Jakub Gutenbaum

---

Życiorys

Jakub Gutenbaum przyszedł na świat w Warszawie, w rodzinie żydowskiej, jako syn Arona i Rywy Gutenbaum, którzy pełnili rolę nauczycieli. Miał młodszego brata, który był jego towarzyszem w dzieciństwie. Kiedy Niemcy rozpoczęli okupację Warszawy, obawiając się represji, jego ojciec postanowił uciec na tereny zajęte przez Związek Radziecki, gdzie niestety w 1943 roku stracił życie w wyniku wycieńczenia po deportacji na Syberię.

W 1940 roku, Jakub, jego matka oraz brat zostali zmuszeni do osiedlenia się w getcie warszawskim. Mieszkali w lokalu swojej ciotki przy ulicy Franciszkańskiej 6. Zatrudnienie matki w Centosie oraz sprzedaż ich rzeczy stały się jedynymi źródłami utrzymania. Jakub szybko znalazł pracę jako goniec w Wydziale Szkolnym Gminy Żydowskiej, a później jako doręczyciel nakazów płatniczych.

Po redukcji obszaru getta, rodzina Gutenbaumów przeniosła się do lokalu stryja, zlokalizowanego na rogu ulic Zamenhofa oraz Niskiej. Latem 1942 roku, w czasie wielkiej akcji deportacyjnej, Jakub zdołał ukryć się na strychu kamienicy, w której mieszkał, oraz później przy ul. Zamenhofa 24, gdzie drzwi jego kryjówki zakrywał ciężki kredens. W obliczu tej straszliwej akcji, jego bliscy: cztery ciotki i ich rodziny, a także rodzeństwo matki oraz stryj, zostali wywiezieni i zamordowani w Treblince. Po tym tragicznym wydarzeniu, Jakub stał się jedynym żywicielem rodziny, sprzedawając papierosy w bramie domu przy ul. Muranowskiej 44.

W styczniu 1943 roku, Jakub ponownie przeżył kolejną akcję deportacyjną, ukrywając się w swojej kryjówce na ul. Zamenhofa. Warto zaznaczyć, że utrzymywał w tym czasie kontakt z syjonistyczną grupą oporu, Akibą, pod przewodnictwem Lutka Rotblata, z którym pomagał przeprowadzić zamach na agenta Gestapo, Alfreda Nossiga.

Kiedy wybuchło powstanie w getcie, Jakub oraz jego matka i brat ukryli się w bunkrze przy ulicy Zamenhofa. Była to piwnica z zamaskowanym wejściem, pozbawiona dostępu do wody oraz prądu. Niestety, na koniec kwietnia 1943 bunkier został odkryty, a wszyscy przebywający w nim zostali pognani na Umschlagplatz. Po kilku dniach, całą grupę deportowano do Lublina, skąd następnie trafili do obozu koncentracyjnego na Majdanku. W obozie, Jakub był kierowany do grupy zdolnych do pracy mężczyzn, podczas gdy jego matka i brat zostali zgładzeni w komorze gazowej. Przez ponad dwa miesiące przebywał na Majdanku.

W lipcu 1943 roku, jego los ponownie się zmienił; przetransportowano go do obozu w Skarżysku-Kamiennej, gdzie pracował w zakładzie amunicyjnym przy rozbrajaniu pocisków. Niestety, zachorował na tyfus plamisty. W trakcie selekcji obozowej, jako chory, został włączony do grupy osób przeznaczonych do rozstrzelania, jednak uratował go lekarz dentysta, Alter Rozenberg.

W sierpniu 1944 roku, obozowe warunki się zmieniły; osadzonych, w tym Gutenbauma, wysłano do Buchenwaldu. Tam był deportowany do Schlieben, gdzie jego praca była związana z wytwarzaniem amunicji. Głód, intensywny wysiłek oraz ciężkie warunki sanitarno-higieniczne doprowadziły do poważnego stanu zapalnego ran na nogach. W lazarecie, gdzie znalazł się w związku z tym, opiekował się nim belgijski lekarz Horace Leleux, również deportowany za swoje działania w belgijskim ruchu oporu. Pod koniec wojny oboz ten został zlikwidowany, a żydowscy więźniowie przetransportowani do Theresienstadt, który został wyzwolony przez Armię Czerwoną w maju 1945 roku.

Po wojnie, Jakub znalazł schronienie w żydowskim domu dziecka w Helenówku, leżącym w pobliżu Łodzi. Następnie, przez kilka miesięcy przebywał we Francji oraz Belgii. Po powrocie do Polski osiedlił się w Warszawie, u stryja, który przetrwał wojnę w Związku Radzieckim. Ukończył Instytut Energetyczny w Moskwie w 1955 roku, a następnie objął stanowisko w Polskiej Akademii Nauk. W 1962 roku obronił doktorat, a w 1968 habilitację na Politechnice Warszawskiej. W 1976 roku uhonorowano go tytułem profesora.

Był pracownikiem naukowym w Instytucie Badań Systemowych Polskiej Akademii Nauk oraz w Wyższej Szkole Informatyki Stosowanej i Zarządzania. Jego specjalizacje obejmowały analizę systemową, automatykę, badania operacyjne, modelowanie matematyczne, teorię sterowania oraz zarządzanie.

W latach 1991–2000 pełnił ważną rolę przewodniczącego Stowarzyszenia „Dzieci Holocaustu” w Polsce, a po tym czasie został jego honorowym przewodniczącym. Ponadto, był zaangażowany w Stowarzyszenie Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej oraz uczestniczył w pracach Komitetu Wspierania Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie.

Dnia 15 maja 2003 roku, Jakub Gutenbaum otrzymał odznaczenie Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł w 2017 roku, a jego miejsce spoczynku znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B33-8-4).

Publikacje

Oto wybór publikacji autorstwa Jakuba Gutenbauma, które odzwierciedlają jego dorobek naukowy oraz zaangażowanie w rozwój dziedziny modelowania matematycznego.

• 2003: Modelowanie matematyczne systemów,
• 2001: Podstawy modelowania matematycznego. Cz. B, Modele dynamiczne,
• 2000: Podstawy modelowania matematycznego. Cz. A, Modele statyczne,
• 1988: Dynamic multistage processes, Systems and Control Encyklopedia,
• 1982: Propozycja systemu opodatkowania przedsiębiorstw przemysłowych,
• 1975: Problemy teorii regulatorów,
• 1975: Zagadnienia teorii regulatorów optymalnych,
• 1969: Analityczne i iteracyjne algorytmy adaptacji,
• 1968: Zagadnienia adaptacyjnego sterowania wielowymiarowymi obiektami dynamicznymi.

---

Oceń: Jakub Gutenbaum

---