Henryk Gorzechowski

---

Życiorys

Henryk Gorzechowski przyszedł na świat jako trzeci potomek Henryka Adolfa oraz Zofii z rodu Tonkel-Ślepowron. Jego ojciec, jako powstaniec z 1863 roku, piastował funkcję naczelnika w Archiwum Warszawskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. W rodzinie Henryka znajdował się również Jan, znany jako Jur, który był członkiem Organizacji Bojowej PPS oraz generalskim oficerem. Z kolei Józef, jego brat, pracował później w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.

Edukację rozpoczął w warszawskich szkołach, uczęszczając tam w latach 1902–1908, kontynuując naukę w 1 Gimnazjum Filologicznym w Kijowie. Po zdaniu egzaminu ukończył również Szkołę Rolniczą w Puławach. W okresie od 1911 do 1914 roku pracował jako agronom w majątku ziemskim na Wołyniu, nabywając cenne doświadczenie.

W obliczu nadchodzącej I wojny światowej, aby uniknąć wcielenia do armii rosyjskiej, 1 listopada 1914 roku zgłosił się jako ochotnik do 1 sotni Inguskiego Konnego Pułku Kaukaskiej Tubylczej Dywizji Konnej, co miało miejsce w Płoskirowie. Od grudnia 1914 roku brał udział w walkach na froncie wschodnim przeciwko armii austriackiej. W ciągu kilku miesięcy zdobył awanse – 1 stycznia 1915 roku stał się młodszym podoficerem, a 29 maja awansowano go na wachmistrza. W marcu 1917 roku ukończył szkołę chorążych w Kijowie, a jako chorąży dowodził plutonem w Besarabii.

W sierpniu 1917 roku Henryk został awansowany na podporucznika, a od października służył w Władykaukazie jako część ochrony miasta. Po zajęciu miejscowości przez bolszewików, w marcu 1918 roku został aresztowany, jednak szybko zwolniono go. Kiedy postanowił wrócić do Polski, wyruszył na zachód przez Moskwę, gdzie wcześniej przebywał jego brat Józef. Po przejściu do Petersburga, 26 grudnia 1918 roku, wpadł w ręce bolszewików przy granicy fińskiej.

Przez sześć miesięcy był przetrzymywany w Petersburgu, a następnie przeniesiono go do Łubianki w Moskwie, gdzie wykonywał ciężkie prace przy piłowaniu dzwonów kościelnych. Na tym etapie poznał Feliksa Dzierżyńskiego, szefa Czeka, który znał jego brata. W tym czasie, podczas pobytu w więzieniu, zawarł związek małżeński z Julią Prachnicką, która odwiedzała go jako działaczka charytatywna. Wydobycie Henryka z trudnej sytuacji było wynikiem starań jego brata oraz dwóch współwięźniów, Jana Żarnowskiego i Stanisława Korsaka. Został zwolniony 13 listopada 1919 roku, lecz niezwłocznie zatrzymano go jako zakładnika w Moskwie.

Razem z żoną zamieszkał na Arbacie. Po czterech miesiącach zniesiono ten status i 4 marca 1920 roku zostali odesłani w pobliże frontu sowiecko-polskiego, a 15 marca powrócili do Polski na mocy wymiany za działacza komunistycznego Karola Radka oraz jego małżonkę, co miało miejsce w Małaszewiczach.

Po przyjeździe do odrodzonej Polski, w maju 1920 roku zamieszkał przy ulicy Hożej 37 m. 5 w Warszawie. Po złożeniu relacji dotyczącej swojej przeszłości oraz służby w armii rosyjskiej, 15 lipca został przyjęty do Wojska Polskiego, obejmując stanowisko dowódcy oddziału uzupełnień w zapasowym szwadronie 2 pułku strzelców konnych w Pińczowie. Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Od września do listopada 1920 roku był dowódcą szkoły podoficerskiej 2 pułku strzelców konnych.

Następnie, po przemianowaniu pułku na 4 pułk strzelców konnych Ziemi Łęczyckiej, Henryk sprawował stanowisko dowódcy jednostki do września 1921 roku. Po tych zmaganiach został dowódcą plutonu w 16 pułku Ułanów Wielkopolskich w Bydgoszczy. W 1921 roku postawiono mu zarzuty o służbę w armii rosyjskiej po formalnym powstaniu Wojska Polskiego, jednak Oficerski Trybunał Orzekający oczyścił go z tych oskarżeń. 11 czerwca 1922 roku otrzymał awans na porucznika ze starszeństwem z dnia 1 czerwca 1919 roku.

