffe”. W 1944 roku, po objęciu dowództwa nad 316 dywizjonem myśliwskim, stał się jednym z najbardziej zasłużonych oficerów rezerwy w polskim lotnictwie.

W wyniku rozkazu przeniesienia na lotnisko West Malling w Kent, Arct miał do czynienia z największymi wyzwaniami. Zestrzelił swojego trzeciego nieprzyjacielskiego Bf-109, jednak wydarzenia wojenne skomplikowały się, gdy po awarii silnika 6 września 1944 roku wpadł w ręce niemieckiego wojska, co doprowadziło go do obozu jenieckiego aż do zakończenia II wojny światowej.

Po wojnie powrócił do Polski, gdzie wspólnie z żoną i córką zamieszkali we Wrocławiu. Szukał pracy jako grafik oraz pracował nad nowymi książkami, jednak spotkał się z cenzurą. Po czasie mieszkał w Gołkowie oraz Dobrzanowie, gdzie osiedlił się na stałe. Ostatnie lata życia poświęcił pisarstwu w Siedlcach, gdzie zmarł 14 maja 1973 roku. Jego prochy spoczywają na Cmentarzu Centralnym.

Zwycięskie walki powietrzne

Bohdan Arct wykonał 131 lotów bojowych, uzyskując znaczące osiągnięcia. Na liście Bajana był sklasyfikowany na 71 pozycji z trzema pewnymi zestrzeleniami, jednym prawdopodobnym oraz dwoma uszkodzeniami samolotów wroga:

  • Bf-109 (pewne 20 kwietnia 1943),
  • FW-190 (pewne 17 sierpnia 1943),
  • Bf-109 (pewne 6 września 1944),
  • Mc-202 (prawdopodobne 18 kwietnia 1943),
  • Bf-109 (uszkodzony 2 kwietnia 1943),
  • Bf-109 (uszkodzony 21 kwietnia 1943).

Dodatkowo, jego skuteczność przyczyniła się do zestrzelenia dwóch latających bomb V-1.

Ważniejsze odznaczenia

  • Srebrny Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 8491),
  • Krzyż Walecznych (czterokrotnie),
  • Medal Lotniczy,
  • Odznaka za Rany i Kontuzje,
  • Polowy Znak Pilota (nr 1079),
  • 1939-1945 Star,
  • Air Crew Europe Star,
  • France and Germany Star,
  • Africa Star,
  • War Medal 1939–1945,
  • Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1967).

Dzięki swojemu skokowi spadochronowemu, otrzymał odznakę Złotej Gąsienicy od firmy Irvin i został przyjęty do Caterpillar Club.

Twórczość literacka

Bohdan Arct zadebiutował jako prozaik w drugiej połowie lat 30. XX wieku, publikując swoje utwory w prasie dedykowanej młodzieży. Po jego powrocie do ojczyzny w 1946 roku, literatura stała się dla niego sposobem na popularyzację wiedzy o lotnictwie. Jego pasja doprowadziła do uczestnictwa w ponad 600 wieczorach autorskich. Warto zauważyć, że wydał on łącznie 43 książki, które osiągnęły imponujący nakład 3,3 miliona egzemplarzy, co czyni go jednym z najczytelniejszych pilotów-pisarzy w Polsce.

  • W pogoni za Luftwaffe (1946, Księgarnia S. Arcta),
  • Messerschmitty w słońcu (1947, Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik), z drzeworytami autora,
  • Zwichnięte skrzydła (1948, Księgarnia S. Arcta),
  • Gdy zamilkły silniki (1949, Księgarnia S. Arcta), powieść,
  • Ekipa pokoju (1950, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej), opowiadania,
  • Lot o świcie (1952, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej),
  • Dla dobra człowieka (1952, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej), opowiadania,
  • Ludzie powietrza (1954, Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik), powieść,
  • Skradziony człowiek (1954, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej), kryminał,
  • Wielki dzień dywizjonu 303 (1956, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: Biblioteka Żółtego Tygrysa; 1958 – wyd. 2),
  • W pościgu za V-1 (1957, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: Biblioteka Żółtego Tygrysa; 1958 – wyd. 2),
  • Niebo w ogniu (1957, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej; 1960 – wyd. 2; 1970 – wyd. 3),
  • W podniebnej chwale (1958, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej),
  • Cyrk Skalskiego (1958, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: Biblioteka Żółtego Tygrysa),
  • Odyseja Hansa Schmidta (1958, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: Biblioteka Żółtego Tygrysa, pseud. H. Hoffer),
  • Lew pustyni w potrzasku (1958, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: Biblioteka Żółtego Tygrysa, pseud. J. Prestone),
  • Samoloty świata (1959, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej), informator,
  • Bimber (1960, Wydawnictwo Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza), powieść,
  • Pomoc musi nadejść (1960, Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia), opowiadania,
  • Rycerze biało-czerwonej szachownicy (1960, Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia: Klub Siedmiu Przygód; 1966 – wyd. 2), opowieści dla młodzieży,
  • Kamikadze, boski wiatr (1961, Wydawnictwo Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza; 1962 – wyd. 2), powieść,
  • Alarm w St. Omer (1962, Wydawnictwo Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza; 1971 – wyd. 2), opowieści lotnicze,
  • Podniebne asy (1962, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej), opowiadania,
  • Ucieczki (1963, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej), opowiadania,
  • Bohaterowie nieba (1963, Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia: Klub Siedmiu Przygód), powieść,
  • Cena życia (1964, Wydawnictwo Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza; 1965 – wyd. 2; 1967 – wyd. 3; 1968 – wyd. 4), powieść,
  • Szturmowcy Warszawy (1964, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: seria Druga Wojna Światowa),
  • Skrzydła nad Warszawą (1965, Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia), zarys historii rozwoju lotnictwa w Warszawie,
  • Na progu kosmosu (1965, Wydawnictwo Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza), opowieść,
  • Trzecie pokolenie (1965, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej; 1966 – wyd. 2), powieść,
  • Poczet wielkich lotników (1966, Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia),
  • Polacy w bitwie o Anglię (1967, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: seria Bitwy, Kampanie, Dowódcy),
  • Śladem samolotu (1969),
  • Powietrze pełne śmiechu (1970, Wydawnictwo Łódzkie),
  • Polskie skrzydła na Zachodzie (1970, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Wydawnictwo Interpress) (również przetłumaczona i wydana w języku angielskim),
  • Obce niebo (1971, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: Biblioteka Żółtego Tygrysa),
  • Polacy w walce z bronią „V” (1972, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Wydawnictwo Interpress) (również wydana w języku angielskim),
  • Atferro łączy kontynenty (1973, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: Biblioteka Żółtego Tygrysa),
  • Lot bez lądowania (1975, Wydawnictwo Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza),
  • Trzysta pierwszy nad celem (1975, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej: Biblioteka Żółtego Tygrysa),
  • Polacy w walkach na Czarnym Lądzie (1974, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Wydawnictwo Interpress),
  • Pamiętnik pilota (2003),
  • Jeniec wojenny: mój zakonspirowany pamiętnik (2003, Wydawnictwo Polwen), (reprint po angielsku) Prisoner of War: My secret journal: Squadron Leader B. Arct: Stalag Luft 1, Germanu 1944-45 (1988, Webb & Bower Ltd, Michael Joseph Ltd ISBN 0-86350-229-6).

