Melania Kierczyńska

Nauka i edukacja

Melania Kierczyńska, znana również pod pseudonimami Jaga, Kierczyńska oraz Żartobliwa, była niezwykle wpływową postacią w polskiej literaturze i polityce. Urodziła się 12 października 1888 roku w Warszawie, gdzie również zmarła 4 lipca 1962 roku.

W swojej działalności Kierczyńska aktywnie wspierała idee komunistyczne, jednocześnie pełniąc rolę nauczycielki i krytyczki literackiej. Była również utalentowaną pisarką oraz tłumaczką, co przyczyniło się do jej szerokiego uznania w środowiskach literackich.

Kierczyńska wyróżniała się swoim przywiązaniem do literackiego stylu realizmu socjalistycznego, do którego była wielką zwolenniczką. Jej prace i zaangażowanie przyczyniły się do współtworzenia programu literackiego socrealizmu w Polsce, co miało znaczący wpływ na rozwój tej formy sztuki w kraju.

Życiorys

Melania Kierczyńska, znana wcześniej jako Melania Cukier, przyszła na świat 12 października 1888 roku w Warszawie. Była córką Żydów, Szymona Cukiera, który prowadził sklep oraz Róży z Englów. Od 1897 roku uczyła się w IV gimnazjum żeńskim, lecz z uwagi na wydarzenia związane z protestami społecznymi, w dniu 28 stycznia 1905 roku zrezygnowała z nauki. W kolejnych latach brała udział w kursach pedagogicznych prowadzonych przez Jana Miłkowskiego oraz zajęciach handlowych, a następnie decyzją losu, rozpoczęła naukę na wydziale matematyczno-przyrodniczym Towarzystwa Kursów Naukowych.

W 1906 roku, przystąpiła do Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy, a także nawiązała bliską przyjaźń z Zofią Muszkat, która później przyjęła nazwisko Dzierżyńska. W latach 1908-1909 przebywała w Szwajcarii, gdzie miała okazję studiować chemię i filozofię w miastach takich jak Berno i Zurych. Podjęła współpracę z lokalną sekcją SDKPiL. Ze względu na trudną sytuację finansową, wróciła do Warszawy w 1909 roku.

W Warszawie, 24 kwietnia tego samego roku, została aresztowana w budynku Poczty Głównej podczas skupu materiałów propagandowych mających trafić do Krakowa. Po uwięzieniu w Warszawie, w tzw. Serbii, uzyskała zwolnienie 23 lipca, wpłacając kaucję w wysokości 1000 rubli. Mimo tego, 26 września ponownie trafiła do aresztu z powodu akcji przeciwko członkom Zarządu Głównego SDKPiL. W wyniku rozprawy sądowej 26 listopada, została skazana na rok w twierdzy, lecz wyrok ten później zmniejszono o półtora miesiąca. Karę odbywała w Serbii, a następnie od lutego 1910 roku także w Łomży.

W okresie między 1910 a 1914 rokiem mieszkała w Krakowie, gdzie prowadziła korepetycje. Po wybuchu I wojny światowej, wróciła do Warszawy, gdzie zajmowała się udzielaniem prywatnych lekcji oraz pracą biurową. Od jesieni 1918 roku pracowała jako nauczycielka języka polskiego w chełmskim gimnazjum, a później w Tomaszowie Mazowieckim.

W roku 1927 rozpoczęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, które zakończyła w 1930 roku pracą magisterską na temat „Powstanie styczniowe w twórczości Stefana Żeromskiego”. W trakcie tych lat jej teksty były publikowane w komunistycznych czasopismach, takich jak „Przekrój”, Lewar oraz Miesięcznik Literacki.

Po kapitulacji Warszawy w 1939 roku, Melania przeniosła się na tereny pod kontrolą Związku Radzieckiego. W Białymstoku objęła stanowisko nauczyciela w szkole średniej, a później, jesienią następnego roku, osiedliła się we Lwowie, gdzie brała udział w tworzeniu podręczników w języku polskim i współpracowała z redakcją „Czerwonego Sztandaru”. Była członkiem Związku Pisarzy Zachodniej Ukrainy.

