Kępa Potocka (osiedle)


Kępa Potocka to przyjazne osiedle mieszkalne, które znajduje się w malowniczej dzielnicy Żoliborz w stolicy Polski, Warszawie.

Osiedle to powstało w latach 1964–1969, a jego architektura jest rezultatem pracy utalentowanych projektantów, Bogusława Chylińskiego oraz Hanny Graf-Chylińskiej.

Kępa Potocka składa się z czterech budynków mieszkalnych, w tym trzech wysokich punktowców oraz dłuższego, podłużnego budynku mieszczącego się przy ul. Promyka 5.

Warto dodać, że osiedle to zostało uhonorowane tytułem Mistera Warszawy w 1969 roku, a w 2019 roku wpisano je do gminnej ewidencji zabytków, co świadczy o jego znaczeniu i wartości historycznej.

Położenie i charakterystyka

Osiedle Kępa Potocka znajduje się w malowniczej części warszawskiego Żoliborza, leżąc na północ od obszaru określanego jako Stary Żoliborz. Zostało zaprojektowane w sposób przemyślany i znajduje się pomiędzy takimi ulicami jak: Kajetana Koźmiana, Zygmunta Krasińskiego, Wybrzeże Gdyńskie, które jest fragmentem Wisłostrady, Gwiaździstą oraz Kazimierza Promyka, nieopodal parku Kępa Potocka. Tamtejszy park został założony na terenie byłej wyspy na Wiśle, która nosiła tę samą nazwę. Historia nazwy Kępa Potocka wywodzi się z dawnej miejscowości znanej jako Potok. Osiedle składa się z czterech budynków wielorodzinnych zlokalizowanych pod adresami: ul. Promyka 1, 3 i 5 oraz Koźmiana 2. W jego obrębie znajdują się trzy osiemnastokondygnacyjne punkty i jeden jedenastokondygnacyjny budynek o charakterze podłużnym. Całość uzupełniają garaże oraz mały pawilon usługowy usytuowany przy ul. Koźmiana 12. Prace budowlane zakończono w latach 1964–1969, a za projekt odpowiadała dwójka architektów – Bogusław Chyliński oraz Hanna Graf-Chylińska, wspierani przez zespół specjalistów zajmujących się konstrukcją, technologią, architekturą zieleni i instalacjami. Mieszkańcy tego osiedla mogli korzystać z 720 mieszkań, co przekładało się na przeznaczenie dla około 2000–2200 osób. Inwestycja została zrealizowana dzięki Dyrekcji Rozbudowy Miasta „Północ”, a zarządzanie zasobami mieszkaniowymi przejęła Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa. Zgodnie z danymi na rok 2022, bloki przy ul. Promyka 1, 3 i 5 są częścią zasobów Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Żoliborz Centralny” w ramach Kolonii Kępa Potocka. Co ciekawe, mieszkańcy bloku przy ul. Koźmiana 2 zorganizowali się w 1998 roku w celu utworzenia wspólnoty mieszkaniowej. Powierzchnia osiedla wynosi około 2,9 hektara. Podstawowy projekt architektoniczny dla tej lokalizacji powstał przed 1962 rokiem, w trakcie przygotowań do odbudowy przedwojennego Powiśla. Współpracowali nad nim także Ewa Chodaczek oraz Mieczysław Chodaczek. W zasadzie nie zrealizowano planowanych obiektów takich jak kawiarnia czy przedszkole z placem zabaw, które znajdowały się w początkowych założeniach urbanistycznych. Osiedle wzniesiono w miejscu, gdzie wcześniej znajdował się kopiec usypany z gruzów. Oprócz tego, tarasy ziemne, które pozostały w wyniku tego, wkomponowano w całość układu urbanistycznego. W czasach przedwojennych w miejscu tym znajdowała się Bateria Nadbrzeżna im. Franciszka Rymkiewicza, która była częścią fortów Cytadeli Warszawskiej, zbudowanej między 1844 a 1850 rokiem. W 1970 roku osiedle Kępa Potocka zdobyło 6. miejsce wśród 34 osiedli podczas konkursu na „przodujące osiedla spółdzielcze”. Według „Encyklopedii Warszawy” z roku 1994, osiedle to „stanowi ważny akcent w panoramie północnej części miasta widzianej z prawego brzegu Wisły”, a „Atlas architektury Warszawy” z 1977 roku uznaje je za jedno z „najbardziej malowniczo usytuowanych i skomponowanych osiedli w Warszawie”. Dziennik „Stolica” w 1972 roku zauważył, że Kępa Potocka jest jednym z najładniej położonych miejsc, które „tworzy harmonijną sylwetę w części miasta bogatą w zieleń i wolną przestrzeń”.