W kolejnych latach Henryk pełnił szereg innych funkcji. 9 stycznia 1923 roku objął dowództwo szwadronu technicznego, a 5 sierpnia dowodził szwadronem liniowym w 16 pułku ułanów. Po nieporozumieniach z przełożonym zdecydował się na pracę w charakterze oficera kadrowego w pułku, jednak wkrótce z niej zrezygnował. 24 stycznia 1925 roku został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza.

8 lutego 1925 roku złożył przysięgę w 4 szwadronie KOP. Po ukończeniu kursu doskonalącego młodszych oficerów w Grudziądzu, ponownie trafił do pułku, a następnie 15 października 1928 roku rozpoczął drugi kurs w CWK z zakresu jazdy konnej, którego jednak nie ukończył. Po wyleczeniu z choroby, 18 sierpnia 1929 roku znowu zajmował miejsce w pułku, lecz wkrótce po tym, w wyniku stanów zdrowotnych, 1 września 1929 roku otrzymał urlop na czas nieokreślony i znalazł się na 22. lokacie do awansu na rotmistrza. Ostatecznie w 1930 roku przeszedł na emeryturę z powodu problemów zdrowotnych.

Po zakończeniu służby Henryk wraz z żoną Julią i synem Henrykiem Mikołajem osiedli w Gdyni, gdzie zamieszkali przy ulicy Śląskiej 80. W późniejszym czasie pracował zawodowo w firmie zajmującej się eksportem węgla.

W obliczu narastającego zagrożenia wojennego, na przełomie lipca i sierpnia 1939 roku ponownie zgłosił się ochotniczo do 16 pułku ułanów. Po wybuchu II wojny światowej, w trakcie wrześniowej kampanii, pełnił w nim rolę dowódcy dla taboru bojowego. Po 17 września 1939 roku, kiedy ZSRR zaatakowało Polskę, został wzięty do niewoli przez Sowietów. Został osadzony w obozie w Szepetówce, gdzie zobaczył się ze swoim synem. W czasie pobytu w obozie spotkał znajomego, Ingusza, który był funkcjonariuszem NKWD.

Później, razem z innymi jeńcami, został przetransportowany do obozu w Kozielsku, a po pewnym czasie z transportem z 11 maja 1940 r. dotarł do Katynia, gdzie zginął z rąk NKWD. Jego ciało zostało zidentyfikowane dopiero podczas ekshumacji w 1943 roku, gdzie odnaleziono jego dowód tożsamości oraz dwie pocztówki.

Żoną Henryka była Julia Prachnicka, z którą doczekał się syna Henryka Mikołaja. Miejscem ich spotkania był Włocławek, gdzie syn urodził się 28 lutego 1921 roku. Ożenił się z Marią Dziekońską, jednak jego życie zostało brutalnie przerwane. Syn Henryk, jako ochotnik, przeszedł przez wiele trudnych doświadczeń związanych z II wojną światową i, na szczęście, uniknął tragicznego losu ojca. 12 maja 1940 roku wspólna ojca z synem więzienna historia zatoczyła krąg, gdyż młodszy Henryk został wywieziony z obozu.

Odnalazł się natomiast w armii Andersa i walczył na wielu froncie. Po zakończeniu wojny powrócił do Polski. W 2002 roku obraz Matki Bożej Katyńskiej, podarowany synowi, trafił do kaplicy Katyńskiej umiejscowionej w katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie, będąc symbolem pamięci o zmarłych, w tym także o Henryku Gorzechowskim.

Upamiętnienie

5 października 2007 roku minister obrony narodowej, Aleksander Szczygło, podjął decyzję o pośmiertnym mianowaniu Henryka Gorzechowskiego na stopień kapitana. Uroczysty komunikat dotyczący awansu miał miejsce 9 listopada 2007 w Warszawie, w czasie ceremonii „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Dodatkowo, 27 maja 2011 roku, w ramach akcji „Katyń… pamiętamy” oraz „Katyń… Ocalić od zapomnienia”, w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Helu zostało zasadzonych drzewo, znane jako Dąb Pamięci, które uhonorowało por. Henryka Gorzechowskiego.

Odznaczenia

Henryk Gorzechowski otrzymał kilka znaczących odznaczeń, które potwierdzają jego znamienitą służbę i poświęcenie. Wśród nich znajduje się Żołnierski Krzyż Świętego Jerzego, przyznany za uczestnictwo w bitwie pod wsią Petlikowce Nowe, która miała miejsce 19 września 1915 roku.

Dodatkowo, uhonorowano go Orderem Świętej Anny, który jest symbolem zasług w obronie ojczyzny.

---

Oceń: Henryk Gorzechowski

---