Helena Więckowska

---

Życiorys

Helena Więckowska przyszła na świat w Warszawie, gdzie odbyła edukację na poziomie podstawowym oraz w gimnazjum. Wyróżniając się odwagą, brała aktywny udział w obronie Lwowa, co zostało uhonorowane medalem Orląt Lwowskich. W okresie od 1918 do 1922 roku kontynuowała swoją edukację, studiując historię na Uniwersytecie Warszawskim. W 1922 roku uzyskała doktorat z zakresu filozofii dzięki przygotowanej pod kierunkiem prof. Marcelego Handelsmana dysertacji zatytułowanej „Opozycja liberalna w Królestwie Polskim 1815–1830”, która została opublikowana w 1925 roku.

W latach późniejszych była sekretarką pierwszego zarządu Polskiego Stowarzyszenia Kobiet z Wyższym Wykształceniem, co wskazuje na jej zaangażowanie w sprawy społeczne i naukowe. Od 1927 roku pracowała w Bibliotece Narodowej w Warszawie, gdzie specjalizowała się w badaniu rękopisów rapperswilskich i batignolskich, a także w wydawaniu korespondencji Joachima Lelewela. W trakcie II wojny światowej aktywnie współpracowała z Delegaturą Rządu na Kraj, biorąc udział w tajnym nauczaniu. W jej mieszkaniu działała również wypożyczalnia książek.

Po tragicznych wydarzeniach powstania warszawskiego, Helena znalazła się w obozie w Pruszkowie, skąd udało jej się uciec, a następnie przez długi czas ukrywała się w Milanówku. Po wojnie wróciła do swojej dotychczasowej pracy w Bibliotece Narodowej. Od 1948 do 1969 roku pełniła funkcję dyrektorki Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi, równocześnie kierując Katedrą Bibliotekoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie w ciągu swojej kariery wypromowała 15 doktorów i była opiekunką 4 habilitacji.

Oprócz pracy akademickiej, w latach 1959–1964 piastowała funkcję wiceprzewodniczącej Światowej Federacji Związków Bibliotekarskich IFLA. W 1973 roku objęła przewodnictwo w Komisji Programowej do spraw Instytutu Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej. Była także aktywną członkinią Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Polskiej Akademii Umiejętności, Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, jak również Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN. Po przejściu na emeryturę, wróciła do Warszawy, gdzie w latach 1969–1972 pracowała jako nieetatowa wykładowczyni w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UW.

Za swoje osiągnięcia została uhonorowana nagrodami Ministra Oświaty i Wychowania I i II stopnia. Zmarła 10 kwietnia 1984 roku w Warszawie, a jej pogrzeb odbył się 16 kwietnia na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 46-6-16,17).

Życie prywatne

Helena pochodziła z rodziny inteligenckiej o żydowskich korzeniach, Braunsteinów. Jej ojciec, Władysław, był urzędnikiem w cukrowni, natomiast matka, Maria z Rutkowskich, zmarła przed wybuchem wojny. W trakcie studiów zawarła związek małżeński z Aleksandrem Więckowskim, inżynierem architektem, który pracował w Departamencie Budownictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej oraz II wojnie światowej. Niestety, jej mąż zmarł w 1948 roku.

Helena była matką dwóch żołnierzy Armii Krajowej. Jej syn, Jan Więckowski (1923–2008), był szefem bezpieczeństwa 2. kompanii Rudy batalionu Zośka, zaś córka, Maria Więckowska (1925–1944), była łączniczką tej jednostki. Po wojnie, Jan Więckowski od 1948 roku mieszkał na emigracji w Stanach Zjednoczonych, gdzie pracował jako ekonomista w banku.

Ordery i odznaczenia

Helena Więckowska, wybitna postać w dziedzinie kultury i edukacji, została uhonorowana licznymi nagrodami oraz odznaczeniami, które podkreślają jej wkład w rozwój społeczny i kulturalny. Poniżej przedstawiam listę jej najważniejszych osiągnięć:

• Odznaka Honorowa „Orlęta”,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1957),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Medal 100-lecia Państwa Polskiego (1964),
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1965),
• Honorowa Odznaka Miasta Łodzi (1966),
• Honorowa Odznaka Miasta Warszawy,
• Honorowa Odznaka Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich (1968),
• Złota Odznaka Uniwersytetu Łódzkiego (1971).

Najważniejsze prace

Oto niektóre z najważniejszych dzieł, które mają kluczowe znaczenie w dorobku Heleny Więckowskiej, w tym zarówno prace samodzielne, jak i te, w których była współautorką.

• – Joachim Lelewel to publikacja dotycząca uczonego, polityka oraz jego osobowości. Warszawa: Czytelnik, 1980. ISBN 83-07-00235-4,
• – Wybór pism historycznych Joachima Lelewela, przygotowany przez Helenę Więckowską. Wrocław: Ossolineum, 1950 (wznowienie: Wrocław: Ossolineum, 2005),
• – Listy emigracyjne Joachima Lelewela, które były wydane oraz wstępem poprzedzone przez Helenę Więckowską. Publikacja składa się z 5 tomów i ukazała się w Krakowie nakładem Polskiej Akademii Umiejętności w latach 1948–1956,
• – Katalog rękopisów Biblioteki Narodowej był materiałem opracowanym przez Helenę Więckowską w latach 1933–1938, w tym wyjątkowe zbiory, takie jak rapperswilskie czy batignolskie; współautorem był Adam Lewak,
• – Akadamickie kształcenie bibliotekarzy: zarys historyczny, Warszawa: Wyd. Akcydensowe, 1979,
• – Podręczny słownik bibliotekarza, Warszawa: PWN, 1955, w którym Helena Więckowska wystąpiła jako współautor,
• – Encyklopedia wiedzy o książce, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, także w wersji współautorskiej,
• – Dodatkowo, Helena Więckowska publikowała artykuły na łamach m.in. „Przeglądu Historycznego”.

---

Oceń: Helena Więckowska

---