Budynki mieszkalne

Budynek przy ul. Promyka 5

Znany powszechnie jako „deska”, blok mieszkalny zlokalizowany przy ul. Promyka 5 został wzniesiony w technice monolitycznej. W budowie zastosowano wielkowymiarowe i przestawne szalowania. Wykonawcą całego projektu było Przedsiębiorstwo Budownictwa Uprzemysłowionego „Północ”, natomiast za prace wykończeniowe odpowiedzialne było Przedsiębiorstwo Robót Wykończeniowych „Muranów”. W projekcie uczestniczyło wiele architektów, w tym Jerzy Zoller, który miał znaczący wpływ na konstrukcję budynku. Proces budowy rozpoczął się w roku 1967, a budynek oddano do użytkowania 30 czerwca 1969 roku.

Obiekt składa się z jedenaście kondygnacji — niektóre źródła podają, że dziesięciu. Jego charakterystyczną cechą jest imponująca, 110-metrowa fasada, skierowana na oś północ-południe, z długimi balkonami układającymi się w pasy po obu stronach. Na szczycie budynku umieszczono ażurowy betonowy dach, który nadaje całości pewien brutalistyczny akcent. W bloku znajduje się 196 mieszkań, które zostały zaplanowane w układzie klatkowym w różnych typach: M-1, M-2, M-4 i M-5. W części parterowej zaprojektowano miejsca na wysokie przeszklone lokale usługowe, w tym klub osiedlowy, przestrzenie administracyjne oraz garaże. Całkowita kubatura obiektu wynosi 39 718 m³. W tylnej części budynku, od strony zachodniej, przy ul. Promyka 4, 6, 8, 10 i 10A, stworzono garaże wykonane z szarej cegły, w układzie uskokowym.

Budynek zyskał tytuł Mistera Warszawy 1969 w kategorii budownictwa mieszkaniowego, przyznawanym przez dziennik „Życie Warszawy”. Nagrodzono go za funkcjonalność mieszkań, walory urbanistyczne oraz malownicze położenie w otoczeniu wyższych sąsiadujących budynków. W kategorii Mistera Warszawy bezpośrednimi konkurentami były obiekty znajdujące się przy ul. Markowskiej 6 oraz Zabłociańskiej 8. Niecodziennie, w roku 1969, tytuł ten przyznano trzem budynkom z okazji 25-lecia konkursu, a blok przy ul. Promyka 5 uzyskał go ex aequo z Dworcem Wschodnim oraz przedszkolem znajdującym się przy ul. Jasielskiej 3.

W 2019 roku ukazała się publikacja poświęcona budynkowi oraz jego mieszkańcom, nosząca tytuł „Czuły Modernizm. Społeczna historia Mistera Warszawy. 50 lat razem”, pod redakcją Emilii Kiecko oraz Wiktorii Szczupackiej. Natomiast 18 października 2019 roku, budynek został wpisany do gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy (ID: ZOL35259) jako przykład wartościowego powojennego modernizmu.

Trzy punktowce

Na osiedlu znajdują się także trzy identyczne budynki mieszkalne wielorodzinne, każdy z osiemnastoma kondygnacjami, przy adresach ul. Promyka 1, 3 oraz Koźmiana 2. Punktowce te wzniesiono w technologii monolitycznej, korzystając z metody ślizgowej. Cały proces projektowy i budowlany był eksperymentem, badającym możliwości budowy wyższych obiektów, jak również wdrożenie prefabrykowanych elementów do elewacji. Początki eksploatacji tych budynków nie były bezproblemowe, ponieważ występowały trudności związane z przeciekaniem dachu oraz ścian, co wymusiło na mieszkańcach wymianę pokrycia dachowego. Projekt, który został przetestowany na Kępie Potockiej, posłużył następnie do zaprojektowania budynku dla pracowników kopalni Staszic w Katowicach (Górnik I).

