Pałacyk Sanguszków w Warszawie

---

Opis

Pałacyk Teycha

Budowla, która przeszła do historii jako pałacyk Teycha, zaczęła powstawać około roku 1750. Mimo iż architekt jego nie jest znany, to wiadomo, że obiekt został wzniesiony na zlecenie zamożnego warszawskiego kupca, Krystiana Teycha (ok. 1710 – przed 1770). Działka, na której zrealizowano budynek, została zakupiona od Bractwa św. Rocha, a lokalizacja znajdowała się obok szpitala św. Rocha, na południowych obrzeżach miasta, przy drodze w stronę Mokotowa.

Pałacyk wyróżniał się dwupiętrową konstrukcją z mansardowym dachem, zaaranżowany w stylu rokokowym, dominując nad ówczesnym podmiejskim i ogrodowym otoczeniem. Z przekazów wiadomo, że w 1754 roku „kupiec Krystyjan Teych” był jedynym właścicielem obiektu, wskazanym przy „ulicy przed ś. Krzyżem” pod numerem 395. Odnotowano również, że w tym czasie na jego terenie mieszkały jedynie dwie osoby, w tym bez dzieci oraz służby.

Pałacyk Ponińskiego

W roku 1765 właścicielem pałacyku stał się kuchmistrz koronny, książę Adam Poniński (1732–1798). W Dekrecie Komisji Porządkowej miasta z 7 stycznia 1766 roku nakazano mu uiścić 100 florenów z tytułu „składki koronacyjnej” za posiadanie tego „pałacyku quondam (niegdyś) Teychowskiego na Nowym Świecie”. Posiadłość pozostawała w jego rękach jeszcze w 1770 roku, kiedy uzyskała numer hipoteczny 1253.

Pałacyk Tomatisa

W połowie lat siedemdziesiątych XVIII wieku Adam Poniński, znany ze swojego stylu życia i namiętności do hazardu, znalazł się w poważnych kłopotach finansowych. W rezultacie, pałacyk przeszedł w ręce Carla Alessandra Tomatisa (1739–1797), włoskiego gracza i spekulanta, który tytułował się hrabią de la Vallery et de la Loux oraz baronem de la Bridoire. Tomatis, w towarzystwie swojej żony, Cateriny Gattai Tomatis (1747–1792), jednej z metres króla Stanisława Augusta, znany był z organizacji otwartych domów i artystycznych wydarzeń. W 1781 roku gościł u nich szambelan pruski Ernst von Lehndorff, który podziwiał zarówno atmosferę ich domu, jak i towarzystwo, które przyciągał.

Podczas wizyty opisał, jak „popołudnie spędził u hrabiny Tomatis”, co pozwala sądzić, że oboje cieszyli się znacznym statusem społecznym, a ich życie towarzyskie było pełne znakomitych wydarzeń, w tym koncertów z udziałem słynnych artystów.

Pałacyk Sanguszków

W roku 1778 Hrabia Tomatis zdecydował się na zakup terenu dawnej Królikarni, gdzie zlecił prace nad tworzeniem parku oraz wzniesieniem nowego, bardziej okazałego pałacu przeznaczonego dla swojej rodziny. Wokół roku 1784, po zakończeniu przedsięwzięcia, pałacyk przy Nowym Świecie odsprzedano księciu Hieronimowi Januszowi Sanguszce (1743–1812), który traktował go jako swoją letnią rezydencję w Warszawie.

Późniejsi właściciele

Po śmierci księcia Sanguszki, budynek ulegał zmianom właścicielskim. W XIX wieku kolejnymi posiadaczami byli:

• 1821: hrabianka Potocka Antoniowa (1805–1830) herbu Pilawa Złota, żona księcia Karola Jabłonowskiego,
• 1832: książę Maksymilian Piotr Kazimierz Jabłonowski (1785–1846) herbu Prus III, senator-wojewoda Królestwa Polskiego,
• 1854: książę Władysław Eustachy Jabłonowski (1818–1875) herbu Prus III, kamerdyner dworu cesarskiego,
• 1869: kupiec Stanisław Dziechciński (1824–1904) herbu Lubicz, właściciel magazynu ubiorów damskich,
• 1887: kupiec Feliks Szlager / Schlager (1846–?), rękawicznik.

Pałacyk kamienicą

W połowie XIX wieku pałacyk stracił swój pierwotny charakter rezydencjonalny i zaczęto go traktować jak zwykłą kamienicę. Książę Władysław Jabłonowski, zmagający się z trudnościami finansowymi, wynajmował część budynku. W 1854 roku, poza właścicielem, mieszkały tam także inne osoby. W późniejszym czasie przeprowadzono też remont, który miał na celu uproszczenie elewacji, co przyczyniło się do zmiany wyglądu budynku.

W 1902 roku otworzono tam elegancką cukiernię Semadeniego, znaną jako „Café Louvre”, która urządzona była w stylu Ludwika XVI, z bogatymi dekoracjami i elektrycznością dostarczaną przez własną elektrownię. Po upadku tego lokalu, w okresie międzywojennym siedzibę miała tam instytucja Bank Zachodni. Niestety, podczas powstania warszawskiego pałacyk został całkowicie zniszczony. W roku 1950 obiekt odbudowano od podstaw w stylu późnobarokowym pod kierunkiem architekta Zygmunta Stępińskiego.

---

Oceń: Pałacyk Sanguszków w Warszawie

---