Konrad Brandel

---

Początki działalności

Konrad Brandel przyszedł na świat w warszawskiej rodzinie mieszczańskiej, jako potomek Seweryna (1806-1882) oraz Karoliny z Cichockich (1813-1904), herbu Nałęcz. W jego najbliższym gronie znajdował się także brat, Władysław (1849-1921), który również podjął kroki w kierunku kariery fotograficznej, a Seweryn (1841-1916) był radcą Prokuratorii Królestwa Polskiego oraz współzałożycielem warszawskiej Filharmonii.

W 1858 roku, po ukończeniu klasy chemicznej warszawskiego Gimnazjum Realnego, Konrad zaczął swoje zawodowe życie w zakładzie fotograficznym Karola Beyera, uznawanego za jednego z prekursorów fotografii w Polsce. W jego atelier Brandel zajmował się nie tylko sferą techniczną, pracując w ciemni, ale również brał udział w tworzeniu zdjęć w plenerze.

Jednym z jego pierwszych znaczących osiągnięć były fotografie, które wykonał 30 lipca 1865 roku z gondoli unoszącego się nad Warszawą balonu. Używając aparatu „sekundowego” i szklanych negatywów o wymiarach około 10 × 13 cm, Brandel udało się zrealizować trzy ujęcia, w tym zabudowania w okolicy klasztoru Reformatów oraz Ogród Saski, a także miejsce lądowania – wieś Marki.

Własny zakład

W roku 1865, Konrad Brandel wraz z bratem Władysławem oraz Marcinem Olszyńskim, z którym wcześniej współpracował w zakładzie Beyera, postanowił otworzyć studio fotograficzne. Mieściło się ono przy ul. Nowy świat 57 (nr hip. 1249). W jego ofercie zaszła również dodatkowa usługa – światłodrukarnia. Około roku 1873, Olszyński zdecydował się na opuszczenie spółki z Brandlowymi i założył swoje przedsięwzięcie pod nazwą „Prim”. Na przełomie XIX wieku, zakład został przeniesiony na ul. Szpitalną.

Studio Brandela zyskało reputację dzięki swoim znakomitym fotografiom portretowym, które przyciągały osoby z warszawskiego środowiska kulturalnego, w tym aktorów, malarzy oraz naukowców. Od lat 70. XIX wieku, znaczącą częścią oferty zakładu były fotografie dzieci, które stanowiły niemałe wyzwanie dla fotografów tamtych czasów. Co więcej, studio Brandela stało się znane z produkcji kalendarzy naściennych ilustrowanych setkami zdjęć przedstawiających życie Warszawy; pierwszy z nich, datowany na 1866 rok, został wydany już w 1865 roku.

Brandel wykonał również dużo bezinteresownych zdjęć medycznych dla profesorów Uniwersytetu Warszawskiego, co w 1875 roku przyniosło mu tytuł fotografa uniwersytetu. Tak jak wielu innych przedstawicieli branży fotograficznej w Warszawie, Brandel brał udział w wystawach krajowych i międzynarodowych. Na Wystawie Politechnicznej w Moskwie w 1872 roku zdobył dwa medale, srebrny oraz srebrny wielki. Dwa lata później, jego „Album fotograficzny chorób skórnych” został nagrodzony medalem na wystawie w Paryżu organizowanej przez Société française de photographie.

Fotografia widoków miast i wsi, a szczególnie Warszawy, miała swoje miejsce obok głównej działalności Brandela. Już od lat sześćdziesiątych dokumentował on różnorodne aspekty miejskiego krajobrazu, w tym powstawanie budynku kościoła Wszystkich Świętych. W okolicy roku 1870, w prasie warszawskiej zaczęły się ukazywać ryciny oparte na fotografiach Brandela. W jednym z numerów „Kłosów” publikowano panoramę Warszawy, wykonaną według rysunku Adolfa Kozarskiego, bazując na fotografiach Brandela z roku 1873, wykorzystaną w technice drzeworytu. Wśród publikacji znalazły się również albumy ze zdjęciami widoków stolicy.

Na przełomie lat 80. XIX wieku, Konrad Brandel skupił się coraz bardziej na reportażowej i prasowej fotografii. W tym czasie pojawiła się nowa technika – bromo-żelatynowa, która znacząco ułatwiła i przyspieszyła pracę fotografów, dając możliwość utrwalania „momentalnych” ujęć, czyli z bardzo skróconym czasem naświetlania. Brandel podjął prace nad stworzeniem przenośnego aparatu, który umożliwiłby mu robienie zdjęć poruszających się obiektów. Jego wynalazek, określany mianem fotorewolweru, w późniejszym etapie został wzbogacony o magazynek mogący pomieścić do 25 klisz, co umożliwiło szybką wymianę materiałów i realizację zdjęć reporterskich. Data powstania tego wynalazku nie jest w pełni znana, ale przypuszcza się, że prace nad nim rozpoczęły się około roku 1880, jednak za moment jego powstania uznaje się lata 1883-1884. W 1885 roku, „Kurier Warszawski” informował, że Brandel zdobył srebrny medal na wrocławskiej wystawie fotograficznej.

W roku 1889 Konrad Brandel uzyskał patent na aparat fotograficzny z magazynkiem o pojemności 25 klisz. W tym samym czasie, zajmował się produkcją tych aparatów na zamówienie, wśród jego klientów byli m.in. artyści tacy jak Władysław Karoli, Wojciech Gerson, Henryk Siemiradzki oraz Gierymski i Kossak, o czym świadczy list Brandla do Władysława Karoliego.

Wykorzystanie swojego wynalazku umożliwiło Brandlowi stworzenie fotoreportaży z codziennego życia Warszawy. Fotografował zarówno codzienne sceny jak i budynki, rejestrując na zdjęciach nie tylko architekturę, ale również przechodniów, scenki rodzajowe i ruch uliczny. Brandel dokumentował warszawskie targowiska, parki, nabrzeża Wisły oraz wiele ważnych wydarzeń, takich jak regaty, otwarcie kolejki konnej Warszawa-Wilanów, a także wyścigi konne, imprezy odbywające się na Polu Mokotowskim oraz ceremonie religijne i pogrzeby. Jego prace pojawiały się w ówczesnej prasie, w tym w „Tygodniku Ilustrowanym”, gdzie znalazły uznanie i pochwały, podobnie jak w „Wędrowcu”, gdzie Stanisław Witkiewicz mógł poświęcić mu kilka miłych słów, tłumacząc jego innowacyjny wynalazek, cytując w tym kontekście autora „Lalki” – Bolesława Prusa.

Późny okres

W okresie po 1900 roku Konrad Brandel zdecydował się na wycofanie z aktywnej pracy artystycznej. Wraz ze swoją drugą żoną, Jadwigą z Kunklów, zamieszkał w malowniczej posiadłości w Łyszkowicach.

Jego działalność artystyczna została zauważona w 1905 roku, kiedy to został uhonorowany tytułem członka honorowego Towarzystwa Fotograficznego Warszawskiego. Warto zaznaczyć, że Brandel w tym okresie zdobył uznanie w kręgach artystycznych.

W czasie I wojny światowej przebywał w Rosji, co miało wpływ na jego późniejsze życie. Po zakończeniu działań wojennych osiedlił się w Toruniu, gdzie znalazł nowe inspiracje i możliwości twórcze.

Po śmierci został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze oznaczonej jako 175-1-14. Jego dziedzictwo artystyczne nadal jest pamiętane i cenione przez miłośników fotografii.

---

Oceń: Konrad Brandel

---