Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa

---

Historia

W dniu 11 grudnia 1921 roku zorganizowano zebranie założycielskie spółdzielni, które miało miejsce w lokalu Uniwersytetu Ludowego przy ul. Oboźnej 4. W tym ważnym wydarzeniu wzięło udział 20 założycieli, których nazwiska znalazły się w statucie, w tym Jan Hempel, Bolesław Bierut, Michał Pankiewicz oraz Antoni Zdanowski, którego można poznać bliżej pod tym linkiem: Antoni Zdanowski. Do zarządu spółdzielni wybrano Bolesława Bieruta i Stanisława Szwalbe, który później był na krótko zastąpiony przez Michała Feldbluma. Spółdzielnia uzyskała rejestrację 24 stycznia 1922 roku.

Kluczowym aspektem rozpoczęcia działalności WSM była inicjatywa Teodora Toeplitza, który przy pomocy swoich układów uzyskał kredyt w wysokości 0,5 miliona dolarów z Banku Commerciale Italiana. Ta pomoc finansowa umożliwiła dynamiczny start budowy pierwszych mieszkań.

W lipcu 1925 roku WSM liczyła już 61 członków, a nowym składem zarządu zostali Stanisław Siedlecki, Teodor Toeplitz oraz Stanisław Tołwiński. W prezydium Rady Nadzorczej znalazł się także Zygmunt Gardecki, Wacław Lenga oraz Stanisław Jaskułowski (Szwalbe). W skład Rady weszli również Antoni Zdanowski, Wiktor Kruk, Stefania Gliszczyńska oraz Adam Szczypiorski i Tomasz Arciszewski. WSM funkcjonowała jako prężna spółdzielnia z wyraźnymi lewicowymi wpływami.

Do 1939 roku WSM zakończyła budowę dwóch osiedli: jedno na Żoliborzu, a drugie na Rakowcu. Uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod pierwszy dom WSM odbyła się pod koniec 1925 roku przy pl. Wilsona, który został w późniejszych latach zniszczony podczas powstania warszawskiego w 1944 roku. Lokatorzy otrzymali pierwsze mieszkania w styczniu 1927 roku. Do 1938 roku WSM dysponowała 24 budynkami, w których mieszkało 5396 osób. Budynki te były skoncentrowane wokół dużych, otwartych podwórek, tworząc zespoły mieszkalne zwane koloniami, a ich liczba do 1939 roku wzrosła do ośmiu.

Poza Żoliborzem, spółdzielnia zrealizowała także mniejsze osiedle na Rakowcu, przy ulicy Pruszkowskiej, które obejmowało pięć niewielkich bloków oraz dom społeczny. Działania inwestycyjne były finansowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego, Komitet Rozbudowy m.st. Warszawy oraz włoski bank Banca Commerciale Italiana.

WSM bywała określana mianem „kombinatu spółdzielczego”, jako że spełniała zróżnicowane potrzeby jej członków. W 1928 roku zainaugurowano Dom Społeczny, który oferował przedszkole oraz bursę dla młodych pracowników. Dom ten był również miejscem działalności Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy Lokatorów WSM „Szklane Domy”. Na terenie I kolonii WSM działała szkoła powszechna Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci oraz Gimnazjum Koedukacyjne im. Bolesława Limanowskiego, prowadzone przez RTPD. Na V kolonii, przy ulicy Suzina, powstał Teatr im. Stefana Żeromskiego, którym zarządzała społecznie Irena Solska, a w 1934 roku w tej samej sali uruchomiono kino „Tęcza”.

W 1938 roku Zarząd WSM tworzyli Marian Nowicki, Stanisław Tołwiński oraz Juliusz Żakowski. Rada Nadzorcza składała się z: Stanisława Szwalbe (przewodniczącego), Jana Libkinda (wiceprzewodniczącego) oraz Piotra Gajewskiego (sekretarz). W skład Rady wchodzili również Antoni Wąsik, Tadeusz Tomaszewski oraz Roman Górnicki. Na początku 1938 roku WSM liczyła 1982 członków, a w ciągu roku przyjęła 301 nowych oraz utraciła 233, co pod koniec roku 1938 dało 2050 członków. Przed wybuchem II wojny światowej, WSM była największą spółdzielnią mieszkaniową w Warszawie.

Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku, zniszczeniu uległo 28 lokali mieszkalnych, a na Rakowcu straty były znacznie większe. W czasie okupacji częściowo naprawiono zniszczenia, a do 1940 roku kontynuowano budowę IX kolonii na Żoliborzu.

1 sierpnia 1944 roku, w pobliżu kotłowni WSM (róg ul. Suzina i Próchnika), wybuchło powstanie warszawskie, rozpoczęte o godzinie 13:30. W wyniku walk, spółdzielcze budynki uległy większym zniszczeniom.

Po zakończeniu wojny, spółdzielnia podjęła działalność na nowo. 7 lipca 1946 roku wmurowano kamień węgielny pod budowę nowego budynku WSM na Żoliborzu, stając się pierwszym budynkiem mieszkalnym wznoszonym w powojennej Warszawie, a dzwony radości rozbrzmiewały w marcu 1947, gdy oddano dom z 92 mieszkaniami do użytku. W kwietniu 1948 roku spółdzielnia zainicjowała budowę dużego osiedla na Mokotowie, pięknie usytuowanego między ulicami: Madalińskiego, Wołoską, Wiktorską oraz al. Niepodległości.

Po 1956 roku spółdzielnia weszła w okres intensywnego rozwoju, a w 1959 roku WSM wybudowała 16% wszystkich mieszkań w Warszawie, co wzrosło do 30% w 1960 roku. W latach siedemdziesiątych liczba mieszkańców rosła, co doprowadziło do podziału na kilka spółdzielni: „Ochota”, „Rakowiec”, „Koło” oraz „Mokotów”. W latach dziewięćdziesiątych wyodrębniły się również osiedla „Żoliborz I” i „Chomiczówka”.

Od 1931 roku WSM publikuje informator pt. „Życie WSM”, który na przestrzeni lat kilkukrotnie zmieniał nazwę, obecnie ukazując się ponownie pod pierwotną.

W 1986 roku, z okazji 65-lecia istnienia, Rada Państwa uhonorowała WSM Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

W roku 2023 WSM otworzyła nowe osiedle Ceramiczna на Tarchominie, które oferuje 346 mieszkań.

Podział WSM

Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa to rozległa organizacja, która skupia w swoich zasobach około 31 tysięcy członków, zlokalizowanych w 450 budynkach mieszkalnych, rozserwowanych na 13 osiedlach.

Jednym z kluczowych podmiotów jest WSM „Żoliborz Centralny”, który obejmuje blisko 3 tysiące członków. Tutaj mieszka ponad 4.000 mieszkańców, a spółdzielnia zarządza 2.733 lokalami mieszkalnymi o łącznej powierzchni 108 353 m². W jej zasobach znajdują się również 117 lokali użytkowych oraz 95 garaży. Zasoby WSM „Żoliborz Centralny” są podzielone na 15 kolonii.

Kolejnym przedstawicielem jest WSM „Rakowiec”, który został zbudowany w 1936 roku. W jego obrębie wzniesiono 6 dwupiętrowych bloków, z których każdy obejmował 48 mieszkań oraz Dom Społeczny. W 1994 roku spółdzielnia ta wyodrębniła się z WSM „Ochota”, a w 2012 roku zrzeszała 4654 członków oraz zarządzała 5052 lokalami w 114 budynkach.

WSM „Ochota” to kolejny istotny element tej struktury, który wyodrębnił się w 1970 roku. Liczy sobie około 10.000 członków i zarządza 142 budynkami mieszkalnymi.

Istotną rolę pełni także Spółdzielnia Mieszkaniowa „Koło”, która początkowo stanowiła część WSM. Po wojnie, w 1992 roku, przeszła pod zarząd SM „Starówka” i wkrótce stała się osobną spółdzielnią. Obecnie liczy około 3.016 członków oraz 6.157 mieszkańców rozproszonych w 91 budynkach mieszkalnych na 6 osiedlach.

Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa „Chomiczówka” została utworzona w wyniku podziału WSM w czerwcu 1990 roku. Początkowo skupiała 6.900 członków, a w jej zasobach mieszkało około 20 000 osób w 89 budynkach mieszkalnych.

---

Oceń: Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa

---