Ulica Olszowa w Warszawie

Ulice i place

Ulica Olszowa to jednocześnie historyczna arteria znajdująca się w dzielnicy Praga-Północ w Warszawie. Jej historia sięga końca XVIII wieku, co czyni ją jednym z ważniejszych punktów na mapie tego miasta.

W przeszłości ulica ta przebiegała wzdłuż Wisły, prowadząc najpierw do mostu łyżwowego na południowym krańcu, a później do mostów Kierbedzia oraz Śląsko-Dąbrowskiego na północnym końcu. Warto zauważyć, że aż do zakończenia II Rzeczypospolitej, przy ulicy znajdowały się budynki wojskowe, co podkreśla jej znaczenie w kontekście historycznym.

Wzdłuż Olszowej biegły także tory Kolei Jabłonowskiej, z charakterystyczną stacją Warszawa Most, która była ważnym węzłem komunikacyjnym.

Jednakże po zakończeniu II wojny światowej, ulica Olszowa została znacznie skrócona. W późniejszych latach wchłonęła ona ulicę Dębową, co zmieniło jej charakter i uczyniło ją głównie prostopadłą do rzeki.

Przebieg ulicy i zabudowa

Ulica Olszowa to ważny element urbanistyczny Warszawy, przebiegająca od ulicyJózefa Sierakowskiego do krawędzi placu Weteranów 1863 roku. Uliczka ta porusza się w kierunku ze wschodu na zachód, a po minięciu ulicy Panieńskiej, elegancko skręca pod kątem prostym, kierując się na południe, gdzie kończy się po zaledwie kilkudziesięciu metrach.

Na całej długości Olszowej, od strony północnej, znajduje się nasyp, który wprowadza kierowców na aleję „Solidarności”, prowadzącą aż na most Śląsko-Dąbrowski. Warto zauważyć, że po stronie południowej, na odcinku od Sierakowskiego do Panieńskiej, umiejscowione są budynki Szpitala Praskiego, które formalnie przynależą do alei „Solidarności”. W szczególności, tuż przy narożniku z Panieńską, umiejscowione jest specjalne wejście oraz wjazd dla karetek Szpitalnego Oddziału Ratunkowego.

Idąc dalej, po skrzyżowaniu z Panieńską, po południowej stronie, można natrafić na pawilon o adresie Panieńska 11, za którym rozciąga się mały skwer. Co ciekawe, na krótkim odcinku ulicy, tuż po zakręcie w kierunku południowym i najbliżej Wisły, zachowała się unikalna nawierzchnia brukowa z kamienia polnego, datowana na drugą połowę XIX wieku. Odcinek ten kończy się przed budynkiem przy Olszowej 12.

Numeracja ulicy Olszowej obejmuje również jeden z budynków osiedla Panieńska, z adresem Olszowa 8. Choć ten budynek jest znacznie usytuowany na południe od faktycznego zakończenia ulicy, to nadal pozostaje częścią tego obszaru. Warto również nadmienić, że w 2016 roku rozpoczęto budowę budynku wielorodzinnego na posesji z numerem Olszowa 14.

Historia

Spośród cennych historycznych ulic Pragi, ulica Olszowa ma swój wyjątkowy rodowód. Powstała w 1775 roku, gdy wzniesiono most Ponińskiego, który pozwalał na przeprawę z wykorzystaniem łodzi przez Wisłę. Jego koniec od strony Pragi był zlokalizowany u wylotu ulicy Brukowej, co spowodowało wytyczenie trasy nad rzeką na południe od mostu. Na północy natomiast urządzono przystań, w której zimą składowano elementy mostu.

Nazwa Olszowa została oficjalnie nadana tej drodze w 1792 roku. Pierwotnie sekretnie znana jako Olchowa, w końcu XVIII wieku wzdłuż tej ścieżki znajdowało się 13 domów, dworków oraz rzeźnia. Mieszkańcy ulicy byli w znacznej części związani z pracą przewoźników wiślanych, których w owym czasie mieszkało tu około 30.

W latach 1806–1811, podczas rządów Księstwa Warszawskiego, teren Olszowej stał się częścią fortyfikacji przedmościa, mimo że ulica wciąż istniała, w przeciwieństwie do pobliskiej Panieńskiej, która została zaniedbana. W tym okresie powstał również zespół murowanych budynków wojskowych, w tym koszary pontonierów oraz lazaret. W 1808 roku wzniesiono tutaj pierwszy parterowy, murowany dom na posesji przy Olszowej 6.

Po usunięciu fortyfikacji w 1815 roku, na początku 1819 roku zbudowano piętrowy dom obok powyższego budynku. W latach 1814–1826 na miejscu starych koszar oraz lazaretu zostały wzniesione budowle Komory Wodnej według projektu Antonio Corazziego, łącznie z zapleczem magazynowym. W 1826 roku zarejestrowano również żydowski dom modlitwy, którego opiekunem był Chaim Hersz Kayler. Znajdował się on na nieruchomości nr hip. 418 (obecne Olszowa 10 lub Olszowa 12) i dysponował pomieszczeniem dla 31 wiernych.

W sąsiedztwie przy Olszowej 16, w roku 1829 powstał magazyn mostowy. Około połowy XIX wieku przystań została niemal całkowicie zamulona, co wykluczało jej wykorzystanie do cumowania elementów mostowych. W tym okresie zbudowano więcej magazynów w rejonie Komory Wodnej, aby składować te elementy.

W latach 1859–1864 w okolicy trwała budowa mostu Aleksandrowskiego, powszechnie znanego jako most Kierbedzia, wraz z towarzyszącą ulicą Aleksandrowską, która wzięła początek od nasypu, zamykającego Olszową od północy. Wzdłuż Olszowej utworzono wał, który miał chronić przed wylewami rzeki.

