Zygmunt Dzwonkowski

---

Życiorys

Zygmunt Dzwonkowski urodził się 24 kwietnia 1889 roku w Warszawie, w rodzinie Ludwika oraz Jadwigi z domu Koyszor. Jego edukacja rozpoczęła się w Szkole Chrzanowskiego, gdzie niestety w 1905 roku po strajku szkolnym, został wyrzucony. Maturę uzyskał w 1908 roku w Szkole Realnej w Krakowie. Po dostaniu się na studia, ukończył I Wydział Mechaniczny Politechniki Lwowskiej.

W okresie I wojny światowej Zygmunt Dzwonkowski wstąpił do Legionów Polskich. W 1917 roku pełnił rolę adiutanta w Komendzie Legionów, z którą przeszedł cały szlak bojowy II Brygady. Po zajęciu Warszawy przez Niemców, aktywnie prowadził rekrutację do Legionów.

W listopadzie 1918 roku Dzwonkowski został przyjęty do Wojska Polskiego i rozpoczął służbę w 10 pułku piechoty. 10 sierpnia 1921 roku został zaproszony na stanowisko szefa Wydziału Ordre de Bataille Sztabu Generalnego, a w styczniu 1922 kierował pracami Wydziału Organizacyjnego w tej samej strukturze. W latach 1922–1923 podjął się dalszego kształcenia podczas Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Po jego ukończeniu, 15 października 1923 roku, został mianowany szefem sztabu w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi.

W marcu 1924 roku w lesie wawerskim miał miejsce pojedynek z redaktorem Adolfem Nowaczyńskim. Powodem tego starcia był artykuł, który ukazał się tydzień wcześniej w „Myśli Narodowej”. Nowaczyński, znany ze swojego ostrego pióra, zasugerował, że Dzwonkowski miał jakieś powiązania z Niemcami.

15 października 1924 roku Zygmunt Dzwonkowski objął obowiązki dowódcy 31 pułku Strzelców Kaniowskich. Zaledwie kilka miesięcy później, 15 stycznia 1925 roku, został dowódcą 25 pułku piechoty w Piotrkowie. 14 maja 1926 roku, w czasie zamachu stanu, wybrał stronę Prezydenta RP, odmawiając podporządkowania się rozkazom generała brygady Stanisława Małachowskiego.

Do generała Małachowskiego p.o. dowódcy OK nr IV w Łodzi. Na tamt. L.dz. 2401 z dnia 14 V br. donoszę, że uznaję jedyną legalną władzę w Polsce, reprezentowaną przez Prezydenta Rzeczypospolitej, któremu na wierność składałem przysięgę. Oświadczenie moje nie jest skierowane przeciwko osobie marszałka Piłsudskiego, którego rozkazom chętnie podporządkuję się, o ile uzyska władzę na drodze legalnej, a więc z rąk Prezydenta Rzeczypospolitej. W myśl powyższego opierając się na rozkazie DOK L.dz. 2262/Org. tjn. z dnia 12 bm. wszelkie rozkazy dotyczące użycia wojska i jego dyslokacji wykonywać będę, o ile je otrzymam od legalnych moich władz w powyższym rozkazie DOK IV wyszczególnionych. Poza tym odnośnie utrzymania wewnętrznego porządku, dyscypliny i bezpieczeństwa w garnizonie, jak również spraw związanych z gospodarką i wyszkoleniem 25 pp podporządkowany jestem dowódcy 7 DP w Częstochowie. Piotrków 14 V 1926 r. (-) Dzwonkowski płk, dowódca 25 pp.

Pomimo tej deklaracji, która dotarła do Małachowskiego dopiero 16 maja, Dzwonkowski nie podjął żadnych działań przeciwko zamachowcom. Jego postawa w czasie przewrotu majowego skłoniła generała Małachowskiego do wyznaczenia majora SG Alfreda Krajewskiego jako nowego dowódcę 25 pułku piechoty. Dalsze przeniesienie do Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisko szefa Wydziału Piechoty miało miejsce w sierpniu 1926. Od lipca 1927 roku dowodził 56 pułkiem piechoty Wielkopolskiej w Krotoszynie, a w styczniu 1929 roku został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 3 Dywizji Piechoty Legionów w Zamościu. W październiku 1931 roku pełnił funkcję pomocnika dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII do spraw uzupełnień w Toruniu. Z dniem 1 lipca 1938 roku jego funkcjonowanie było związane z dyspozycją II Wiceministra Spraw Wojskowych.

Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku Dzwonkowski służył jako ochotnik, pełniąc rolę oficera artylerii. W trakcie działań wojennych wycofywał się do Rumunii, gdzie został internowany w obozie w Čalimānesti, jednak udało mu się zbiec. Wkrótce później skierowano go do tajnej bazy łączności „Bolek” w Bukareszcie, której kierownikiem był Stanisław Rostworowski. Na końcu 1940 roku Dzwonkowski został przeniesiony na Środkowy Wschód, gdzie służył w Armii Polskiej na Wschodzie, a potem pracował w Sztabie 2 Korpusu Polskiego jako szef Oddziału Personalnego. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1947 roku, pozostał na emigracji. W 1948 roku zamieszkał w Toronto, gdzie zmarł w 1987 roku.

Życie prywatne Zygmunta Dzwonkowskiego również było pełne tragedii. Był żonaty z Lucyną z domu Haberlinck, która była od niego młodsza o pięć lat. Para miała syna, Jerzego, który niestety stracił życie, gdyż został rozstrzelany przez Niemców w trakcie Powstania Warszawskiego w dniach 6 lub 7 sierpnia 1944 roku przy ulicy Bagatela.

Awanse

Oto historia awansów Zygmunta Dzwonkowskiego, który odznaczył się w strukturach wojskowych Polski.

• porucznik – 28 września 1914 w korpusie oficerów artylerii Legionów Polskich,
• kapitan – 20 sierpnia 1915 w korpusie oficerów artylerii Legionów Polskich,
• podpułkownik – 3 maja 1922, zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty (w 1923 zajmował 96 lokatę),
• pułkownik – 3 maja 1926 ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 5 lokatą w korpusie oficerów piechoty.

Ordery i odznaczenia

W trakcie swojej kariery Zygmunt Dzwonkowski został odznaczony wieloma prestiżowymi wyróżnieniami, które świadczą o jego zasługach i poświęceniu dla kraju.

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4932 (1921),
• Krzyż Niepodległości (19 grudnia 1933),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1935),
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie),
• Złoty Krzyż Zasługi (24 maja 1929),
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
• Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino nr 305 (1944).

---

Oceń: Zygmunt Dzwonkowski

---