Życie osobiste

Bohdan Arct zawarł związek małżeński 18 czerwca 1939 roku z Haliną Trawińską. Ich życie razem nie trwało długo, ponieważ w 1942 roku, kiedy Halina przebywała w okupowanej Warszawie, uzyskała zaoczny rozwód.

Na początku 1944 roku, Bohdan ponownie się ożenił, tym razem z Beryl Evans. Z tego małżeństwa urodzili się im dwoje dzieci: córka Krystyna, która przyszła na świat w 1944 roku, oraz syn Ryszard, urodzony w 1950 roku.

Upamiętnienie

Twórczość oraz życie Bohdana Arcta, po latach zapomnienia, zyskały na nowo zainteresowanie. W październiku 2006 roku, w Siedlcach, otwarto Gabinet Twórczości Bohdana Arcta, który znajduje się przy Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego.

Warto również zaznaczyć, że jego imieniem została nazwana Szkoła Podstawowa w Kotuniu. Dodatkowo, można zauważyć, że w Siedlcach istnieje rondo oraz ulica w Krakowie, które również noszą jego imię.

Przypisy

  1. „Lista Bajana”. Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej. [dostęp 11.08.2021 r.] (pol.).
  2. Udana promocja "Albumu siedleckiego...". Tygodnik Siedlecki. [dostęp 21.08.2021 r.] (pol.).
  3. Bohdan Arct (1914-1973). Szkoła Podstawowa im. Bohdana Arcta w Kotuniu. [dostęp 21.08.2021 r.] (pol.).
  4. Rondo ku pamięci. Echa Katolickie. [dostęp 21.08.2021 r.] (pol.).
  5. Patroni krakowskich ulic – są już wyniki. Kraków.pl. [dostęp 21.08.2021 r.] (pol.).
  6. Awiator Krakowski i 4/21, s. 56.
  7. Awiator Krakowski i 4/21, s. 55.
  8. Awiator Krakowski i 4/21, s. 52.
  9. Awiator Krakowski i 4/21, s. 51-52.
  10. Awiator Krakowski i 4/21, s. 48.
  11. Matusiak 2003, s. 40.
  12. Matusiak 2003, s. 22.
  13. Krzystek 2012, s. 71.
  14. Śliżewski 2010, s. 52.
  15. Rapiński 2018, s. 151.
  16. Rapiński 2018, s. 142.
  17. Rybka i Stepan 2004, s. 174.
  18. Skrzydlata Polska 1973, s. 7.
  19. Andrzej R. Jańczak „Ostatni lot”, Warszawa 1979, s. 137.
  20. Cenzura PRL: wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951 r., posł. Zbigniew Żmigrodzki. Nortom: Wrocław, 2002, s. 4. ISBN 83-85829-88-1.
  21. Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 3, 1967, s. 390.
  22. Rozdział VII Pierwsza organizacja obronna, [w:] Bohdan Arct, Polacy w walce z bronią „V”, Warszawa: Interpress, 1972, s. 97-99.
  23. Andrzej Węcowski: Major pilot Bohdan Arct (1914–1973) w 85 rocznicę urodzin. [w:] „Szkice Podlaskie”, 1999, s. 192. [dostęp 22.08.2014 r.]

Oceń: Bohdan Arct

★★★★★
Średnia ocena:4.51 Liczba ocen:11