Każdy z punktowców zawiera około 175 mieszkań, głównie w typach M-2, M-3 i M-4, z przewagą M-3. Łączna powierzchnia mieszkań w każdym bloku oscyluje wokół 4600 m², podczas gdy kubatura każdego obiektu wynosi 27 400 m³. Budynki te wyposażone są w trzy dźwigi osobowe, co znacznie poprawia komfort ich mieszkańców. Jeden z bloków posadowiono bezpośrednio na gruncie, a dwa pozostałe zakotwiczono z użyciem pali. Na poziomie parteru znajdują się mieszkania, mimo to zaprojektowano także miejsca na garaże, komórki lokatorskie oraz pomieszczenia techniczne. Na ostatnich kondygnacjach także przewidziano przestrzenie techniczne takie jak suszarnie i zbiorniki wody. Elewacje budynków odznaczają się maksymalnie uproszczonym charakterem, z oknami usytuowanymi po dwóch stronach oraz ścianami pełnymi od pozostałych stron, wprowadzając jednak pewne detale w postaci nieregularnie rozmieszczonych loggi.

W latach 80. XX wieku na południowej elewacji budynku przy ul. Promyka 3 powstało graffiti, które przedstawiało dwa symbole Solidarności Walczącej. Z czasem zostało ono częściowo zamalowane i przykryte zaprawą cementową, a następnie osłonięte sztuczną płytą, by zachować jego charakter. W styczniu 2019 roku Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podjął decyzję o wpisaniu obu pozostałości malowideł do rejestru zabytków ruchomych z uwagi na ich unikalność oraz dużą wartość historyczną.

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j MagdalenaM. Piwowar, MichałM. Krasucki, MonikaM. Powalisz, Żol. Ilustrowany atlas architektury Żoliborza, wyd. trzecie poprawione, Warszawa: Fundacja Centrum Architektury, 54, ISBN 978-83-961764-2-4, 2021 r.
  2. Pawilon Koźmiana 12 obok Promyka 5 [online], Powojenny modernizm [dostęp 15.11.2022 r.]
  3. Nasza Spółdzielnia [online], Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa "Żoliborz Centralny" [dostęp 15.11.2022 r.]
  4. Główny Urząd Statystyczny, Baza Internetowa Regon [online], Regon 013245540 [dostęp 18.11.2022 r.]
  5. Dzielnica Żoliborz - Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [online] [dostęp 24.03.2022 r.]
  6. a b Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 24.03.2022 r.]
  7. Kolejne żoliborskie "perełki" pod ochroną [online], Żoliborz Dzielnica m.st. Warszawy, 04.11.2019 r. [dostęp 15.11.2022 r.]
  8. Aneta Borowik: Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic 1945–1980. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2019 r., s. 378–380. ISBN 978-83-66018-10-5.
  9. Rozporządzenie dot. rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowania miasta Warszawy, Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego, 29.11.1916 r.
  10. Rozporządzenie dot. ustanowienia granic miejskich Warszawy, Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego, 63.12.1917 r.
  11. a b Rada miasta stołecznego Warszawy, Uchwała nr XXV/697/2020 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 16.01.2020 r., „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, 30.01.2020 r., s. 61.
  12. Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987 r., s. 121–122. ISBN 83-85028-56-0.
  13. a b c d e Krystyna Krzyżakowa, „Kępa Potocka”, „Stolica”, 47 (1041), Warszawa, 19.11.1967 r., s. 2, ISSN 0039-1689.
  14. a b c d e f g h i j k l Bogusław Chyliński, Zbigniew Pawłowski, Realizacja wysokich budynków mieszkalnych w technologii ślizgu na przykładzie osiedla „Kępa Potocka”, „Architektura”, 208 (3/65), Warszawa: Stowarzyszenie Architektów Polskich, 1965 r., s. 101–108, ISSN 0003-8814.
  15. Jan Gajda, Sylwester Werbliński, Powiśle nie może czekać dłużej; Co i kiedy na Powiślu; Konieczność rozszerzenia śródmieścia, „Stolica” (17 (803) dodatek), Warszawa, 28.04.1963 r., s. 1–2, ISSN 0039-1689.
  16. Lech Królikowski, Twierdza Warszawa, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2002 r., s. 276–277, ISBN 83-11-09356-3.
  17. a b c d e f g h i j k l m Krystyna Krzyżakowa, Mister Warszawy po raz jedenasty, „Stolica” (5 (1156)), Warszawa, 1.02.1970 r., s. 2, ISSN 0039-1689.
  18. a b Krystyna Krzyżakowa, Kępa Potocka, „Stolica” (27 (1282)), Warszawa, 2.07.1972 r., s. 11, ISSN 0039-1689.
  19. a b c d e f g h i Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994 r., s. 331, ISBN 83-01-08836-2.

Oceń: Kępa Potocka (osiedle)

Średnia ocena:4.96 Liczba ocen:7