W wyniku ataku Niemców na ZSRR w 1941 roku, Melania przedostała się przez Kijów do Inzy, gdzie zatrzymała się u córki. Pracowała w Kujbyszewie w polskiej redakcji radia, a w październiku 1943 roku przeniosła się do Moskwy. Tam zaangażowała się w Komitecie do spraw Dzieci Polskich w ZSRR, w Wydawnictwie Literatury w Językach Obcych oraz w Radiostacji im. Tadeusza Kościuszki. Została członkinią Związku Patriotów Polskich, a w 1944 roku dołączyła do Polskiej Partii Robotniczej.

Powróciła do Polski w październiku 1945 bądź w 1946 roku. W latach 1947-1957 kierowała działem kulturalnym w „Trybunie Wolności”. W 1950 roku Związek Literatów Polskich przyznał jej nagrodę za krytykę literacką. Od 1950 do 1954 roku zasiadała w Zarządzie Głównym ZLP, w którym była aktywna także w podstawowej organizacji partyjnej. W latach 1951-1954 pracowała w Sekcji Literatury Komitetu Nagród Państwowych. Dnia 23 września 1955 roku, podczas narady działaczy PZPR, w warszawskim Pałacu Staszica, dołączyła do krytyki Poematu dla dorosłych Adama Ważyka.

Po odwilży w październiku 1956 roku, zredukowała swoją działalność pisarską. Przechodząc na emeryturę w 1957 roku, zmarła 4 lipca 1962 w Warszawie. Spoczywa na cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w kwaterze C 2-7-14.

Twórczość

Melania Kierczyńska, znana jako Melania Cukier, w 1924 roku zadebiutowała tomem poezji pod tytułem Amulety, dedykowanym jej córce Oldze. W swoich pracach oceniała różne dzieła literackie, w tym Mury Jerycha autorstwa Tadeusza Brezy oraz Popiół i diamentJerzego Andrzejewskiego i MedalionyZofii Nałkowskiej. Kierczyńska była również aktywną popularyzatorką literatury radzieckiej, publikując swoje teksty na łamach tygodnika „Odrodzenie”. W „Kuźnicy” zamieściła artykuł, w którym krytykowała dramat Dwa teatry Jerzego Szaniawskiego. Jej krytyka miała ogromny wpływ, skutkując zaprzestaniem wystawiania tego dzieła.

W późniejszych latach życia, jej poglądy ulegały zmianie, a na przełomie 1962 roku w czasopiśmie Współczesność ukazały się jej prace. W 1969 roku pośmiertnie zebrano jej liryki w zbiorze Egotyki z lat wojny, do którego posłowie napisała Anna Kamieńska. Dzięki staraniom jej córki, w 1965 roku wydano O sprawach nieobojętnych, zbiór szkiców literackich oraz publicystycznych z lat 1946–1962, z posłowiem Ryszarda Matuszewskiego.

Wybór publikacji

  • Amulety (1924) – zbiór wierszy,
  • Sztuka a życie społeczne – artykuł w zbiorze Gieorgija Plechanowa O literaturze i sztuce (1950),
  • Spór o realizm (1951) – zbiór szkiców krytycznoliterackich,
  • Rozdziobią nas kruki, wrony – napisana w 1930 rozprawa w zbiorze Stefan Żeromski (1951),
  • Z działalności KPP na froncie kulturalnym – artykuł w zbiorze KPP: wspomnienia z pola walki (1951),
  • O sprawach nieobojętnych (1965) – zbiór esejów, wydanie pośmiertne,
  • Egotyki z lat wojny (1969) – zbiór wierszy, wydane pośmiertnie,
  • Na tropie formy – nieukończona rozprawa na temat morfologii powieści.

