Piotr Brukalski

Inżynieria i technologie

Piotr Aleksander Józef Brukalski, urodzony 19 października 1858 roku w Warszawie, a zmarły 8 lipca 1934 roku w Łodzi, to postać, która na zawsze wpisała się w historię polskiej architektury. Jego zasługi w tej dziedzinie są nie do przecenienia.

Po swojej śmierci, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, gdzie znajduje się w kwaterze c, rząd 2, miejsce 11. Jego obecność tam symbolizuje nie tylko życie artysty, ale również jego związki z miastem, które tak bardzo kochał.

Jako architekt, Brukalski pozostawił po sobie wiele niezwykłych budowli, które do dziś są podziwiane przez mieszkańców i turystów. Jego prace odzwierciedlają nie tylko unikalny styl, ale również ducha epoki, w której żył.

Rodzina, nauka, studia

Piotr Brukalski, syn Jakuba, który prowadził restaurację w Warszawie, oraz jego żony Aleksandry z Klawów, córki Jana Henryka Klawe, to postać zasługująca na uwagę.

W 1876 roku ukończył warszawską Szkołę Realną, co stanowiło ważny krok w jego edukacji oraz rozwoju.

Następnie, w latach 1876–1882, kontynuował swoją kształcenie w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu.

Podczas swojego okresu studiów wyróżniał się, zdobywając medale oraz nagrody za wysokie osiągnięcia, w tym srebrny medal w 1882 roku, co podkreśla jego talent i determinację w dążeniu do artystycznego rozwoju.

Praca zawodowa

Po zakończeniu studiów, Piotr Brukalski rozpoczął swoją karierę zawodową w Petersburgu. W tym okresie odniósł znaczący sukces, zdobywając I nagrodę w konkursie na pomnik marynarzy w Odessie. Jego związek z Łodzią rozpoczął się w 1883 roku, kiedy to uczestniczył w powtórnym konkursie dotyczącym kaplicy – mauzoleum Karola Scheiblera. Ostatecznie, na stałe osiedlił się w Łodzi końcem lat 80. XIX wieku.

W roku 1892, artysta mieszkał oraz prowadził swoją pracownię przy ul. Spacerowej (aktualnie al. T. Kościuszki) 14. W 1900 roku zmienił miejsce zamieszkania na ul. Zieloną, a w latach 1901–1919 miał pracownię przy ul. Andrzeja, znanej obecnie jako Andrzej Struga 5. Szybko związał się z przedsiębiorstwem budowlanym Otto Gehliga, z którym wspólnie realizował projekty.

W 1898 roku, ich zespół stworzył projekt, który zdobył I nagrodę w konkursie na siedzibę Towarzystwa Ubezpieczeń „Rosja″ przy ul. Marszałkowskiej w Warszawie. Ponadto, w 1900 roku uzyskali III nagrodę ex aequo w innym warszawskim konkursie dotyczącym kamienicy u zbiegu Al. Ujazdowskich, pl. Trzech Krzyży oraz ul. Mokotowskiej.

Oprócz współpracy z Gehligiem, Brukalski projektował również samodzielnie, powstawały nie tylko łódzkie kamienice, ale również wille fabrykanckie oraz szkoły. W 1909 roku stworzył jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów secesyjnych w Łodzi, a mianowicie piętrowy dom handlowy przy Piotrkowskiej 100a, który po 1920 roku stał się siedzibą kawiarni „Esplanada″.

Brukalski był również aktywny w kwestiach społecznych. W 1906 roku, łódzka parafia ewangelicko-augsburska św. Jana zleciła mu projekt nowego kościoła luterańskiego w Łodzi, znanego jako św. Mateusza. W 1909 roku, Komitet Budowy kościoła św. Stanisława Kostki, obecnie archikatedrą, powierzył mu nadzór nad prowadzonymi pracami, jednak z powodu konfliktu z Kazimierzem Sokołowskim, nie pełnił tej funkcji.

O jego znaczeniu w dziedzinie architektury wiele pisała prasa łódzka, a w szczególności gazeta „Rozwój”. Działalność Brukalskiego nie ograniczała się jedynie do architektury; angażował się także w różne inicjatywy społeczne. Na przykład, w dniu 26 marca 1903 roku brał udział w jury konkursu na projekt medalu wystawy higienicznej w Łodzi. Dodatkowo, był członkiem komitetu organizacyjnego Wystawy Sztuk Pięknych w 1908 roku.

W czasie I wojny światowej, niemieckie władze okupacyjne powołały go do Delegacji Budowlanej (Baudeputation), a w 1919 roku zasiadał w Wydziale Budownictwa w łódzkim Zarządzie. Po zakończeniu wojny, jego aktywność zawodowa znacznie osłabła, jednak nadal był czynny w działaniach społecznych. W 1922 roku, wspólnie z Adolfem Goldbergiem, był jednym z współzałożycieli Koła Architektów i Budowniczych w Łodzi. Po powołaniu, został wybrany na prezesa tego koła, a później ogłoszono go prezesem honorowym.