W latach 1869–1879 ulica ta gościła wiele teatrzyków ogródkowych, a domy prywatne były modernizowane bądź wznoszono nowe, w ich miejsce. Spośród tych budynków, do dzisiaj przetrwał dwupiętrowy mur przy ulicy Wendów, zbudowany w 1876 roku, którego fasada od strony Wisły zdobiły dwa metalowe balkony, a na pierwszym piętrze okna miały skromne obramienia. Został on wpisany do gminnego rejestru zabytków.

Prasa z późniejszych lat wskazywała, że przynajmniej od 1881 roku na parceli hipotecznej 415a (obecnie Olszowa 14) znajdowała się pracownia rzeźbiarska „C. Skoryna i H. Neuendorff”, specjalizująca się w wyrobach z marmuru, piaskowca i granitu. Ich prace można było spotkać na Cmentarzu Powązkowskim, w tym pomniki nagrobne rodzin Lortsch i Kociołkiewicz. W 1888 roku powstała także w Olszowej 12 wytwórnia mydła i perfum.

Wspomniana wytwórnia przy Olszowej 14 była własnością Cezarego Skoryny, znanego producenta kamieni i maszyn młyńskich, z historią sięgającą 1794 roku, a w 1907 roku firma ta wciąż miała swoje biuro przy Olszowej 6. W tym czasie mieszkało tam również wielu tatarskich handlarzy z dalekiej Rosji. Olszowa okresu przed I wojną światową stała się ubogim bulwarem, który kończył się przy kanale łączącym Wisłę z Jeziorem Kamionkowskim.

W roku 1900 wzdłuż Olszowej zrealizowano budowę Kolei Jabłonowskiej, gdzie przy Olszowej 14 powstała stacja Warszawa Most. W 1923 roku architekt Konstanty Jakimowicz zrealizował tutaj nowy projekt budowlany. Po śmierci Cezarego Skoryny w 1903 roku fabryka maszyn przeszła w ręce jego rodziny, a od 1914 roku stała się własnością Emila Rauera i P. Kozłowskiego. Po 1918 roku zakończono działalność firmy, jednak zgodnie z relacjami kontynuowała funkcjonowanie w okresie międzywojennym jako Towarzystwo Akcyjne Wytwórni Maszyn „Młynotwórnia”.

Przed II wojną światową wiele obiektów wciąż należało do wojska, a w 1939 roku, przy Olszowej 2/4 stacjonował pluton żandarmerii, dowodzony przez Stanisława Galosa. Po zniszczeniach z lat 1944–1945, które objęły większość zabudowy, w tym magazyny i drewniane domy, Olszowa została w dużej mierze zniszczona. Budynek na Olszowej 14 został zburzony w 1944 roku, a według „Mapy zniszczeń Warszawy w latach 1939–1945” ze zbiorów Biblioteki Narodowej, cała ulica została spalona.

Pomiędzy 1952 a 1956 rokiem zlikwidowano torowiska kolejki, a w latach 1958-1959 zbudowano ulicę Wybrzeże Szczecińskie, która początkowo biegła równolegle do Olszowej. Z kolei w latach 1964–1967 wybudowano osiedle Panienska, a majętny budynek dworca kolejki wąskotorowej został zdemontowany w 1970 roku. Na planach z 1972 roku ulica Olszowa miała jeszcze obowiązującą lokalizację, natomiast mapa z 1974 roku ukazuje już ślepy koniec na wysokości numeru 12.

W lutym 1980 roku dokonano administracyjnego przekształcenia, włączając do Olszowej ulicę Dębową, które przedłużono do ulicy Józefa Sierakowskiego. W rezultacie Dębowa przestała istnieć w tej lokalizacji, podczas gdy nową ulicę o tej samej nazwie nadano w osiedlu Białołęka, w rejonie Choszczówki. Ulica Olszowa przekształciła się w dużej części, stając się w większości prostopadła do Wisły, zamiast równoległa, jak w jej pierwotnej formie.

W 2016 roku, podczas budowy nowego budynku mieszkalnego na Olszowej 14, natrafiono na pozostałości wyburzonych budynków. Kontrowersje wywołała informacja, czy były wśród nich jakiekolwiek zabytkowe lub historyczne elementy. Sprawę tą podjęły media i kierowały doniesienia do stołecznego konserwatora zabytków oraz prokuratury.

Ulica Olszowa pozostaje ważnym fragmentem dawnych map Pragi.

Osoby związane z ulicą

W budynku znajdującym się pod adresem Olszowa 12 mieszkał prominentny inżynier komunikacji, Tadeusz Wenda (1863–1948), który zasłynął jako jeden z budowniczych portu w Gdyni. Jego praca miała duży wpływ na rozwój infrastruktury morskiej w Polsce.

Natomiast w Olszowej 14, od 1890 roku, funkcjonowała fabryka maszyn oraz kamieni młyńskich „C. Skoryna”. Ta znana na rynku produkcji fabryka była własnością Cezarego Skoryny (1840–1903), który był nie tylko przemysłowcem, ale również aktywnym działaczem społecznym. Po jego śmierci zakład przeszedł w ręce jego spadkobierców, a w późniejszych latach właścicielem fabryki został również Emil Rauer, przemysłowiec i działacz niepodległościowy, który w 1910 roku ściągnął do siebie jedną z córek Cezarego Skoryny jako żonę.

Wszyscy ci ludzie odegrali istotną rolę w rozwoju przemysłowym tej okolicy, a ich działalność przyczyniła się do gospodarczych przemian zachodzących w Warszawie i okolicach.

Oceń: Ulica Olszowa w Warszawie

★★★★★
Średnia ocena:4.68 Liczba ocen:24