Przekłady

  • Friedrich Engels: Anty-Dühring (1936) – wspólnie z Janiną Kociełł,
  • Konstantin Simonow: Opowiadania (Moskwa, 1944),
  • Jurij Krymow: Statek „Derbent” (1948),
  • Walentin Katajew: Samotny biały żagiel (1948),
  • Wieniamin Kawierin: Dwaj kapitanowie (1949),
  • Walentin Katajew: Chutor w stepie (1957).

Ordery i odznaczenia

Melania Kierczyńska otrzymała szereg zaszczytnych odznaczeń, które świadczą o jej wkładzie w rozwój kraju. Wśród najważniejszych wyróżnień znajdują się:

  • Order Sztandaru Pracy I klasy, przyznany 15 lipca 1954 roku,
  • Order Sztandaru Pracy II klasy, nadany 22 lipca 1949 roku,
  • Medal 10-lecia Polski Ludowej, wręczony 12 stycznia 1955 roku.

Nagrody

Melania Kierczyńska zdobyła Nagrodę Państwową II stopnia za swoje znaczące osiągnięcia w zakresie działalności krytycznej w ciągu ostatniej dekady, co miało miejsce w roku 1955.

Przypisy

  1. Paweł Mackiewicz: Spór o realizm 1945–1948. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2020, s. 251.
  2. Józef Zięba. Sto lat zorganizowanego życia literackiego. „Lublin: kultura i społeczeństwo”. 2 (100), s. 49, 2020.
  3. Homo Homini Res Sacra. Dokumentacja historyczna spotkań w Centrum Dialogu w Paryżu (1973-1989). red. Ryszard Gryz, Mirosław Wójcik. T. I: grudzień 1973 – kwiecień 1975. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, 2019.
  4. Współczesność. red. Sławomir Żurawski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
  5. Dariusz Jarosz. Notatka o sytuacji w Nowej Hucie z października 1955 roku. „Polska 1944/45-1989: studia i materiały”. 2, s. 309, 1997.
  6. Beata Gontarz: Jana Józefa Szczepańskiego polemiki z socrealizmem. W: Realizm socjalistyczny w Polsce z perspektywy 50 lat. red. Stefan Zabierowski, Małgorzata Krakowiak. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001.
  7. Bogusław Bakuła. Realizm socjalistyczny w polskiej literaturze po roku 1949. „Philologia”. 27 (1), s. 34, 2017.
  8. Jerzy Madejski. Rec.: Jerzy Smulski, Od Szczecina do… października. Studia o literaturze polskiej lat pięćdziesiątych. Toruń 2002. „Pamiętnik Literacki”. 2, s. 238, 2004.
  9. „Protokół z narady Wojewódzkich Kierowników Referatów i Referentów Widowiskowych odbytej w Głównym Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w dniach 7, 8 i 9 Lutego 1949 r.”, red. Kamila Budrowska. Białystok: Alter Studio, 2017.
  10. Miasto st. Warszawa – Cmentarze (wyszukiwarka).
  11. Mariusz Olbromski. „Jerzy Szaniawski - samotnik, humorysta, tragik”. Sesja zorganizowana przez Towarzystwo Naukowe Płockie Oddział w Wyszogrodzie, 1986.
  12. Janusz Gwardiak. Łomżyńskie więzienie gubernialne (1892–1917). „Studia Łomżyńskie”. 2, s. 55, 1989.
  13. Zygmunt Greń: Przeciwko doktrynerstwu. W: Jerzy Szaniawski – Dwa teatry: komedia w trzech aktach. Warszawa: Teatr Współczesny, 1968.
  14. Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. red. Julian Krzyżanowski, Czesław Hernas. Wyd. 8. T. II: N–Ż. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991.
  15. red. Krzyżanowski, Hernas 1991, s. 440.
  16. red. Krzyżanowski, Hernas 1991, s. 440, 698.
  17. red. Krzyżanowski, Hernas 1991, s. 217.
  18. Kormanowa 1992, s. 158–160.

Oceń: Melania Kierczyńska

★★★★★
Średnia ocena:4.82 Liczba ocen:17