Zdzisław Macierewicz

---

Życiorys

Urodziny Zdzisława Macierewicza miały miejsce jako syn Adama, który zajmował się miernictwem oraz był również drobnym właścicielem ziemskim i członkiem Ligi Narodowej, oraz Teresy z Grabowskich. Swoją edukację rozpoczął w gimnazjum humanistycznym znajdującym się w Lublinie. W latach 1926–1935 podejmował studia z zakresu chemii na Uniwersytecie Warszawskim, z wyjątkowym naciskiem na naukę pod okiem Wojciecha Świętosławskiego. Po zakończeniu studiów uzyskał dyplom uniwersytecki, a następnie pozostał na uczelni, gdzie rozpoczął pracę jako asystent w Katedrze Chemii Organicznej na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym.

W 1939 roku obronił rozprawę doktorską, na którą składała się praca pod tytułem “Synteza laktonu substancji macierzystej jangoniny”. Jej przygotowanie odbyło się pod kierunkiem Wiktora Lampego i było efektem jego badań nad zsyntetyzowaniem macierzystego żółtego laktonu jangonowego z rośliny Micropiper methysticum. W trakcie II wojny światowej zaangażował się aktywnie w ruch oporu, stając się żołnierzem Armii Krajowej oraz uczestnicząc w tajnym nauczaniu na poziomie uniwersyteckim.

Powróciwszy w 1945 roku do pracy naukowej na Uniwersytecie Warszawskim, zrealizował badania na podstawie pracy poświęconej studiom nad dwucynamoilometanem. Z uwagi na sukcesy naukowe uzyskał stanowisko docenta, znajdując się w czołówce odbudowy gmachu chemii uniwersytetu, zniszczonego podczas działań wojennych. Jego wykłady z zakresu reakcji związków organicznych oraz metod syntezy organicznej stawiały go na czołowej pozycji w tej dziedzinie. Był pionierem w Polsce, jeśli chodzi o monograficzne prezentacje z mechanizmów reakcji chemicznych, które po jego śmierci ukazały się w formie książkowej pod tytułem “Reakcje chemiczne związków organicznych w świetle elektronowej teorii wiązań” (1951).

Od 1945 roku zajmował również stanowisko kierownika Pracowni Chemicznej w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie, z którą był związany już podczas II wojny światowej. W 1946 roku został powołany na członka korespondenta Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Był specjalistą w chemii barwników organicznych, chemii związków heterocyklicznych oraz syntezie organicznej. Do jego najważniejszych prac naukowych należą m.in.: “Reakcja chlorku kwasu p-metoksycynamonowego z magnezobromooctanem” (1935), “Studia w grupie dwucynamoilometanu. Synteza trzech izometrycznych nitropochodnych” (1938, we współpracy z Wiktorem Lampe), “Sulfanilamidy” (1948) oraz “Z nowszych zagadnień chemii organicznej” (1948). Ponadto prowadził badania nad widmami absorpcyjnymi pochodnych metoksylowych w świetle ultrafioletowym oraz interesował się terapią schorzeń nowotworowych, publikując część swoich wyników w periodyku “Chemia i Technika”.

Zdzisław Macierewicz był aktywnym członkiem Stronnictwa Narodowego, w 1937 roku związał się ze Stronnictwem Pracy oraz uczestniczył w działalności podziemnej po wojnie. Ze względu na swoje poglądy, był inwigilowany przez Urząd Bezpieczeństwa. Na przełomie października 1949 roku, po ujawnieniu dolarów w jego posiadaniu, co wówczas było nielegalne, podpisał zobowiązanie do współpracy z UB, by “wykrywać i unieszkodliwiać elementy godzące w podstawy demokratycznego ustroju Polski Ludowej”, przyjmując pseudonim Z-3. W listopadzie tego samego roku zginął w laboratorium, w którym pracował, a jego śmierć uznano za samobójstwo po zażyciu cyjanku potasu. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 242-6-3).

W życiu osobistym był mężem Marii ze Strączyńskich (1910-2004). Z tego związku mieli trójkę dzieci: Barbarę (1938), Wojciecha (1945) oraz Antoniego (1948).

---

Oceń: Zdzisław Macierewicz

---