Stanisław Zakrzewski (historyk)

---

Życiorys

Stanisław Zakrzewski był wybitnym historykiem, który ukończył studia naUniwersytecie Jagiellońskim. Ponadto prowadził dalsze kształcenie w Wiedniu i Berlinie. W 1900 roku obronił doktorat, a w 1903 uzyskał habilitację na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie stał się docentem w Katedrze Nauk Pomocniczych Historii. Po kilku latach, w 1906 roku, objął stanowisko profesora oraz kierownika katedry Historii Polski na Uniwersytecie Lwowskim.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości oraz przekształceniu uczelni w Uniwersytet Jana Kazimierza, zakładający cieszył się uznaniem, pełniąc obowiązki dziekana Wydziału Filozoficznego w roku akademickim 1919/1920. W 1924 roku stał się profesorem na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza.

Zakrzewski podkreślał wagę intuicji w rozwoju badań historycznych, a także wskazywał na wpływ wybitnych jednostek oraz znaczenie silnej władzy w historii. Był aktywnym członkiem Ligi Narodowej w latach 1906–1912 oraz Polskiego Towarzystwa Historycznego, gdzie pełnił funkcję prezesa w latach 1923–1932 i 1934–1936. Należał również do Towarzystwa Naukowego we Lwowie oraz Polskiej Akademii Umiejętności, gdzie rozpoczął działalność jako członek korespondent w 1919 roku, a następnie uzyskał status członka czynnego w 1927 roku.

W latach 1906 i 1907 Zakrzewski pełnił rolę sekretarza Towarzystwa Historycznego we Lwowie, a w 1928 roku zasiadł w Wydziale Zjednoczenia Stanu Średniego. Do końca życia piastował stanowisko kierownika Komisji Naukowej Towarzystwa Badania Historii Obrony Lwowa i Województw Południowo-Wschodnich, gdzie uzyskał tytuł członka honorowego. Był autorem wielu znaczących prac poświęconych historii średniowiecza.

Wysoce związany z obozem Józefa Piłsudskiego, Zakrzewski nie tylko propagował kult silnej władzy i wybitnych wodzów, ale także krytykował historiografię endecką. Jako przedstawiciel BBWR w latach 1928–1935, pełnił mandat senatora II i III kadencji, gdzie został wybrany z listy BBWR z województwa lwowskiego w roku 1928. Dodatkowo, w 1930 roku otrzymał nagrodę naukową przyznaną przez miasto Lwów.

Stanisław Zakrzewski zmarł 15 marca 1936 roku. Po jego śmierci, jego pamięć została uhonorowana, a zwłoki pochowano na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Uczniowie

Do grona uczniów Stanisława Zakrzewskiego zaliczało się wielu wybitnych osobników, w tym m.in. Mikołaj Andrusiak, Michał Antonów, Stefan Chmielewski oraz Izydor Edward Chrząszcz.

Wśród jego podopiecznych znaleźli się również: Włodzimierz Czerewko, Maria Dobrowolska, Józef Ekkert i Bella Fuhrerówna. Znaczącą postacią był teżMieczysław Gębarowicz, który z pewnością przyczynił się do jego sukcesów dydaktycznych. Nie można zapomnieć o Marii Felicji Gruszkiewicz, Joannie Jacniackiej oraz Annie Strzeleckiej, którzy również byli integralną częścią jego nauczania.

W dalszej części tej listy znajdują się znani uczniowie, tacy jak: Józef Kassian, Jan Kornaus, Saul Langnas, a także Kazimierz Lewicki.

Inni uczniowie, którzy zasługują na szczególne wyróżnienie, to: Kazimierz Wincenty Lic, Roman Lutman, Ewa i Karol Maleczyńscy. Interesującą postacią był również Michał Teodor Mendys, a także Bronisława Maria Palmi oraz Jadwiga Pawlikowska.

Oprócz tego lista obejmuje: Maria Stanisława Płoszajówna, Aleksandra Robakowska, Józef Skrzypek, Teodor Sribny, Bolesław Stachoń, Maria Józefa Strutyńska, Józefa Suchoniówna oraz Ewa Szweigerówna.