W 1927 roku, podczas Zjazdu Delegatów Architektów Polskich w Łodzi, przewodniczył obradom. Jego ostatnim zawodowym działaniem, było powołanie w 1932 roku do jury konkursu na zagospodarowanie dzielnicy przy dworcu Łódź Fabryczna. Niestety, w lipcu 1934 roku, jego życie dobiegło końca.

Interesującym aspektem jego pracy były sytuacje, w których miał do czynienia z katastrofami budowlanymi. W 1907 roku, przy ul. Długiej 81 (obecnie ul. Gdańska) oraz w 1909 roku, przy ul. Andrzeja (obecnie Andrzeja Struga) 3, miały miejsce tragedie związane z budowami, którymi nadzorował. W 1932 roku mieszkał przy ul. Andrzeja 5.

Ważniejsze realizacje w Łodzi

W Łodzi możemy zaobserwować wiele interesujących realizacji architektonicznych, które wynikały z pracy wybitnych projektantów. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

  • lecznicę dla zwierząt A. Kwaśniewskiego i H. Warrikoffa, z roku 1891, znaną z charakterystycznej metalowej figury konia umieszczonej na szczycie budynku, która inspiruje wiersze Juliana Tuwima,
  • budynki gospodarcze zakładów J. Johna, zlokalizowane przy ul. Piotrkowskiej 217/221, z lat 1893-1894,
  • nadzór nad rozbudową kamienicy H. Sachsa (wcześniej znana jako S. Bahariera) przy ul. Piotrkowskiej 107 (zaprojektowana przez E. Creuzburg) z 1895 roku, która w 1897 została przekształcona przez D. Landego,
  • przebudowę kamienicy frontowej oraz budowę oficyny mieszkalnej i budynków gospodarczych na posesji W. Kopczyńskiego przy ul. Piotrkowskiej 93, realizowaną w latach 1895-1896,
  • kamienicę R. Schweikerta, umiejscowioną przy ul. Piotrkowskiej 147, projektowaną w 1896 roku, charakteryzującą się 3 piętrami i wysokimi dachami w stylu renesansu francuskiego,
  • 3-piętrową kamienicę L. Kruschego, znajdującą się przy ul. Piotrkowskiej 181, również projektowaną w 1896 roku, ale w stylu neobarokowym,
  • kamienicę zakładów L. Geyera przy ul. Piotrkowskiej 297/301, realizowaną w 1898 roku,
  • przebudowę hotelowo-biurowego budynku Grand Hotelu przy Pasażu Meyera (dzisiaj ul. S. Moniuszki 2) w latach 1898-1899, co doprowadziło do powstania 4-piętrowego gmachu z bogato zdobioną neobarokową fasadą, pełniącego funkcje zarówno hotelowe, jak i biurowe,
  • 3-piętrowej tkalni oraz innych budynków przemysłowych dla zakładów Juliusza Heinzla przy ul. Piotrkowskiej 222/232, z lat 1898-1899,
  • przebudowy kamienicy I. D. Frienda przy ul. Piotrkowskiej 58 oraz budowy oficyn w latach 1900-1903,
  • Szkoły Przemysłowo-Rękodzielniczej przy ul. Pańskiej (teraz ul. S. Żeromskiego 115), realizowanej w latach 1900-1903, będącej jednym z największych gmachów szkolnych w Łodzi, utrzymanym w uproszczonym stylu neorenesansowym, która przed I wojną światową również pełniła rolę rosyjskiego sądu,
  • był również współtwórcą Szkoły Zgromadzenia Kupców (1911), jednego z pierwszych budynków o betonowej konstrukcji, usytuowanej przy Dzielnej (dziś ul. G. Narutowicza 68).

Przypisywano mu także projekt willi J. Richtera przy ul. Placowej (obecnie ul. S. Skorupki) z 1898 roku, której urzędowa kopia nosi jego podpis, aczkolwiek twórcą mógł być wiedeńczyk Karl Seidl. W dodatku według publikacji „Rozwój” miał być także autorem projektu kamienicy J. Petersilgego znajdującej się przy ul. Piotrkowskiej 86.

Przypisy

  1. Cmentarz Stare Powązki: PIOTR BRUKALSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 07.03.2020 r.]
  2. Koło Architektów w Łodzi, „Głos Kupiectwa” (14), 15.07.1928 r. Brak numerów stron w czasopiśmie

Oceń: Piotr Brukalski

★★★★★
Średnia ocena:4.59 Liczba ocen:25