Dariusz Stola

---

Życiorys

W 1982 roku, Dariusz Stola ukończył VI Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Reytana w Warszawie. Po kilku latach, w 1988, uzyskał dyplom w zakresie historii na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W trakcie swojego kształcenia zaangażował się w działalność niezależnego ruchu wydawniczego; był kolporterem niezależnych publikacji od 1983 do 1987 roku oraz członkiem redakcji czasopisma „Wola” w latach 1987-1989, a także redaktorem studenckiego pisma „Refleksy” na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1986-1987.

W 1994 roku obronił swoją pracę doktorską w Instytucie Historii PAN. Temat jego pracy dotyczył Ignacego Schwarzbarta, który pełnił rolę reprezentanta żydostwa polskiego w Radzie Narodowej RP, a praca ta powstała pod opieką naukową Marcina Kuli. Habilitację uzyskał w 2001 roku na podstawie pracy dotyczącej kampanii antysyjonistycznej w Polsce w latach 1967-1968, przeprowadzając badania w Instytucie Studiów Politycznych PAN. W 2013 roku otrzymał zaszczytny tytuł profesora nauk humanistycznych.

Dariusz Stola rozpoczął pracę w Instytucie Studiów Politycznych PAN w 1994 roku, a od 1995 roku był członkiem zespołu Ośrodka Badań nad Migracjami na Uniwersytecie Warszawskim. Zajmował się również wykładowstwem w Collegium Civitas w latach 1998-2013, pełniąc dodatkowo funkcję prorektora ds. współpracy międzynarodowej w latach 2001-2011. W marcu 2014 roku objął stanowisko dyrektora Muzeum Historii Żydów Polskich. Po zakończeniu kadencji w 2019 roku, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński odmówił przedłużenia jego kontraktu bez przeprowadzenia konkursu, mimo że komisja konkursowa zaproponowała jego dalsze kierownictwo.

W obliczu zarzutów dotyczących zaangażowania politycznego, które negował, prowadził badania z zakresu historii współczesnej, skupiając się na takich tematach jak migracje międzynarodowe w XX wieku, Zagłada Żydów oraz relacje polsko-żydowskie. Oprócz tego badał również reżim komunistyczny w Polsce oraz kwestie pamięci społecznej. Stola jest autorem lub współautorem dziesięciu książek oraz ponad 150 artykułów naukowych. W swojej karierze korzystał z możliwości stypendialnych takich jak Fulbright oraz Fundacja Nauki Polskiej.

Jako ekspert w swojej dziedzinie, Dariusz Stola jest członkiem Komitetu Nauk Historycznych PAN, a także Komitetu Badań nad Migracjami. Należy do rad naukowych takich instytucji jak ISP PAN oraz Ośrodka Badań nad Migracjami UW, a także do międzynarodowej sieci badawczej. W 2015 roku został powołany przez prezydenta Dudę do Narodowej Rady Rozwoju, jednak zrezygnował z tej funkcji w proteście przeciwko łamaniu konstytucji. Zasiadał również w Międzynarodowej Radzie Oświęcimskiej i Radzie Ochrony Pamięci Walki i Męczeństwa. Jest także aktywnym członkiem polskiego towarzystwa historycznego oraz innych stowarzyszeń, promujących historię i sprawiedliwość społeczną.

W 2024 roku otrzymał nominację na przewodniczącego Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, co potwierdza jego znaczącą rolę w środowisku akademickim i historycznym.

Odznaczenia i wyróżnienia

8 marca 2013 roku Dariusz Stola został odznaczony przez prezydenta Bronisława Komorowskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Uhonorowano go tym wyróżnieniem z okazji 45. rocznicy wydarzeń Marca ’68, w uznaniu jego wybitnych zasług w zakresie badania, dokumentowania oraz upamiętniania tej ważnej dla Polski historii.

W kolejnym etapie jego kariery, w 2015 roku, przyjęto kolejne wysokie odznaczenia – Krzyż Kawalerski Orderu Lwa Finlandii oraz belgijski Order Leopolda w randze oficera. Warto również zaznaczyć, że Stola otrzymał Medal Uniwersytetu Warszawskiego oraz Medal Powstania w Getcie Warszawskim, przyznany przez Stowarzyszenie Kombatantów Żydowskich, co jest zwieńczeniem jego zaangażowania w pamięć historyczną.