Warto również wspomnieć o Walentym Wagnerze, Bronisławie Włodarskim, Stanisławie Franciszku Zajączkowskim oraz Zygmuncie Zboruckim. Nie można zapomnieć o Racheli Zwiebel, a także Ludwiku Bazylowie, Natalii Gąsiorowskiej oraz Olgierdzie Górce.

W gronie uczniów znalazł się także Jan Rutkowski, Anna Strzelecka, Józef Widajewicz oraz Zygmunt Wojciechowski.

Wybrane publikacje

Opracowania bibliograficzne dotyczące prac Stanisława Zakrzewskiego, które w dużej mierze przyczyniły się do badań w dziedzinie historii, zostały przygotowane przez znaczące postacie. Wśród nich można wymienić Józefa Skrzypka, który stworzył Bibliografię prac profesora Zakrzewskiego zawartą w publikacji Prace historyczne w 30-lecie działalności profesorskiej Stanisława Zakrzewskiego, wydanej w Lwowie w 1934 roku, na stronach VII-XXIV oraz Krystynę Śreniowską, autorkę książki Pisma Stanisława Zakrzewskiego, wydanej w 1956 roku, gdzie przedstawiony został charakter ideologiczny prądów w polskiej historiografii od 1893 do 1936 roku na stronach 160-168.

• Studya nad Bullą z r. 1136, Kraków: Akademia Umiejętności, 1901,
• Najdawniejsze dzieje klasztoru Cystersów w Szczyrzycu (1238-1382). Przyczynek do dziejów osadnictwa na Podhalu, Kraków: Akademia Umiejętności, 1901,
• Nadania na rzecz Chrystyana, biskupa pruskiego w latach 1217-1224, Kraków: Akademia Umiejętności, 1902,
• Malowidła w podziemnej bazylice św. Klemensa w Rzymie, Kraków: Akademia Umiejętności, 1903,
• Ossyak i Wilten. Przyczynek do poznania związków dynastycznych Bolesława Śmiałego, Kraków: Akademia Umiejętności, 1903,
• Analecta Cisterciensia, wyd. i objaśnione przez Stanisława Zakrzewskiego, Kraków: Akademia Umiejętności, 1906,
• Zagadnienia historyczne, Lwów: H. Altenberg, 1908,
• Bolesław Szczodry: próba portretu, 1912,
• Opis grodów i terytoriów z północnej strony Dunaju czyli tzw. Geograf Bawarski, 1917,
• Ideologia ustrojowa: krytyka sądów Balzera, Kutrzeby, Chołoniewskiego, 1918,
• Ideologia ustrojowa. Krytyka sądów Balzera, Kutrzeby, Chołoniewskiego, Lwów: H. Attenberg, G. Seyfarth, E. Wende, 1918,
• Polacy i Rusini na Ziemi Czerwieńskiej w przeszłości, 1919,
• Historya polityczna Polski, cz. 1: Wieki średnie, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1920,
• Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego, 1921,
• Wpływ sprawy ruskiej na państwo Polskie w XIV w., 1922,
• Wpływ sprawy ruskiej na państwo Polskie w XIV w. Odczyt wygłoszony na pierwszym publicznym posiedzeniu Towarzystwa Naukowego we Lwowie 21 maja 1921 roku, Zamość: Z. Pomarański, 1922,
• Bolesław Chrobry Wielki, 1925,
• Skrypta z wykładów Stanisława Zakrzewskiego. Czasy Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego [Cz. 1], Lwów: Akademickie Koło Historyków U.J.K., 1927,
• Ze studyów nad bullą z r. 1136, Kraków, 1934,
• Zagadnienia historyczne Tom 1 (1936), Tom 2 (1936),
• W czasach Chrobrego. Obrazy z dziejów i kultury X-XI wieku. Wybrane ustępy z dzieła Stanisława Zakrzewskiego Bolesław Chrobry Wielki, do dr. przygot. i objaśn. opatrzyła Jadwiga Wiszówna, Lwów: Sekcja Dydaktyczna Oddziału Lwowskiego P.T.H, 1938,
• Bolesław Chrobry Wielki, Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1925; wyd. 2 (1 powojenne), Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2000, wyd. 3 – 2006,
• Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego, Warszawa: Polska Składnica Pomocy Szkolnych, 1921; wyd. 2 – Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2006.

---

Oceń: Stanisław Zakrzewski (historyk)

---