Jadwiga Grabda

---

Życiorys

Jadwiga Grabda zdobyła wykształcenie średnie w prestiżowym Liceum Handlowym Żeńskim Julji Jankowskiej-Statkowskiej, zlokalizowanym w Warszawie. W 1926 roku rozpoczęła swoją akademicką podróż na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w 1932 roku obroniła dyplom magistra filozofii. Dodatkowo zakończyła roczne Studium Pedagogiczne na tej samej uczelni.

W okresie od 1933 do 1939 roku Jadwiga pracowała jako nauczycielka przyrody w szkołach średnich. Równocześnie współpracowała z Instytutem im. N. Nenckiego w 1933 roku oraz Państwowym Muzeum Zoologicznym w 1934 roku. Warto również zaznaczyć, że odbyła staże w stacjach biologicznych nad Morzem Czarnym, w takich miejscowościach jak Konstanca oraz Warna.

W tym dynamicznym etapie życia poślubiła zoologa Eugeniusza Grabdę, a lata II wojny światowej spędziła z rodziną w Puławach. Po zakończeniu wojny, w latach 1946-1954, pracowała jako adiunkt w placówkach oddziału Instytutu Weterynaryjnego w Bydgoszczy. W tej samej dekadzie, przez rok, prowadziła wykłady z zakresu parazytologii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Przez kolejne lata, od 1954 do 1967 roku, kierowała terenową Pracownią Chorób Ryb w zakładzie Higieny Weterynaryjnej w Olsztynie. W 1963 roku obroniła pracę doktorską na Uniwersytecie Warszawskim, której temat brzmiał „Cykl życiowy i morfogeneza Lernaea cyprinacea L.”. Po przeprowadzce do Szczecina, kontynuowała swoją karierę akademicką jako adiunkt w Zakładzie Chorób Ryb Morskich Akademii Rolniczej.

Badania naukowe

W latach 1967–1974 Jadwiga Grabda realizowała istotne badania dotyczące widłonogów, które pasożytowały na rybach morskich.

Jej prace nad larwami III stadium nicienia Anisakis simplex, które wywołują anisakidozę – poważną chorobę wpływającą na ryby, w tym śledzie, okazały się szczególnie istotne dla przemysłu rybnego oraz przetwórstwa ryb.

Od 1973 do 1976 roku przeprowadziła szczegółowe badania, które umożliwiły jej dokładne opisanie biologii tego szkodliwego gatunku, a także ustalenie optymalnych warunków, w jakich larwy te potrafią utrzymać swoją żywotność w produktach rybnych.

Wyniki tych badań miały kluczowe znaczenie dla wprowadzenia sztywnych regulacji dotyczących procedur technologicznych w polskim przemyśle konserw rybnych.

Dodatkowo, w wyniku przeprowadzonych badań, ustalono w 1974 roku, że w okresie jesienno-wiosennym na obszar Bałtyku z Morza Północnego przybywają ławice śledzia zachodniego, które są poważnie zarażone anisakidozą.

Wybrane publikacje

Jadwiga Grabda jest autorką przeszło 100 prac dotyczących parazytologii, z których niektóre niestety zaginęły w czasie stanu wojennego. Jej aktywność naukowa obejmowała również współpracę przy tworzeniu „Katalogu fauny Polski”. W poniższej liście przedstawiamy wybrane publikacje tej wybitnej badaczki:

• Ancyrocephalus vistulensis sp.n. un nouveau trematode parasite du silure (Silurus glanis L.). Bull: Acad. Pol. Sci. Lett. Serie B. Sciences Nat. 11, s. 669-679, 1932,
• Słownik zoologiczny. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych Warszawa 1952 (wsp. Eugeniusz Grabda),
• Les parasites internes du rat musque – Ondatra zibethica L. des environs de Bydgoszcz /(Pologna). Acta Parasit. Pol. 2, 2, s. 17-38, 1954,
• Obserwacje nad lerneozą pstrągów. Med. Wet. 5, s. 257-260, 1956,
• Zdrowotność ryb w potoku Trzebiocha. Roczn. Nauk Roln. 93, D, s. 445-459, 1961,
• Stan badań nad fauną pasożytów ryb w Polsce. Wiadomości Parazytologiczne 9, 4, s. 317-323, 1963,
• Cykl rozwojowy i morfogeneza Lernaea cyprinacea L. Acta Parasitologica Polonica 11, s. 70-198, 1963,
• Pasożyty krągłoustych i ryb. PWN Warszawa, Wrocław 1971,
• Zarys morskiej parazytologii rybackiej. Akademia Rolnicza w Szczecinie, 1977,
• Zarys parazytologii ryb morskich. PWN Warszawa 1981. ISBN 8301033509,
• Studies on survival and development in vitro of Anisakis simplex stage 3 larvae in time. Acta Ichthyologica et Piscatoria 12(1), s. 69-77, 1982 (dostęp 22.10.2023),
• Studies on viability and infectivity of Anisakis simplex stage III larvae in fresh salted and spiced Baltic herring. Acta Ichthyologica et Piscatoria 13(2), s. 117-129, 1983 (dostęp 22.10.2023).

Odznaczenia i nagrody

Jadwiga Grabda zdobyła szereg wyróżnień i nagród, które świadczą o jej zaangażowaniu oraz osiągnięciach w dziedzinie nauki i działalności społecznej.

• złoty Krzyż Zasługi,
• srebrna odznaka „Zasłużony Pracownik Morza”,
• Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego II stopnia.

---

Oceń: Jadwiga Grabda

---