Za swoją działalność w niezależnym ruchu wydawniczym został uhonorowany tytułem „Zasłużony Działacz Kultury”. Jego osiągnięcia w literaturze przyniosły mu wiele nagród, w tym dwukrotne wyróżnienie od tygodnika „Polityka”, nagrodę im. Edwarda Raczyńskiego, przyznaną przez Polską Fundację Kulturalną w Londynie, a także nagrody od Towarzystwa Miłośników Historii oraz kwartalnika „Dzieje Najnowsze”.

W przeddzień roku 2024 Dariusz Stola został członkiem Academia Europaea, co potwierdza jego znaczenie w kręgach akademickich oraz jego dedykację dla badań historycznych.

Wybrane publikacje

Druki zwarte

Na liście znaczących publikacji Dariusza Stoli znajduje się wiele ważnych pozycji, które odzwierciedlają jego szeroką wiedzę oraz zaangażowanie w badania historyczne. Jedną z najważniejszych jest książka pod tytułem Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989, wydana w Warszawie w 2010 roku, która zdobyła wyróżnienie w plebiscycie tygodnika „Polityka” na najlepszą książkę historyczną tego roku.

W 2012 roku opublikował Historię. Wiek XX, podręcznik przeznaczony dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Wcześniej, w 2009 roku, współpracował nad podręcznikami do klasy II oraz III szkoły średniej, które również miały na celu ułatwienie uczniom przyswajania wiedzy historycznej.

Wśród jego publikacji znajdziemy także dzieło Od Piłsudskiego do Wałęsy. Studia z dziejów Polski w XX wieku, opublikowane w 2008 roku, w którym był zarówno współredaktorem, jak i współautorem. Kolejny ważny tytuł to Złote lata PZPR: finanse partii w dekadzie Gierka, również z 2008 roku, który podejmuje tematykę finansową Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Warto także wspomnieć o publikacji PRL. Trwanie i zmiana, wydanej w 2003 roku, gdzie Stola pełnił rolę współredaktora oraz współautora. Jego prace obejmują również zagadnienia migracji, jak w książce Patterns of Migration in Central Europe, która ukazała się w Nowym Jorku w 2001 roku, gdzie zajął się badaniami nad migracjami w tym regionie. Dodatkowo, Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967–1968 oraz Nadzieja i zagłada. Ignacy Schwarzbart – żydowski przedstawiciel w Radzie Narodowej RP, 1940–1945 z 1995 roku zwracają uwagę na istotne wydarzenia z historii Polski.

Artykuły

Dariusz Stola jest również autorem wielu artykułów naukowych, które zyskają uznanie w środowisku akademickim. Wśród nich można znaleźć tekst „O dalszy rozwój badań nad socjalistycznymi praktykami społecznymi. Uwagi o stanie i możliwościach refleksji nad naturą PRL”, opublikowany w książce redagowanej przez K. Brzechczyna w 2008 roku, w której podnosi kwestie dotyczące badań nad PRL.

Innym ważnym artykułem jest Wpływ PRL na postawy Polaków w III Rzeczypospolitej, który ukazał się w zbiorze pod redakcją Jana Szomburga również w 2008 roku. Ponadto, w 2007 roku Stola współtworzy artykuł The Polish debates on the Holocaust and the Restitution of the Property, który znajduje się w tomie redagowanym przez Martina Deana.

Zwraca uwagę również artykuł Anti-Zionism as multipurpose policy instrument: The anti-Zionist campaign in Poland, 1967–1968, który został opublikowany w Journal of Israeli History w 2006 roku. W literaturze przedmiotu Stola odnosi się również do wydarzeń z 1968 roku w artykule Fighting against the shadows: The anti-Zionist campaign of 1968, będącym częścią tomu wydanego przez Roberta Blobauma w 2004 roku.

Kolejne publikacje, takie jak Jedwabne: Revisiting the evidence and nature of the crime, „Finanse PZPR” oraz „Rok 1968”, wzbogacają zasób wiedzy o historii Polski i jej kontekście społeczno-politycznym. Stola podejmuje także temat Holocaustu w artykule The Polish government-in-exile and the Final Solution, który analizu rozdźwięków w działaniach rządu na uchodźstwie.

---

Oceń: Dariusz Stola

---